Butun dunyo musulmonlari Ramazon oyini intiqlik va o‘zgacha g‘ayrat- shijoat bilan kutib oladilar. Va bu oy davomida Alloh taologa ibodat bilan mashg‘ul bo‘lib, iymonlarini mustahkamlashga hamda qalblarini poklashga urinadilar.
Ramazon – dunyoning bir chetlarida kambag‘allik qiyinchiliklarini boshidan o‘tkazayotgan insonlarning hayot tarzini ozgina bo‘lsa ham sezishga va isrofdan tiyilish uchun ruhiy hamda jismoniy ibodat hisoblanadi.
Bu oyda qilishingiz kerak bo‘lgan va bu orqali abadiy jannat hayotiga erishingizga yordam beradigan ba’zi yaxshi amallarni sanab o‘taman.
Ularning ba’zilari saharlik va iftorlik qilishga imkoni yo‘q. Ulardan o‘z yordamingizni ayamang. Iltimos ularning quvonchlariga siz ham o‘z hissangizni qo‘shing. Chunki ozgina non va meva-cheva bilan rizqingiz kamayib qolmaydi.
Iltimos, uydagi ayollaringizni ham o‘ylab ko‘ring. Iftorlik va saharlik tayyorlash faqtagina ularning vazifasi emas. Siz ham yordam qo‘lini cho‘zsangiz bo‘ladi. Siz ayolingiz va qizlaringizga ko‘proq mehr ko‘rsating. Siz bunday qilish bilan ham sunnatga ergashgan bo‘lasiz (chunki Rasululloh alayhissalom doimo uy ishlarida ahli ayollariga yordam berganlar) ham oila a’zolaringiz hurmati va muhabbatiga sazovor bo‘lasiz.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي الله عنهما، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وسَلَّمَ، قَالَ: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِي» رواه الترمذي.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz o‘z oilasiga yaxshi muomala qiladiganlaringizdir. Men esa sizlarning orangizdagi o‘z oilasiga eng yaxshi muomala qiluvchi kishiman”, dedilar.
Shuningdek, «Mo‘minlarning komil iymonlilari ularning chiroyli xulqlilaridir. Sizlarning eng yaxshilaringiz ayollariga chiroyli xulq bilan muomala qiladiganlaringizdir», deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Ba’zilar yosh bo‘lsada, sog‘lom bo‘lsada, uzr tufayli ro‘za tuta olmasligi mumkin. Ular haqida yaxshi gumonda bo‘ling. Chunki mo‘min kishi musulmon birodari haqida doimo yaxshi gumonda bo‘lishi lozim. Ularga chiroyli muomala qiling va ro‘za tutmaganlari uchun ularning ustidan hukm chiqarmang. Ulamolar aytganlaridek: “Yaxshi gumon qilish ham ibodatdir”.
Islomingizni chiroyi bilan boshqalarga o‘rnak bo‘ling.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لَا يَعْنِيهِ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Befoyda narsalarni tark qilish kishining Islomi chiroyligidan (dalolat)dir”, dedilar (Imom Termiziy va Imom Ibn Moja rivoyati).
Hayit bayrami uchun oy davomida pul yig‘ib boring va uni oyning oxirida kambag‘allarga tarqating.
Bu oyga gunohlarimiz bilan qadam qo‘ydik, endi bu oydan barcha gunohlarimizdan pok holda chiqish barchamizga nasib qilsin.
Muhammad Ali MUHYIDDIN,
Toshkent islom instituti 3-kurs talabasi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.
Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun ham keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan