Sayt test holatida ishlamoqda!
21 Yanvar, 2025   |   21 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:43
Peshin
12:39
Asr
15:44
Shom
17:29
Xufton
18:46
Bismillah
21 Yanvar, 2025, 21 Rajab, 1446

7 savolga 7 javob: Qazo ro‘zasi

27.04.2020   2747   4 min.
7 savolga 7 javob: Qazo ro‘zasi

1-savol: Ro‘zador kishining tobi qochsa, unga ukol qilish mumkinmi? 

Javob: Alloh taolo bandalari zimmasiga toqatidan ortiq narsalarni yuklamaydi. 

Imomi A’zam (rahmatullohi alayh) hazratlari tanaga bir narsa kirishi bilan ro‘za buziladi, deganlar. Shuning uchun ro‘zador ukol olsa ro‘zasi buziladi. 

Agar o‘ta zarurat bo‘lmasa, ukolni iftorlikdan keyin yoki saharlikdan oldin qildirib olgani ma’qul. Lekin ro‘za tutganida sog‘ligi yomonlashgani tufayli ukol olmasa, hayoti xavf ostida bo‘lsa, ukol olib, ro‘zasining qazosini Ramazon tugaganidan keyin tutib beradi. 

2-savol: O‘tmishda qoldirgan ro‘zalarim uchun fidya bersam bo‘ladimi? 

Javob: Yo‘q. Qari kishilar, ya’ni kundan-kun madori ketayotgan chol yoki kampir Ramazon ro‘zasining har bir kuni uchun fidya (bir miskinga ikki kilo bug‘doy yo uning bahosini) beradi (“Hidoya”, “Fatovoyi Hindiya”). 

Siz o‘tmishda qoldirgan ro‘zalaringizning har bir kuni uchun qazosini tutib berasiz. 

3-savol: Ramazon kunlaridan birida yoqqan yomg‘irda yurgan odamning og‘ziga bir-ikki tomchi yomg‘ir suvi kirib ketsa, ro‘zasi buziladimi? 

Javob: Agar o‘sha odamning ixtiyoridan tashqari, bexosdan suv kirib ketsa, ro‘zasi buziladi va qazo (bir kunga bir kun) tutib beradi. Bordiyu, yomg‘ir suvini qasddan yutsa, unga ham qazo, ham kafforat lozim bo‘ladi. Ya’ni, bu odam buzilgan ro‘zasi uchun bir kun tutib berishdan tashqari, jarima sifatida ikki oy ketma-ket ro‘za tutib berishi, bunga qurbi yetmasa, oltmishta miskinning bir kunlik taomini sadaqa qilishi kerak bo‘ladi (“Fatovoyi Hindiya”). 

4-savol: Ramazon oyida tishi og‘rib qolgan odam muolaja va og‘riq qoldirish maqsadida ukol olsa, ro‘zasi buziladimi? 

Javob: Kishi ana shunday noqulay vaziyatda qolmasligi uchun ramazon oyi kirishidan oldin o‘ziga bir qarab, kerakli muolajalarni olishi kerak. To bu barakotli oy sharofatidan to‘liq bahramand bo‘lsin, uning ibodat qilish zavqiga hech qanday qiyinchilik xalaqit bermasin. Shunday bo‘lsa ham, ramazon oyida birdan tishi og‘rib, ukol olgan kishining ro‘zasi buziladi va keyin o‘sha kun uchun bir kun qazo tutib beradi (“Fatovoyi Hindiya”). 

5-savol: Qazo ro‘za tutish qanday niyat qilinadi?

Javob: Qazo ro‘za tutish uchun subh sodiq kirishdan oldin niyat qilinadi.“Zimmamdagi qazo ro‘zani tutishni niyat qildim”deb niyat qilinadi. 

6-savol: Payg‘ambarimiz (s.a.v.): Kimki Jumodul oxir oyining 13, 14, 15 kunlari ro‘za tutsa bir oy ro‘za tutgan bilan barobardir deganlar. Shu bir oy deb qabul qilinadigan ro‘za Ramazonning bir oylik qazosiga o‘tadimi? 

Javob: Ramazon ro‘zasining qazosi “Ramozon ro‘zasini qazosini niyat qildim” – deb, bir kun uchun bir kun tutiladi. Ya’ni har bir qazo qilingan ramazon ro‘zasi uchun bir kun ro‘za tutiladi. Ushbu zikr qilingan kunlarda ro‘za tutish savobda bir oylik ro‘zaga barobar deyiladi. Amalda yoki adadda bu qazo ro‘zalar o‘rniga o‘tmaydi. 

7-savol: Mening qazo ro‘zalarim bor. Necha yilligini aniq bilmayman, shuning uchun dushanba, payshanba kunlari qazo ro‘zalarimni tutib bermoqchiman. Qanday niyat qilish kerak? 

Javob: Mazkur tutmagan qazo ro‘zalarni niyat qilasiz. Agar qaysi yil va qaysi kunning ro‘zasini tutayotganingiz aniq bo‘lsa, shuni niyat qilasiz. Agar qaysi yil va qaysi kunning ro‘zasi ekani aniq bo‘lmasa, avvalgi ro‘za deb niyat qilasiz. Shunda avvalgilari birin-ketin soqit bo‘lib boraveradi.

 

O‘MI Matbuot xizmati

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

20.01.2025   6855   5 min.
O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

2. Mag‘ribdagi Sijilmosaning Banu Midror davlati

By davlat hijriy 140–297 (milodiy 757–909) yillar orasida hukm surgan. Banu Midror davlatining odamlari xavorijlarning safariyya toifasidan bo‘lishgan. Ular abbosiylar bilan murosasozlik qilishgan va ichki ishlari va shjoratlarida o‘zlariga xon, o‘zlariga bek bo‘lib olganlar. Ularni fotimiylardan bo‘lgan ubaydiylar davlati yo‘q qilgan. Bu voqea hijriy 297 yilda sodir bo‘lgan.
 

Bu davlatning eng mashhur hokimlari:
1. Iyso ibn Yazid Asvad. Bu shaxs davlatga muassis bo‘lgan. Hijriy 140–155 (milodiy 757–772) yillar.
2. Abul Qosim Samku. Hijriy 155–168 (milodiy 772–784) yillar.
3. Al-Yasa’ ibn Abul Qosim. Hijriy 174–208 (milodiy 790–823) yillar.
4. Maymun ibn Midror. Hijriy 224–263 (milodiy 839–877) yillar.

 

3. O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati
(hijriy 160–29; milodiy 776–908)

Ular iboziy xavorijlardan bir firqadir. Bu davlatga Abdurrahmon ibn Rustam asos solgan. U barbarlarni tugatgandan so‘ng o‘z davlatini qurdi. So‘ng Tohart nomli shaharni qurib, uni o‘ziga poytaxt qilib oldi. Bu davlatni ubaydiylar toifasi yiqitdi va hijriy 296 (milodiy 908) yilda o‘ziga qo‘shib oldi.

Mazkur davlatning kuzga kuringan xukmdorlari:
1. Abdurrahmon ibn Rustam. Hijriy 160–168 (milodiy 776–784) yillar.
2. Abdulvahhob ibn Abdurrahmon. Hijriy 167–208 (milodiy 784–823) yillar.
3. Aflah ibn Abdulvahhob. Hijriy 208–258 (milodiy 823–872) yillar.
4. Abul Yakzon Muhammad ibn Aflah. Hijriy 260–281 (milodiy 874–894) yillar.

 

4. Marokashdagi idrisiylar davlati
(hijriy 172–375; milodiy 788–985)

Abbosiylar Fax jangida alaviylar oilasiga katta zarar yetkazganlaridan so‘ng, hijriy 169 (milodiy 785) yilda Idris ibn Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan ibn Aliy ibn Abu Tolib va uning ukasi Yahyolar qochib ketishdi. Yahyo Daylam yurtlarida qo‘zg‘alon ko‘tardi, so‘ng ar-Rashid uni yo‘q qildi. Lekin Idris Mag‘ribning eng uzoq yurtiga qochib bordi. U yerda barbarlar uni qo‘llab-quvvatlashdi. Idris Marokashda o‘zining amirligiga asos soldi, uning shavkati kuchaydi. Undan keyin o‘g‘li Idris davlatni qo‘lga oldi. U mazkur davlatning eng ko‘zga ko‘ringan hukmdori, haqiqiy asoschisi hisoblanadi. Yahyo ibn Idris ibn Umarning davrida Idris Fa’s shahrini ko‘rgan. Mag‘rib yurtlarining barchasida bu davlatning nufuzi ortgan.

Idrisiylar davlati tarixdagi birinchi shiy’a davlati hisoblanadi. Idrisiylarga Islom tamaddunini Mag‘ribga olib kelgan birinchi shaxslar sifatida qaraladi. Ularni fotimiy-ubaydiylar yo‘q qilgan.
 

Idrisiylar davlatining ko‘zga ko‘ringan hukmdorlari:
1. Idris ibn Abdulloh ibn Hasan. Hijriy 172–177 (milodiy 788–793) yillar.
2. Idris ibn Idris. Hijriy 177–213 (milodiy 793–828) yillar.
3. Muhammad ibn Idris ibn Idris. Hijriy 213–221 (milodiy 828–836) yillar.
4. Yahyo ibn Idris ibn Umar. Hijriy 292–310 (milodiy 905–922) yillar.

 

5. Tunis – Qayruvondagi ag‘labiylar davlati
(hijriy 184–296; milodiy 800–908)

Rashid ibn Ibrohim ibn Ag‘lab barbarlarga odob berish, ularni idrisiylarga, Misr va Shomga qarshi hujum qilishdan to‘sib turish uchun hijriy 184 yilda Afrikaga voliy etib tayinlandi. U ishlarni tartibga soldi, qo‘zg‘alonlarni bostirdi. O‘zining hukmronligi uchun Qayruvonni markaz qilib tanladi va o‘z mintaqasini abbosiylar davlatidan ajratib, mustaqil davlat qilib oldi. Abbosiylar davlati ularni o‘z holiga tashlab qo‘ydi. Ushbu davlatning nufuzi Tunis va Liviyaga tarqaldi.

 

Tashqi fathlar

Ziyodatulloh ibn Ibrohim o‘sha vaqtda hijriy 212, milodiy 827 yilda Siqilliya orolini fath qilishga imkon topdi.

Musulmonlar Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhuning davridan buyon Siqilliyaga yurishlar qilib kelar, lekin u yerda sobit qolmagan edilar. Faqat ag‘labiylar davrida u yerda turib hukm yuritish imkoniga ega bo‘ldilar. Siqilliya orolini fath qilishda Asad ibn Furot qozi ul-quzot (bosh qozi) o‘laroq ishtirok etdi. Islomning hukmronligi bu orolda hijriy 483 (milodiy 1090) yilgacha davom etdi.

Ag‘labiylar O‘rta yer dengizidagi orollarga doimiy ravishda hujumlar uyushtirib turdilar. Ular hijriy 256 (milodiy 870) yilda Maltani fath qildilar. Shuningdek, Italiyaning janubiy taraflariga va Fransiyaga ham g‘azotlar uyushtirib, muvaffaqiyat qozondilar. Fransiyaning sohillariga ega chiqishdi va Italiyaning bir qancha shaharlarini – Brindizi, Napoli, Kalyarini, Taranto va Barini fath qildilar.

Ubaydiylar davlati hijriy 296 (milodiy 908) yilda ag‘labiylar davlatini ham tugatdi.

Ag‘labiylar davlatining mashhur hokimlari:
1. Ibrohim ibn Ag‘lab ibn Solim. Hijriy 184–196 (milodiy 800–811) yillar.
2. Ziyodatulloh ibn Ibrohim. Hijriy 201–223 (milodiy 816–838) yillar.
3. Ibrohim ibn Ahmad. Hijriy 261–289 (milodiy 875–902) yillar.
 

Keyingi mavzu:
Ikkinchi Abbosiylar asri;
Turklarning ustunligi;
Zanjiylar qo‘zg‘aloni;
Qarmatiylar harakati.