Xitoyda boshlangan bu vabo butun dunyoga tarqalayotgani barchaga ma’lum. Shu jumladan bizning yurtga ham kirib keldi. Ayni paytda yurtimizda karantin e’lon qilingan.
Kuniga oynaijahon yoki internet tarmoqlari yoki odamlarning og‘zidan dunyo bo‘yicha nechta odamning kasallikka chalingani va nechtasi vafot etgani, eng achinarlisi, o‘z yurtimizdagi kasallanganlarning soni ortib borayotgani haqidagi xabarlarni eshitib har qanday insonning qalbi eziladi, o‘z-o‘zidan tashvishga, sarosimaga tusha boshlaydi.
Aziz yurtdoshlar, bu vabo barchamizning tashvishimiz, asosiy muammomizga aylandi. Bunday ommaviy musibat paytida, bu kasallikka chalinayotganlarni eshitib tushkunlik, vahima va sarosimaga tushmaylik!
Barcha ish yaratgan Egamiz Alloh taoloning qo‘lida. Boy qiluvchi ham, faqirga aylantiruvchi ham, kasallik yuboruvchi ham, kasallikni daf qiluvchi ham, davo beruvchi ham yagona o‘zidir. O‘ziga talpinaylik. Axir Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan-ku:
وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ {الشورى/28}
U (odamlar) umidsizlikka tushganlaridan keyin yomg‘ir yog‘diradigan va O‘z rahmatini (barakotini) keng yoyadigan zotdir. U (mo‘minlarga) Valiy (do‘st) va Hamid (hamd egasi)dir (Shuuro surasi, 28-oyat).
Yerlar hosil bermay, hayvonlar birin-ketin qirilib ketgan, ekinzorlar qurib, yonib ketgan, hayvonlarning yelimlarida sutlar qolmagan, uylarda ozuqalar tugagan, go‘daklar ochlikdan yig‘lagan, odamlar noumid bo‘lishni boshlaganda Alloh taolo ular ustidan rahmatini nozil qilib, yomg‘ir yog‘dirdi.
Demak, Alloh taolo bandalariga rahm qiluvchi, ular ustidan o‘z rahmatini yog‘diruvchi Zot ekanmi, bizdan ham bu Koronavirus vabosini tez orada ko‘tarishini umid qilamiz. Faqat noumid bo‘lmay, o‘ziga ibodat qilib duolar qilsak bo‘lgani.
Yaratgan Egamizga beadad hamdlar bo‘lsinki, bizlarni musulmon qilib qo‘ydi, uylarimizda bo‘lsa ham ibodat qilishda davom etmoqdamiz. Namoz o‘qiyapmiz, Qur’on tilovat qilyapmiz, zikrlar, salavotlar aytayapmiz, ahllarimiz tarbiyasi bilan shug‘ullanyapmiz. Musulmon inson har holatda ham yutadi. Bu
oz kunlar barchamiz uchun Alloh taolo va Rasulini tanib olishga, dinini o‘rganishga bir fursat bo‘lib turibdi. Foydalanib olaylik!
Ko‘nglimizga xursandichilik ulashadigan, bizlarga hushxabar beradigan yana bir hadisni o‘rganib chiqaylik:
قال نبينا صلى الله عليه وسلم : عجب ربنا من قنوط عباده وقرب غيره ينظر إليكم أزلين قنطين فيظل يضحك يعلم أن فرجكم قريب (رواه الامام أحمد).
Nabiy sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar: “Robbimiz bir holatni boshqa holatga o‘zgartirishi juda yaqin bo‘lishiga qaramay, bandalar qattiq noumid bo‘lib qolishidan ajablanadi. Alloh taolo tang ahvolga tushib noumid bo‘lib turganingizda sizlarning farajingiz (tang ahvoldan qutulish, shodlik, rohat, kengchilik) yaqin ekanini bilgan holda sizlarga qarab kulib turadi”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu hadisni aytib bo‘lib kulib qo‘ygan ekanlar, biz ham kulaylik, xursand bo‘laylik, tushkunlikka tushmaylik, hammasi yaxshi bo‘ladi.
Biz bandalar shunday, hayotimiz bir tekkis, tinchilik-totuv, sog‘liq-salomat holda davom etishini xohlaymiz va bu holatga o‘rganib qolamiz. Ko‘pincha shu holat ham bizni Robbimizni unutib qo‘yishimizga sabab bo‘ladi. Doimiy bir tekkislikda ketayotgan hayotimizda mabodo, biror chuqurlik chiqib qolsa, yoki ishimiz yurishmay qolsa, yoki biror kasallik yetsa, darrov tushkunlikka tushib noumid bo‘lib qolamiz. Mazkur hadisi sharifda ham bandalar tang ahvolga tushganlarida qattiq noumid bo‘lib qolishlari aytilmoqda. Aslidachi, biz bandalar har qanday holatda ham Alloh taolodan noumid
bo‘lmasligimiz lozim ekan. Chunki Alloh taolo yomonlikdan yaxshilikka, bemorlikdan sog‘liq-salomatlikka, balo va og‘ir holatlardan xursandchilik, kengchilikka chiqarishi, o‘zgartirishi juda yaqin fursatda bo‘lar ekan.
Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qiladi:
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا {الشرح/5} إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا {الشرح/6}
Bas, albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir. Albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir (Sharh surasi, 5-6-oyatlar).
Demak, hozirgi qiyinchilik holimizdan keyin yaqin kunlarda
bizlarni osonchilik, yaxshilik va katta yutuqlar kutib turibdi.
Alloh taoloning rahmati yaqin ekani haqida Qur’oni Karimda shunday bayon qilinadi:
وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ {الأعراف/56}
Yerni (Alloh xayrli ishlarga) yaroqli qilib qo‘ygandan keyin (unda) buzg‘unchilik qilmangiz! Unga (Allohga) ham qo‘rqinch va ham umid bilan duo qilingiz! Allohning rahmati ezgu ish qiluvchilarga yaqindir (A’rof surasi, 56-oyat).
Biz mo‘min-musulmonlarmiz Alloh taoloning rahmatidan, boshimiz uzra turgan bu baloni tez kunlarda ko‘tarishini umid qilamiz. Alloh taolo shunday marhamat qiladi:
قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ {الحجر/56}
U: «Faqat adashganlargina o‘z Robbisining rahmatidan noumid bo‘lurlar», – dedi (Hijr surasi, 56-oyat).
Shunday ekan, biz kasal bo‘lsak, tez orada Alloh taolo shifo berishi, yomonlik yetganida, tez orada Alloh taolo o‘rnini yaxshilik bilan qoplashi, balo yetganida, tez kunlarda Alloh taolo baloni ko‘tarishi, tang ahvolga tushganimizda, Alloh taolo tez orada bizlarga kengchilik berishini umid qilamiz.
Hushxabar tez orada bu balo bizdan daf bo‘ladi.
Internet manbalaridan foydalanib G‘iyosiddin Habibulloh tayyorladi
Odam va Havvo alayhissalom man qilingan daraxt mevasini tanovul qilganlaridan keyin, Alloh ularni yerga tushirdi.
“So‘ng shayton unga vasvasa qilib: “Ey Odam, men senga abadiyat daraxtini va yo‘q bo‘lmas mulku davlatni ko‘rsataymi?”, dedi.
Bas, undan yeyishlari bilan avratlari ochilib qoldi va o‘zlarini jannat yaproqlari bilan to‘sa boshladilar. Odam Parvardigoriga osiy bo‘lib, yo‘ldan ozdi.
So‘ngra Parvardigori uni saylab — O‘ziga yaqin qilib, tavbasini qabul etdi va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qildi.
Alloh aytdi: “Undan har ikkingiz tushingiz. Ayrim zurriyotlaringiz ayrimlariga dushmandir. Bas, sizlarga Men tarafdan hidoyat kelganida kim Mening hidoyatimga ergashsa, yo‘ldan ozmas va baxtsiz bo‘lmas” (Toha, 120-123).
Odam va Havvo alayhumissalomlarning qayerga tushgani haqida Qur’oni karimda ma’lumot kelmagan.
Ayrim ulamolar hadislarga tayangan holda, Odam alayhissalom Hindistonga tushirilgan, degan fikrni aytadilar.
Masalan, Ibn Asokir “Tarixi Dimashq” (7/437) kitobida Odam alayhissalomning Hindistonga tushgani va jannatdan chiqarilganidan keyin o‘zini yolg‘iz his qilgani haqida hadis rivoyat qilgan.
Shuningdek, boshqa hadislar ham rivoyat qilingan, ammo bularning aksarini ulamolar zaif deganlar.
Ayrim ulamolar va salaflar Odam alayhissalom Hindistonga, Havvo onamizni esa Jidda shahriga tushganlar, deb aytganlar. Odam alayhissalom o‘z juftini qidirish jarayonida Muzdalifaga yetib kelganlar. Bu yer “izdalafa” so‘zidan olingan bo‘lib, “yaqinlashish” ma’nosini anglatadi.
Bunday rivoyatlar “Mustadrak, Imom Hokim” (2/542), “Musannaf, Imom Abdurrazzoq” (5/93-116), “Tarixi Tabariy” (1/121) kabi manbalarda uchraydi.
Biroq, aksar ulamolar bu haqdagi ma’lumotlar ahli kitoblar rivoyatlariga asoslangan deyishgan.
Tabaroniy, Abu Nuaym va Ibn Asokirlar Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odam alayhissalom Hindistonga tushgan”, deganlar.
Imom Tabaroniy Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qiladi: “Alloh Odamni tushirganda Hind yeriga tushirgan. U keyin Makkaga kelgan. So‘ngra Shomga borib, o‘sha yerda vafot etgan”.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf “Islom tarixi” kitobida, tarixchilar Odam Ato va Momo Havvo yer yuzining qaysi hududiga tushganlari to‘g‘risida ixtilof qilgani haqida yozadi. Bu borada turli-tuman va juda ko‘p gaplar aytilgan. Odam Ato va Momo Havvo Arabiston yarimoroliga tushirilgan, degan fikr egalari ko‘pchilikni tashkil etadi. Yana Hindistondagi tog‘ yaqiniga tushirilgan, deganlar ham bor, deyilgan o‘sha kitobda.
“Durri Mansur” kitobida va Ibn Asokir Ibn Abbos roziyallohu anhumo qilgan rivoyatda va boshqa bir qancha manbalarda Odam va Havvo jannatdan chiqarilganda Yer yuzining qaysi mintaqasiga tushgani haqida turli naqllar bor:
Odam va Havvo Makka bilan Toif o‘rtasidagi Dajna degan joyga tushgan;
Odam Safo tog‘iga, Havvo Marva tog‘iga tushgan. Bu ikki tog‘ ham Makka shahrida hozirgi Haram hududida joylashgan.
Odam Hind diyoriga, Havvo Jidda shahriga tushgan. Odam Havvoni istab, uni Makka shahridagi Muzdalifada topgan. Shu bois, uni Jam’ deb ham ataladi. Chunki Odam va Havvo shu yerda jamlangan, uchrashgan. Uning Muzdalifa deb nomlanishi esa Havvoning Odamga yaqin kelishi, uchrashishi uchundir. Ulamolar Hindiston tomondagi joyni Sarandib, ya’ni Shri-Lanka oroli, Bavz nomli tog‘ deganlar. Shri-Lankani 1972 yilgacha yevropaliklar Seylon deb atashgan.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va Islom tarixi fanlari kafedrasi
katta o‘qituvchisi.