Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Dekabr, 2024   |   24 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
25 Dekabr, 2024, 24 Jumadul soni, 1446

Til ro‘zasi

1.05.2020   2391   4 min.
Til ro‘zasi

Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot va salomlar bo‘lsin.

Tilning ham o‘ziga xos ro‘zasi bor. Uni bilgan  inson lag‘vdan saqlanadi, uzoq bo‘ladi. Til ro‘zasi Ramazon oyida bo‘lgani singari boshqa oylarda ham bo‘lishi zarurdir. Tilga Ramazon oyida ta’lim-tarbiya berib, dunyo-oxiratga manfaatli, hayotga foydali narsalarni gapirishga o‘rgatiladi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida jim turish, vaqtida sukut saqlashga odatlantiriladi.

Tilninig zarari buyuk, xatari ulkandir. Til vahshiy yirtqichdek jarohatlaydi, ilondek zaharlaydi, olovdek yondiradi. Qilich bilan berilgan jarohat shifo topishi mumkin, tilning jarohatiga davo yo‘qdir. Ibn Abbos (roziyallohu anhu) o‘z tillariga:Ey til, yaxshilikni so‘zlab, uni g‘animat bil. Yomon so‘zda sukut qil, salomat bo‘lasan”, degan ekanlar. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kim ikki jag‘i va ikki soni orasidagi narsaga kafil bo‘lsa, uni jannatga kirishiga men kafil bo‘laman”, dedilar. Alloh taolo g‘iybatdan, chaqimchilik, yolg‘on, uyatsiz so‘zlar, lag‘v va harom so‘zlardan tilini tiygan mo‘minga rahmatini yog‘dirsin.

Salafi solih ulamolar Qur’on va sunnat bilan odob berardilar. Ularning so‘zlari muloyim, nutqlari zikr, nazarlari ibrat, jim turishlari tafakkur edi. Inson Qahhor sifatli Rabga duch kelishdan qo‘rqsa, tilini zikr va shukrga ishlatib, behayo, uyatsiz, axloqsiz va lag‘v so‘zlardan tiyadi. Shuning uchun Ibn Mas’ud (roziyallohu anhu): “Yer yuzida saqlash zarur bo‘lgan narsa tildir”, degan. Taqvodor zotlar gapirmoqchi bo‘lsalar, so‘zlari ortidan keladigan mashaqqat va natijasini o‘ylab sukut saqlab turaverganlar. Boshqalarga ozor berish harom. Ozor berishning turli-tuman ko‘rinishlari bor. Shuning uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kimning tili va qo‘lidan musulmonlar salomat bo‘lsa, u komil mo‘mindir”, dedilar (Imom Muslim). Bu hadisdan inson kamolotga yetishi uchun til, qo‘l va barcha a’zolar bilan ozor berishdan saqlanishi lozimligi tushuniladi. Boshqa a’zolarga nisbatan til orqali g‘iybat, bo‘hton, yolg‘on, chaqimchilik, tilyog‘lamalik, masxara, so‘kish, behayo so‘zlar, sirni ochish kabi gunohlar va ozorlar ko‘p sodir bo‘ladi. Shuninig uchun hadisda til zikr qilingan. Ba’zida uning xataridan jim turish bilangina najot topish mumkin.

Tilning ro‘zasi yomon, zararli gaplardan tiyilishi, jim turishidir. Inson jim turish bilan halokatdan saqlanish bilan bir qatorda ajr-savoblarga ham ega bo‘ladi. Manbalarda jim tura olish insonga berilgan najot topish omilidir, deyiladi. Inson hayotida jim turish bilan dunyo va oxirat saodatiga erishishi mumkin. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Jim turish hikmatdir. Jim turuvchilar esa juda kamdir”, dedilar” (Imom Bayhaqiy). Boshqa bir hadisda: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Kim jim tursa, najot topadi”, dedilar” (Imom Termiziy).

Ulamolar aytadi: “Tinglash vaqtida jim turish fazilat, sinov kelganida jim turish sabrdir, deyilgan”. Bishr ibn Horis Hofiy aytadi: “So‘zlovchi jim turuvchidan ko‘ra taqvoli bo‘lolmaydi. O‘z o‘rnida so‘zlab, o‘z o‘rnida sukut qilgan olimgina undan afzal bo‘lishi mumkin”. Sahl ibn Abdulloh: “Alloh taoloni tanuvchilar ilmli bo‘lsalar ham jim turadilar va izn bilan gapiradilar. Shuning uchun ularda lag‘v bo‘lmaydi”, deydi. Donishmandlar: “Inson so‘zlashni o‘rganishiga ikki yil kifoya qilsa, jim turishni o‘rganishiga ellik yil kerak bo‘ladi”, deydi. 

Barcha sunnatlar qatorida o‘z o‘rnida sukut saqlay bilishga ham odatlanmog‘imiz lozim. Bunga erishishning oson yo‘li ro‘za tutishdir. Yeb-ichishdan saqlanish bilan bir qatorda ko‘zni nomahramdan, quloqni g‘iybatdan va barcha a’zolarni gunohdan tiyish, xususan, tilni bo‘hton, chaqimchilik, mazah qilish kabi ma’siyatlardan tiyish ro‘zaning savobini mukammal qiladi. Ushbu Ramazon oyi mazkur amallarni bajarib jim turishni o‘z odatimizga aylantirib olishimizga qulay fursatdir. Ey ro‘zadorlar, tillaringizni zikr bilan namlang. Unga taqvoni o‘rgating va gunohlardan poklang. Ey Rabbimiz, bizga to‘g‘ri so‘zlovchi til, salomat qalb va chiroyli xulq bergin! Ramazon oyida barchamizning maqsadlarimiz hosil bo‘lsin.     

       Bahriddin PARPIYEV

 

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Imomga yetisha olmasam nima qilaman?

24.12.2024   1356   2 min.
Imomga yetisha olmasam nima qilaman?

Cavol: Men jamoat namoziga borishni endi boshladim. Men namozni sekin o‘qiyman. Gap shundaki, ko‘pincha men salavotni o‘qiyotganimda imom ikki tarafga salom berayotgan bo‘ladi. Shu holada men salavotni tugatib, keyin duo o‘qib so‘ng salom berishim kerakmi yoki imom bilan barobar salom berishim kerakmi?

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Siz bu holatda imom bilan birgalikda salom berasiz. Zero, salavot o‘qish sunnat, imomga ergashish esa vojib amal sanaladi. Vojib amal sunnat amaldan yuqori bo‘lgani sababli siz vojib bo‘lgan amalni bajarasiz. Agar tashahhud (“At-tahiyyot...”) duosini o‘qiyotganingizda imom salom berib qolsa, siz tashahhud duosini tugatib, keyin salom berasiz. Chunki tashahhud duosini o‘qish vojib amal hisoblanadi. 

Bu haqda fiqhiy kitoblarimizda bunday deyiladi: “Imomga iqtido qilgan kishi salavotni o‘qiyotgan vaqtida imom salom bersa, u ham imomga ergashib salom beradi. Chunki namozning oxirida salavot aytish sunnatdir” (“Fiqhul ibodat” kitobi).

Alloma ibn Obidin rahimahulloh bunday deydilar: “Farz va vojib amallarda kechiktirmasdan imomga ergashish vojib sanaladi. Ammo imomga ergashish bilan boshqa vojib amal teng kelib qolsa, “imomga ergashish kerak” deb vojibni tark qilmaydi, balki avval vojibni bajarib, keyin imomga ergashadi. Masalan, imomga iqtido qilgan kishi tashahhudni tugatishdan avval imom uchinchi rakatga tursa, iqtido qilgan kishi avval tashahhudni tugatib, keyin o‘rnidan turib, imomga ergashadi (Chunki ikkisi ham vojib bo‘lib, birini bajaraman deb boshqasini tark qilmaydi).

Agar imomga ergashish bilan sunnat amal teng kelib qolsa, yuqoridagidek qilmaydi. Masalan, (sajda yoki rukuda) imomga iqtido qilgan kishi tasbihni uch marta aytishidan avval imom boshini ko‘tarsa – fuqaholarimiz eng to‘g‘risi deya aytgan gapga ko‘ra - imomga ergashadi. Chunki sunnatni tark qilish vojibni kechiktirishdan ko‘ra ustundir” (“Raddul muhtor” kitobi).

Xulosa qilib aytganda, siz salavot yoki undan keyinggi duolarni o‘qiyotgan paytingizda imom salom berib yuborsa, siz imomga ergashib, salom berasiz. Bu o‘rinda salavot yoki duolarni oxiriga yetkazmaysiz. Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi

Maqolalar