O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ramazonga tayyormisiz: salomatlikni yemiruvchi yetti omil

21.04.2020 2335 8 min.

Alloh taolo O‘z kalomi Qur’oni karimning Qalam surasi 4- oyatida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni maqtab shunday marhamat qiladi:

“Albatta, sen buyuk xulq uzrasan”.

Ulamolarning ta’kidlashlaricha inson hayoti davomida ko‘plab muammolar va odamlar bilan o‘zaro nizolarga borishining eng katta sababi bu – axloqida ko‘plab nuqsonlar borligidadir.

Bugungi zamonaviy ilm-fan tadqiqotlari ham bu fikrni qo‘llab quvvatlamoqda.

Yaqinda AQSHning Shimoliy Karolina Dyuk universiteti tibbiyot markazi professori Sviten Boyl o‘zining ko‘p yillik ilmiy izlanishlari natijasini e’lon qildi: “Biz fe’l-atvor (axloq) sog‘liqqa ta’sir ko‘rsatishini ilmiy jihatdan asosladik va bu ta’sirning darajasini ham to‘laligicha angladik” – deydi professor.

Unga ko‘ra, uzoq yashash uchun odam salbiy illatlardan voz kechmog‘i, atrofidagilarga ko‘proq yaxshilik qilmog‘i lozim ekan. Professor bugun uzoq yillik tadqiqotlar natijasida aniqlagan ma’lumotlar dinimizda bundan bir yarim ming yil avval ta’kidlab o‘tilgan.

Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kim umrining uzayishini, rizqining ziyoda bo‘lishini istasa, ota-onasiga yaxshilik va qarindoshlariga silai rahm qilsin”, dedilar”

Xo‘sh, qanday sabablar insonni asta-sekinlik bilan tanazzulga olib keladi?

1-SABAB. Salbiy munosabat. Hayotga va atrofdagilarga salbiy munosabatda bo‘lish – yashirin dushmanlik hissi bilan yashash, degani. Bunday odamlar boshqalarni yoqtirmaydi. Doimo yaqinlari ularga noto‘g‘ri munosabatda bo‘layotganidan noliydi. Aslida bunday odamlarning o‘zi atrofdagilarga nisbatan yanglish munosabatda yashaydi! Natijada yurak, qon-tomir, qandli diabet kasalliklariga chalinish mumkin. Asabiylashish oqibatida immun tizimida salbiy o‘zgarishlar yuz beradi.

Avvalo, qanday vaziyat bo‘lishidan qat’iy nazar bu dunyoda barcha narsa o‘tkinchi ekanligini ANGLAB yashash lozim. Imom G‘azzoliy ta’kidlaganlaridek: “Biz bilan nima ro‘y bermasin u albatta o‘tib ketadi”.

2-SABAB. Maqsadsizlik. Yashashdan maqsad bo‘lmasa, umr qisqa bo‘ladi. Yashashdan ma’ni yo‘q, deb o‘ylagan odamlardan ko‘ra, maqsad sari intiluvchanlarning immun tizimi va yuragi baquvvat bo‘ladi. Ularning salomatligiga daromadining miqdori ham, odamlarning salbiy munosabati ham ta’sir qilmaydi. “Hayotdan maqsad sari foydalanish lozim” – deydi Boyl. “Aks holda, qisqa umr ko‘rish ehtimoli kuchayadi. Avvaliga intellektual, keyin esa jismoniy o‘lim yuz beradi. Maqsadsiz yashash – aqlning zaiflashuviga olib keladi. Ruhiy kasalliklarning rivojlanish ehtimoli 50 %ga oshadi. Demak, nima uchun yashayotganingizni darhol aniqlang!

Fazilatli Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari, insonning bu dunyoda yashashdan maqsadi nima degan savolga quyidagicha javob qilgan ekanlar: “Yashashdan maqsad, Alloh taologa bo‘lgan iymonning yer yuzida qaror topishiga hissa qo‘shish. Alloh taoloning aytganini qilib, qaytarganidan qaytish. Ushbu har bir inson uchun sharaf bo‘lgan ishlarni amalga oshirib ikki dunyoning saodatiga erishish”.

3-SABAB. Jizzakilik. Jizzaki, ayniqsa arzimagan sabab tufayli ko‘p asabiylashadiganlar, doimo jazavaga tushadiganlar o‘zlarini “yeb bitirishadi”. Shuning uchun tinchlanish darkor! Unutmang asablarning tiklanishi uchun 10 yil kerak bo‘lar ekan.

Bir kishi Payg‘ambar alayhissalomdan nasihat so‘radi: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam unga nasihat qilib ushbu oyatni o‘qidilar: “Avf-marhamatli bo‘ling, yaxshilikka buyuring va johillardan yuz o‘giring”. (A’rof, 199).

Jizzakilik ham johillikning bir turi.

4-SABAB. Tartibsizlik. Ish stolingiz, avtomobil saloningiz, xonangiz doimo betartibmi? Ko‘p kech qolasizmi? 9000 kishi ishtirokida o‘tkazilgan 20 dan ortiq ilmiy tadqiqotlar natijasi tartibsizlik – umrni qisqartiradi, degan xulosani berdi.

Tartib dinimiz bizdan talab etadigan asosiy omillardan biridir. Biz barcha narsani tartib vva intizom bilan bajarishga chaqirilganmiz. Hatto, namozni ham tartib bilan ado etamiz.

Zero, Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Alloh birortangiz biror ishni qilganda uni puxta qilishini yaxshi ko‘radi”, deganlar (Abu Ya’lo rivoyati, “Majma’u-z-zavoid”; Suyutiy, “Al-jome’ as-sag‘ir”).

Qolaversa tartib bor joyda poklik bo‘ladi, poklik esa ISLOMning ustunlaridandir.

5-SABAB. Tushkunlik. Uzoq davom etgan stress, qattiq hayajon umrni qisqartiradi. Qon bosimining ko‘tarilishi, yurakning tez-tez bezovta bo‘lishi, surunkali shamollash – tushkunlik alomatlari. Biror musibat yetganda yoki yaqiningiz o‘lganidan keyin taqdirga tan bermasdan, tushkun holatda asabiylashish salomatlik uchun jiddiy zarar. G‘am-qayg‘ularni unutish kerak!

Odatda g‘am-qayg‘u va tushkunlik Allohning qadariga rozi bo‘lmaslikdan, noshukrlikdan kelib chiqadi. Agar biz Allohning ne’matlariga shukr qilsak, Quro’ni karimda “Qasamki, agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman” deya vada qilinganidek, yana ham ziyoda bo‘ladi. Aksincha, noshukrlik qilib, itoatsizlik ila, qaytariqlaridan qaytmasak, oyatning davomida marhamat qiladiki: “Bordi-yu, noshukrlik qilsangiz, albatta, azobim (ham) juda qattiqdir” (Ibrohim, 7).

Tib ilmining ulug‘ ustozlaridan bo‘lgan vatandoshimiz Abu Ali ibn Sino hazratlari ham ushbu oyatdan shunday xulosa qilgan: “Insondagi ko‘plab dardlar ruhiy muvozanatning buzilishidan kelib chiqadi. Ruhiy muvozanat esa aksariyat holda noshukrlik tufayli buziladi”.

6-SABAB. Dam olmaslik. Dam olmaslik, shu jumladan, ta’tilga chiqmasdan ishlash, tinimsiz ravishda kompyuter qarshisida o‘tirish ziyon! Shuning uchun, haftada biir kun, yilda bir bor berilgan ta’tilda bir oy to‘liq dam oling! Tabiat qo‘ynida ko‘proq vaqt o‘tkazing.

Alloh taolo Baqara surasida bunday deb marhamat qiladi:

“Alloh hech bir jonga imkoniyatidan tashqari narsa yuklamas” (286-oyat).

Alloh taolo biz bandalariga rahm-shafqat va mehr bilan vazifa yuklaganda, biz ham tanamizga rahm qilaylik. Uni to tugab, yaroqsiz holatga kelgunga qadar qiynab ishlatmaylik. Bazan jamiyatda kimlargadir yoqish maqsadida tinimsiz “mehnat” qilib, qolganlarni ham shunga targ‘ib etayotgan, “ozgina dam oling” desangiz “qabrda dam olamiz” deydiganlar ham uchrab turadi. Bundaylarga ham ulamolar dam olishni maslahat berib: qabrda dam olinmasligini, u yerda Alloh taolo bergan ne’matlarning javobini berib, mahlum holatda yotishini shuningdek, tana ham insonga omonat berilganligini ta’kidlashgan.

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam u kishining oldilariga kirganlarida, huzurlarida bir ayol bor edi. U zot:

“Bu ayol kim?” – dedilar.

“Falona”, deya uning namozi haqida gapira ketdilar.

“Bas! Sizlar toqatingiz yetadigan narsani lozim tutinglar. Allohga qasamki, siz malol olmaguningizcha Allohga malol kelmaydi. Dinning Allohga mahbubi, sohibi unda bardavom bo‘lganidir”, – dedilar”.

7-SABAB. Yolg‘on va xiyonat. Ko‘p yolg‘on gapiradiganlarning oshqozon osti bezi va yurak qon tomir tizimida jiddiy muammolar vujudga kelar ekan. Shuningdek xiyonat qiladiganlarda surunkali kasalliklar va xavfli dardlar rivojlanish ehtimoli ko‘proq bo‘lar ekan.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam marhamat qilib: “Mo‘min kishi tabiatida har bir xislat bo‘lsa ham, lekin xiyonat va yolg‘onchilik bo‘lmaydi”.

Manbalar asosida Saidabror Umarov tayyorladi

Ramazon-2020

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Ilmning ustoz bilan olinishiga 33 dalil

21.01.2025 2704 12 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bilim har bir inson uchun birdek zarurdir. Biroq u to‘g‘ri va tartibli olinmasa, ko‘zlangan natijaga erishib bo‘lmaydi. Keyingi vaqtda har kim o‘ziga kerakli ma’lumotlarni internet va ijtimoiy tarmoqlardan olgan holda o‘zi bilganicha ilm o‘rganish, tasdiqlanmagan xulosalarga rioya qilish holatlari ko‘payib ketdi. Bu illatlar esa o‘z navbatida haqiqiy bilimlar qadr-qiymatiga putur yetkazib qo‘ymoqda. Quyida ilmni ustozdan olish haqiqatiga oid ba’zi dalillarni keltirib o‘tdik.

Qur’oniy dalillar

1. Alloh taolo Qur’oni Karimda bilmaydiganlarga biladiganlardan so‘rashni buyurdi: «Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahllaridan so‘ranglar» (Anbiyo surasi, 7-oyat).

2. Qur’oni Karim Alloh taolo tomonidan ummatning hidoyati va ilmi uchun nozil qilingan. Ammo Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tushuntirishlarisiz Qur’on ma’nolarini to‘liq va bexato anglab bo‘lmas edi. Alloh taolo Qur’oni Karimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bunday marhamat qiladi: «(Biz payg‘ambarlarni) hujjatlar va kitoblar bilan (yuborganmiz). Sizga esa odamlarga nozil qilingan (ma’lumotlar)ni bayon (tafsir) qilib berishingiz uchun va tafakkur qilsinlar, deb bu zikrni (Qur’onni) nozil qildik» (Nahl surasi, 44-oyat).

Hadisiy dalillar

3. Muoviya roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Alloh kimga yaxshilikni iroda qilsa, uni dinda faqih qilib qo‘yadi. Albatta, men taqsimlovchiman, xolos, Alloh beradi. Albatta, bu ummat Allohning ishi (qiyomat) kelguncha Allohning amrida qoim bo‘ladi. Ularga xilof qilganlar zarar yetkaza olmaydi», dedilar (Buxoriy, Muslim, Abu Dovud va Termiziy rivoyati).

«Sahihu Buxoriy»ga sharh yozgan mashhur muhaddis Hofiz ibn Hajar Asqaloniy rahimahulloh mazkur hadisni bunday izohlaydi: «Demak, ishonchli ilm faqat payg‘ambarlar (anbiyo) va ularning vorislaridan (ulamolardan) olingan ilmdir». Alloma Ayniy rahimahulloh ham ushbu hadisni shunday sharhlagan.

4. Alloma Shotibiy rahimahulloh bu fikrga urg‘u berib yozadi: «Buning dalili yana bir hadisdir: «Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhumo aytadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: «Albatta, Alloh taolo bandalaridan ilmni birdaniga sug‘urib olmaydi. Balki ilmni ulamolarning jonini olish bilan tortib oladi. Nihoyat, birorta olim qolmagach, odamlar johillarni boshliq qilib olishadi. Keyin ular so‘ralganlarida, johillarga xos ravishda fatvo berishadi. Natijada ular adashadilar va adashtiradilar», deganlarini eshitdim» (Buxoriy rivoyati).

Yana bunday yozadi: «Shunday ekan, ilm kaliti – uning ko‘tarib yuruvchilari ekaniga shubha yo‘q» («Adab al-ixtilaf», 174-bet).

5. Hofiz Ibn Hajar rahimahulloh ushbu hadisning sharhida Imom Ahmadning «Musnadi»dan bir parcha keltiradi, unda bunday deyiladi: «Albatta, ilm ahlining tark etishi – aynan ilmning ketishidir» («Fathul-boriy»).

Payg‘ambarlar alayhimussalomdan misolar

6. Aytilishicha, Dovud alayhissalom payg‘ambar bo‘lgunlariga qadar Luqmon Hakimdan ko‘p ilmlar o‘rganganlar («Tafsir al-Qurtubiy»).

7. Luqmon Hakim o‘g‘liga bunday nasihat bergan: «O‘g‘lim, olimlarga yaqin va doimo ular bilan birga bo‘l. Albatta, Alloh taolo yerni yomg‘ir bilan tiriltirganidek, qalblarni hikmat bilan tiriltiradi» («Jomi’u bayonil ilm»; «Ma’olim irshodiya», 164-bet).

8. Muso alayhissalomning Hizr alayhissalomdan ilm olganlari ma’lum.

9. Yusha’ ibn Nun alayhissalom payg‘ambarlik kelishidan oldin uzoq vaqt Muso alayhissalomning yordamchisi vazifasini bajarganlar, ularning xizmatida bo‘lganlar.

Salafi solihlarning so‘zlari

10. Shuningdek, tobeinlar davrida kim biror ilmi borligini da’vo qilsa, undan bu ilmni kimdan olgani so‘ralgan (Muslimning «Sahih» asari kirish qismi).

11. Mashhur muhaddis Xatib Bag‘dodiy rahimahulloh «Taqyidul ilm» asarida bunday yozadi: «Ko‘plab olimlar vafot etishlaridan oldin o‘zlarining ayrim kitoblarini yo‘q qilishdi va boshqalarga ham shunday qilishni buyurishdi. Ular bu kitoblar hukmlarni tushunmaydigan va kitobdan faqat tashqi ma’nolarni oladigan johillar qo‘liga tushib qolishidan qo‘rqib shunday qildilar».

Keyin bu ishni Imom Obid Salmoniy, Imom Sho‘ba ibn Hajjoj, Imom Abu Qiloba va Imom Iso ibn Yunus rahimahulloh kabilar qilganini aytib o‘tdi (61–62 betlar).

12. Imom Abu Hanifa rahimahullohga masjidda ilm majlisida o‘tirib, fiqhiy masalalar haqida bahslashayotgan bir guruh odamlar haqida xabar berilganida, u kishi: «Ularning ustozi bormi?» degan savollariga «yo‘q» degan javob bo‘lganda: «Bu odamlar hech qachon fiqhni egallamaydilar» deganlar (Shayx Muhammad Avvoma. «Adab al-ixtilaf», 164-bet va «Ma’olim irshodiya», 163-bet; «Al-Faqih val Mutafaqqih», 2-jild, 83-bet).

13. Bir kuni Imom Molik rahimahullohdan «Kishi ilm olishda olimlar bilan suhbatlashmasdan, faqat kitob o‘qib qanoatlansa ilm oladi-mi?» deb so‘rashdi. Imom Molik rad javob berdi va bunday dedi: «Ilm faqat uni yod olgan, olimlarga hamroh bo‘lgan, o‘z ilmiga amal qilgan va to‘g‘riso‘z halol kishidangina olinadi» («Adab al-ixtilaf», 165-bet; «Ma’olim Irshodiya», 163-bet).

14. Ibn Rushd rahimahulloh yozadi: «Qadim zamonlarda bilim odamlarning qalbida bo‘lgan. Keyin u kitoblarga o‘tkazildi, ammo kalitlar hali hamon odamlarning qalbida qolmoqda. Shu sababli, talaba, albatta, unga munozaralar va tushunish yo‘llarini ochadigan murabbiyga muhtoj» («Adab al-ixtilof», 174-bet; «Ma’olim irshodiya», 174-bet).

15. Xatib Bag‘dodiy rahimahulloh yozadi: «Har bir talabaning qiyin savollarga javob olish uchun murojaat qilishi mumkin bo‘lgan ustozi bo‘lishi kerak» («Al-Faqih val-mutafakkih», 2-jild, 83-bet; «An-Nasiha yoki Ahlil-Hadis», 259-bet).

16. Imom Shotibiy rahimahulloh aytadilar: «Agar o‘quvchiga ilm sirlarini ochib (tushuntirib) beradigan olim bo‘lmasa, kitoblarning o‘zi hech qanday foyda keltirmaydi. Bu hammaga ma’lum haqiqat» («Adab al-ixtilaf», 178-bet).

Salafi solihlarning tutgan yo‘li

17. Imom Molik rahimahulloh aytadilar: «Ba’zi shogirdlar o‘ttiz yil davomida o‘qituvchilarining darslarida qatnashgan» («Adab al-ixtilaf», 171-bet).

18. Shunchaki bir necha darslarga qatnashish (bugungi kunda odatiy holga aylangan) «mulozama» – qat’iyatlilik hisoblanmaydi («Maolim irshodiya»dagi izohlar, 177-bet).

19. Hanafiy faqihi Ibn Nujaym rahimahulloh bayon qiladi: «Ilmga muntazam murojaat qilmasdan, doimiy izlanish va ustozsiz erishib bo‘lmaydi» («Adab al-ixtilaf», 172-bet).

20. Imom Shotibiy rahimahulloh aytadilar: «O‘z davrida mashhur bo‘lgan va omma tomonidan qabul qilingan har bir taniqli olimning o‘z davrida murojaat qiladigan ustozlari bo‘lgan» («Adab al-ixtilaf», 176-bet).

21. Ilm yo‘lidagi safarlar.

Bu yerda muhokama qilinadigan asosiy jihat, salaflarning ilm yo‘lida sarson-sargardonlikda o‘tkazgan uzoq muddatlaridir:

1). Imom Boqiy ibn Mahlad rahimahulloh ilm izlab ikki marta safarga chiqdilar. Ularning birinchisi 14 yil, ikkinchisi esa 20 yil davom etdi («Safohat min sabril ulama», 60-bet).

2). Imom Ibn Manda rahimahulloh 45 yilni uylaridan uzoqda o‘tkazdilar («Safohat min sabril ulama», 65-bet).

3). Imom Ya’qub ibn Sufyon Fasavi rahimahulloh: «Men 35 yildan beri safardaman», deganlar («Safohat», 61-bet).

22. Dunyo kezib ilm izlagan olimlar

Tolibi ilmlar safarlari chog‘ida birorta olim bo‘lgan hech bir shahar, qishloq yoki shaharchani e’tibordan chetda qoldirishmagan.

1). Ibn Javziy rahimahulloh Imom Ahmad rahimahulloh haqida bunday yozadilar: «Musnad»ini tuzishdan oldin butun (Islom) dunyosini uch marta kezgan («Said al-Kasir»; «Safahat min sabril ulama», 54-bet) .

2). Ibn Muqriy rahimahulloh aytdilar: «Sharqdan g‘arbga to‘rt marta safar qildim va o‘n marta Baytul Maqdisni ziyorat qildim» («Safohat min sabril ulama», 64-bet).

23. Faqat bitta ustoz emas!

Salaflar hech qachon bir-ikki ustoz bilan cheklanishmagan. Ularning muallimlari ba’zan minglab adadni tashkil qilgan.

1). Imom Buxoriy rahimahulloh: «Men 1080 ustozdan hadis yozdim», deganlar («Hadyu as-sariy», 670-bet).

2). Imom Ibn Hibbon rahimahulloh dedilar: «Taxminan 2 mingdan ortiq ustozdan hadis yozib oldim» («Tazkiratul-xuffoz», 3-jild, 921-bet).

3). Ibn Manda rahimahullohning 1700 nafar ustozi bor edi («Tazkiratul-xuffoz», 3-jild, 1032-bet).

4). Abdulloh ibn Muborak rahimahulloh 4 ming ustozdan ilm olgan («Tazkiratul-huffoz», 1-jild, 276-bet).

5). Imom Abu Hanifa rahimahullohning birgina tobe’inlardan 4 ming nafar ustozi borligi xabarlarda kelgan (Ibn Hajar Haysamiy «Al-Xayratul-hison»; «Asorul-hadis», 176-bet).

6). Hofiz Iroqiy rahimahulloh Imom Qosim ibn Dovud Bag‘dodiy rahimahulloh haqida yozadi: «U zot: «6 ming shayxdan hadis yozdim», dedilar («Safohat»ga izoh, 64-bet).

24. Zamonamizning beqiyos muhaddisi Shayx Muhammad Avvoma hafizahulloh «Adabul ixtilof» kitobida alohida ta’kidlab bunday yozadi: «Ular (ulamolar) ustozi bo‘lmagan kishiga hech qachon e’tibor bermaganlar va bunday kishini hatto u bilan gaplashishga ham loyiq ko‘rmaganlar, chunki u xato qilishga moyil edi».

25. Abu Ja’far Dovudiy o‘z davrining nufuzli ulamolarining fikriga e’tiroz bildirganda, ular bunday javob berdilar: «Ovozingizni o‘chiring! Sizing ustozing yo‘q!» («Adab al-ixtilaf», 164-bet).

26. Shayx Avvoma rahimahulloh aytadilar: «Har bir insonning nasl-nasabi bor. Talaba o‘z bilimi uchun o‘qituvchilaridan olinadigan nasl-nasabga ham muhtoj. O‘qituvchisi bo‘lmagan kishi, kimligi betayin va nasl-nasabi noma’lum odam kabidir. Uning hech qanday qadri ham, vazni ham yo‘q» («Oltin qo‘llanma», Angliya, 8-bet; «Ma’olim irshodiya», 160-bet va «Adab al-ixtilaf», 164-bet).

Xatolarning kelib chiqish sababi

27. Muhammad ibn Sirin, Hakam ibn Atiyya va Voqiy ibn al-Jarroh rahimahulloh singari imomlar Bani Isroilning adashib ketishlariga asosiy sabab ota-bobolaridan qolgan kitoblardir, deganlar («Taqyid al-ilm», 61-bet).

28. Darhaqiqat, ilmlarning jamlanishi ham odamlarning ulamolar darslariga kam qatnasha boshlagani sabab bo‘lgani uchun Imom Avzoiy rahimahulloh aytdilar: «Ilm ilmli kishilarning og‘zidan chiqqanida ulug‘ edi. Lekin u kitoblarga ko‘chganida nuri (ilohiy nuri) yo‘qoldi» («Taqyid ul-ilm», 64-bet).

Boshqa rivoyatda bunday deyiladi: «...kitoblarga kirganida, unga huquqi bo‘lmaganlar unga yo‘l olishdi!» («Sunani Dorimiy», 467-hadis).

Eslatma! Yuqorida kelitirilgan ikki iqtibosdan maqsad kitoblarni o‘zboshimcha o‘rganish noto‘g‘ri ekanini isbotlash va kitoblarni bilimdon ustoz hamrohligida o‘rganish kerakligini tushuntirishdir.

29. Shayx Muhammad Avvoma aytadi: «Olimlardan ilm olmagan, ularning huzurida uzoq vaqt bo‘lmagan, odatlarini o‘zlashtira olmaydigan odamdan qanday hurmat kutish mumkin? Bunday odam olimlarning qadrini qanday tan oladi? Shuning uchun, bunday odamlarning olimlarni tanqid qilishi ajablanarli holat emas! Kimki ulamolar majlislariga qatnashsa, haqiqatdan ham ularni hurmat qila boshlashi kafolatlanadi» («Adab al-ixtilof», 172-bet; «Ma’olim irshodiya», 172-bet).

30. Alloma Ibn Hajar al-Haytamiy rahimahulloh aytadilar: «Kimki ilmni faqat kitobdan olgan bo‘lsa, o‘zgalarni yo‘ldan ozdiruvchilardan bo‘libdi» («Fatvo Hadisiya»; «Adab al-ixtilaf», 165-bet).

31. Imom ash-Shotibiy rahimahulloh yozadi: «Sunnatga qarshi bo‘lgan aksariyat buzuq toifa va guruhlarning hech qachon tayinli ustozi bo‘lmagan («Adab al-ixtilaf», 176-bet).

32. Imom Shofe’iy rahimahulloh aytadilar: «Ey birodarim! Ushbu oltita asossiz hargiz bilimga ega bo‘lmaysiz: Sabab, istak, qashshoqlik, sargardonlik, muallim va uzoq muddat ustoz nazorati ostida o‘tkazilgan mashg‘ulotlar» («Adab al-ixtilof», 162-bet; «Ma’olim Irshodiya», 174-bet).

Xulosa

33. Bugungi kunda ayrim odamlarning diniy ilmlarni mustaqil ravishda o‘rganishi urf bo‘lmoqda. Eng yomoni, ba’zilar hech qanday ustoz yoki sohadagi malakali mutaxassisning nazoratisiz «fatvo» yoki «maqola»larini o‘qib olib, o‘zicha ilm tarqatmoqda.

Alloh taolo muhtaram ustozlarimizning umrini ziyoda qilsin, ularning ilmidan foydalanishimizga tavfiq ato etsin.

Davron Nurmuhammad
«Hilol» jurnali 5 (62) son

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati