Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Dekabr, 2024   |   23 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
24 Dekabr, 2024, 23 Jumadul soni, 1446

Ko‘z ro‘zasi

1.05.2020   2317   4 min.
Ko‘z ro‘zasi

Bizlarga ko‘z ne’matini bergan Alloh taologa beadad hamdu sanolar bo‘lsin. Ko‘zni haromdan saqlashni ta’lim bergan zot Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot va salomlar bo‘lsin.

Ba’zilar ko‘zning ham ro‘zasi bo‘ladimi, deb ajablanadilar. Ha azizlar, ko‘zning ham o‘ziga xos va mos ro‘zasi bor. Ko‘zni haromdan tiyish, fahshdan yumish, qaytarilgan narsalardan saqlash, uning ro‘zasidir. Alloh taolo shunday marhamat qiladi:

(Ey, Muhammad!) Mo‘minlarga ayting, ko‘zlarini (nomahram ayollardan) quyi tutsinlar va avratlarini (zinodan) saqlasinlar! Mana shu ular uchun eng toza (yo‘l)dir. Albatta, Alloh ular qilayotgan (sir) sinoatlaridan xabardordir” (Nur, 30).

Mufassirlar ushbu oyatni: “Ey Muhammad mo‘minlarga aytingki, avratlarini zinodan saqlab, qarash halol bo‘lmagan joylardan ko‘z yumsinlar, unga nazar solishni yomon ko‘rsinlar. Mana shu komil imon dalilidir”, deb tafsir qilganlar.  

Erkak mahramlarining boshi, bo‘yin va bo‘yin atrofi, boldiri va to‘piqlariga qarash bilan gunohkor bo‘lmaydi. Begona ayolning esa, yuzi, kafti va oyoqlariga ko‘zning nogoh tushishining zarari yo‘q.

Erkak kishining boshqa erkak kishiga nisbatan avrati kindik ostidan tizzasining tagigacha bo‘lgan qismidir. Bu avrat qismini erkakka ham ayolga ham ko‘rsatishi halol emas. Bu haqida Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Erkak boshqa erkakning avratiga, ayol boshqa ayolning avratiga qaramaydi. Shuningdek, ikki erkak yalang‘och holda, ikki ayol yalang‘och holda bir to‘shakka o‘ranishi mumkin emas”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).

Qur’oni karimda marhamat qilinadi:

“Mo‘minalarga ham ayting, ko‘zlarini (nomahram erkaklardan) quyi tutsinlar va avratlarini (zinodan) saqlasinlar!..” (Nur, 31).

Ushbu oyat tafsirida: “Erkak begona ayolga qarashi mumkin bo‘lmaganidek, ayollar ham nomahram odamga qarashi halol emas”, deyilgan. Ayol kishi mahramlarining ham, begona erkaklarning ham kindigi ostidan tizzasining tagigacha bo‘lgan a’zolariga qarashi haromdir. Ayol erkak kishini ko‘rib shahvatlansa, undan ko‘zini yumishi farzdir. Ayol kishi a’zolarining mahramiga ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan, ya’ni boshi, bo‘yin va bo‘yin atrofi hamda tizzasidan pastki qismiga boshqa ayolning ko‘zi tushishining zarari yo‘q. Shundan boshqa a’zolarini boshqa ayol kishiga ko‘rsatishi mumkin emas. Chunki bu ishdan Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) qaytarganlar.

Ko‘z qalb buyrug‘ini bajaruvchi ijrochi va ruhning eshigidir. Ko‘zdan qalbga xayriyatlar va yaxshiliklar kirishi mumkin. Shuningdek, uni azoblanishiga sabab bo‘luvchi narsalar ham kirishi mumkin. Inson ko‘zini haromdan tiymasa, ibodati ketadi, taot-halovati yo‘qoladi, imon va ishonch ta’mini bilmaydi, qattiq gunohkor bo‘ladi, ko‘zining nuri ketadi va zehni o‘ladi. Kim ko‘zini fahsh va yomon narsalardan yumsa, Alloh taolo unga imon halovatini beradi, inson uni ko‘ksida his etadi.

Ko‘zini haromdan yumgan mo‘min qudrati buyuk zot Alloh taologa toat, U zotning bandaga bergan bir ne’matiga erishish, dunyo va oxiratda azizlik, qalb salomatligi, rohati, xotirjamligi va farahi kabi foydalariga erishadi. Shu bilan bir qatorda banda fitna, balo va xatolardan omonda bo‘ladi. Alloh taolo ilm-ma’rifat va tavfiq berib, to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatishi insonga berilgan buyuk ne’matdir.

Ro‘zada inson och bo‘ladi. Ochlik ko‘zni bo‘ysundirishning asosiy omili bo‘lib, uni xatodan saqlaydi va nazar shahvatini zaiflashtiradi. Shu bilan bir qatorda ko‘z nurini ziyoda qiladi. Ba’zilar taom va ichimlikdan tiyilish bilan ro‘za tutadi-yu, ko‘zi bilan ro‘za tutmaydi, ya’ni harom joylardan ko‘zni yummaydilar. Bu ro‘zaning haqiqatini va asl mohiyatini bilmaydigan odamning ro‘zasidir.

Taom va ichimlikdan tiyilganimizdek, harom joylardan ko‘zlarimizni yumish bilan ham ro‘za tutaylik. Shoyat qalblarimiz salomat bo‘lib, ruhlarimiz rohatlanib “Alloh buyukdir” deb nido qilsa. Alloh taoloning rahmati, barakasi va roziligini umid qilib, ko‘z ro‘zasini tutishlik barchamizga nasib qilsin. 

 

Bahriddin PARPIYEV

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir

23.12.2024   1599   3 min.
Farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

 

أَلْعِلْمُ فِى الصِّغَرِ كَالنَّقْشِ فِى الْحَجَرِ

Yoshlikda olingan bilim toshga o‘yilgan naqsh kabidir.

Ilm olish uchun eng afzal davr bu insonning yoshlik chog‘idir. Chunki yoshlikda bolaning xotirasi kuchli bo‘ladi. Bu vaqtda olingan ilm bola xotirasida uzoq vaqtgacha saqlanib qoladi. Shuningdek, yoshlikda har xil tashvish va yumushlardan uzoq bo‘lgan bolaning fikri faqat o‘qishda bo‘lib, natijada u ilmni yaxshi o‘zlashtiradi. Katta bo‘lib, ishlari ko‘paygach, fikri bo‘linadi yoki ilm olishga vaqt ajratolmay qoladi.

Afsuski, aksariyat bolalar ayni ilm olish payti kelganda ham o‘yin-kulgi va bekorchi mashg‘ulotlar bilan ovora bo‘lib yuraveradilar. Ota-onalari ham: “Hali farzandimiz yosh, katta bo‘lgach o‘qir”, deya bunga beparvo qaraydilar. Aslida bola taxminan 3-4 yoshlarida xotirasi eng yaxshi ishlaydigan davr bo‘ladi. O‘sha paytdan boshlab, bolani sekin-asta ilmga jalb qilish yaxshi natija beradi.

So‘zimizni dalili sifatida bir misol keltiramiz. Mashhur alloma bobomiz Abu Ali ibn Sino 4 yoshida Qur’oni karimni to‘liq yod olgan. Bundan tashqari, tarix, falsafa, tibbiyot, mantiq va boshqa fanlarni chuqur o‘zlashtirgan. O‘n sakkiz yoshigacha hayotida kerak bo‘ladigan barcha ilmlarni mukammal o‘rganib, mashhur olim, tabib darajasiga ko‘tarilgan. Bundan kelib chiqadiki, ota-onalar farzandlarini yoshlik davridan unumli foydalanib, kerakli ilmlarni egallashlari uchun qulay sharoitlarni ta’minlab berishlari lozim.

 

مَنْ لَمْ يَتَعَلَّمْ صَغِيرًا لَمْ يَتَقَدَّمْ كَبِيرًا

Kim yoshlik chog‘ida ilm olmasa, katta bo‘lganida yuksalmaydi.

Ushbu maqolni ikki xil ma’noda tushunish mumkin:

1. Kim yoshlik chog‘ini g‘animat bilib, ilm egallamasa, katta bo‘lganida bunga iloj topa olmaydi. Kishining yoshi keksaygan sari uning xotirasi pasayishi ham bor haqiqat.

2. Kim yoshligida ilm olmasa, katta bo‘lganida biron pog‘onaga ko‘tarila olmaydi, insonlar orasida ham eng keyingi o‘rinda turadi, chunki uning ilm-ma’rifati yo‘q. Ilm insonni yuksaltiradi va ravnaq topishiga yordam beradi. (Lekin, o‘rni kelganida shuni ham aytib qo‘yish lozimki, ilm faqat biron martabaga erishish uchungina o‘rganilmaydi).

 

يُطَيَّبُ القَلْبُ لِلْعِلْمِ كَمَا تُطَيَّبُ الأَرْضُ لِلزِّرَاعَةِ

Yer ekin ekish uchun tozalangani kabi qalb ham ilm uchun tozalanadi.

Ilmning makoni qalbdir. Ma’lumki, ilm ezgulik va nurdir. Kishi ilmni puxta egallash uchun qalbini turli xil ma’naviy illatlar, jumladan kibr, hasad, gina, kudurat, g‘iybat va shu kabilardan tozalashi lozim. Ushbu kamchiliklar bor qalbga ilm yaxshi o‘rnashmaydi, tezda unutiladi yoki biron manfaat keltirmaydi. Shuning uchun ilm olishga kirishayotgan kishi birinchi navbatda qalbini tozalashi, so‘ngra yaxshi niyat bilan ilm tahsliga o‘tishi kerak.

Bola yoshligida xotirasi kuchli, qalbi toza va beg‘ubor bo‘ladi. Bunday paytda olingan ilm har taraflama pishiq va mustahkam bo‘ladi. Demak, ota-onalar bu borada mas’uliyatliroq bo‘lsalar, farzandlarining kamolga yetib, olim bo‘lib, dini va yurtiga foydasiga tegadigan chin inson bo‘lishida hissa qo‘shgan bo‘ladilar.

 

Odilxon qori Ismoilov

 

Maqolalar