ODOB – INSON ZIYNATI

Ajdodlarimizning milliy qadriyatlar sarchashmasi bo‘lgan boy tarixiy merosni kelajak avlodga chuqur o‘rgatib, yoshlar ongiga singdirmoq kerak. Chunki tarix yoshlarni hayot voqea-hodisalariga ongli munosabatda bo‘lishga undaydi. Bolalarning murg‘ak qalbida Vatanga mehr tuyg‘ularini, bugungi kun qadriga yetish hissini uyg‘otadi. Yoshlarni ona Vatanga sadoqatli qilib tarbiyalashda, avvalo, imon-e’tiqod, mehr-oqibat, diyonat, adlu insof, oriyat va g‘urur kabi ezgu fazilatlarni shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi.

Yurtimizdan Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy kabi jahonga dong‘i ketgan buyuk allomalar yetishib chiqqan. Yoshlarimiz ana shunday buyuk zotlarning avlodlari ekanlarini unutmagan holda, bobolar boshlagan qutlug‘ ishlarning davomchisi, Vatanimizga munosib farzandlar bo‘lishlari lozim. Shuningdek, hayotda ko‘pni ko‘rgan, mehnatda suyagi qotgan, hozir esa piru badavlat bo‘lib yashayotgan otaxonlaru onaxonlarimizdan o‘rnak olishlari kerak.

Odob-axloq, hayo-ibo, or-nomus, diyonat kabi boqiy  qadriyatlar xalqimiz boy ma’naviyatining ajralmas qismiga aylanib ketgan. Afsus, bugungi murakkab sharoitda “ommaviy madaniyat” niqobi ostida yoshlarimizga turli yot g‘oyalar, ma’naviy buzuqlik va axloqsizliklarni targ‘ib etishga urinayotgan ayrim g‘alamislar aynan ana shu bobomeros qadriyatlarimizga bolta urishga urinayotgani sir emas.

Diyorimizdan yetishib chiqqan allomalar ham go‘zal axloqning inson kamolotiga sabab bo‘luvchi yuksak fazilat ekanini keng targ‘ib qilishgan. Jumladan, Imom Buxoriyning “Al-adab al-mufrad” hadislar to‘plami, Abu Lays Samarqandiyning “Tanbehul g‘ofilin”, Imom G‘azzoliyning “Mukoshafatul qulub”, Ahmad Yugnakiyning “Hibatul haqoyiq” asarlarida yuksak insoniy fazilatlar tarannum etilgan. Bundan tashqari, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Najmiddin Kubro, Muhammad Porso, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy va boshqa mutafakkir allomalarimizning o‘nlab asarlarida odob-axloqning go‘zal namunalari badiiy-falsafiy talqin qilingan. Husayn Voiz Koshifiyning “Axloqi Muhsiniy” asarini ham ana shunday hikmatlar bo‘stoni safiga kiritish mumkin. Asarda chiroyli axloq namunalarini bayon etishda ibratli rivoyatlardan ham juda o‘rinli foydalanilgan. Jumladan, bir rivoyatda keltirilishicha, «Misr podshohlaridan biri odobsiz kishini siyosat maydoniga olib borib, adab tayog‘i bilan uringlar, deb buyuradi. O‘sha beadab kaltaklanib turgan vaqtida tilini chiqarib, yomon so‘zlar bilan podshohga dashnom beradi. Shunda podshoh urishni to‘xtatishni buyurdi. A’yonlardan biri: “Ey shohim, bu behayo va besharmni adab tayog‘i bilan ko‘proq jazolash kerak edi, kechirishingizga nima sabab bo‘ldi?” deb so‘radi. Podshoh: “Men unga Xudo rizosi uchun adab berayotgan edim, u menga xunuk so‘zlarni aytganda, nafsimga tegdi va men g‘azabga minib, unga ko‘proq jazo berish va o‘ch olishni xohladim, lekin men buni o‘zimga ravo ko‘rmadim va Haq ishida o‘z nafsimning istagini oraga tiqishni xohlamadim. Haq rizosidagi ishga o‘z g‘arazimni qo‘shishim ixlosdan uzoqdir, yaxshi ishni g‘araz bilan qilgan odam savob fazilatidin mahrumdir”, dedi». Asarda keltirilgan bu kabi rivoyatlar insonni ezgulikka, o‘zaro mehr-muhabbatli va samimiy bo‘lishga undaydi.

Farzand tarbiyasida Islom dini belgilab qo‘ygan muhim qoidalardan yana biri bolani yoshligidan jamoat orasida o‘zini chiroyli tutish odoblariga odatlantirishdir. Farzand ulg‘ayib, insonlar bilan o‘zaro muomalaga kirishadi. O‘zaro muomala hamda munosabat odoblariga amal qilganlar imon, taqvo, aqidasida hamda do‘stlik, mehribonlik, o‘zidan boshqani afzal ko‘rishda qoim bo‘ladi.

Jamoat orasida insonni hurmatga sazovor qiladigan umumiy odoblar quyidagilar:

1. Ovqatlanish odobi.
2. Salomlashish odobi.
3. Ruxsat so‘rash odobi.
4. Majlis odobi.
5. So‘zlashish odobi.
6. Hazil-mutoyiba odobi.
7. Tabriklash odobi.
8. Kasal ko‘rish odobi.
9. Ta’ziya bildirish odobi.
10. Aksa urish va esnash odobi.

Sanab o‘tilgan odoblardan har birini imkon qadar batafsil bayon qilamiz.

Ovqatlanish odobi

Ovqatlanish odoblarini har bir murabbiy farzandiga juda kichkinaligidan o‘rgatib borishi shartdir.

Taomlanishdan oldin va keyin qo‘lni yuvish

رَوَى أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارْسِي رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: “ بَرَكَةُ الطَّعَامِ الْوُضُوءُ قَبْلَهُ وَالْوُضُوءُ بَعْدَهُ

Abu Dovud va Imom Termiziy Salmon Forsiydan (roziyallohu anhu) rivoyat qilgan hadisda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Taomning barakasi taomlanishdan oldin va keyin qo‘lni yuvishdadir”, dedilar.

Ibn Moja va Bayhaqiy Anasdan (roziyallohu anhu) Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam): “Kim yaxshiligini Alloh ziyoda qilishini istasa, taom tayyor bo‘lganida va oxirida qo‘lini yuvsin”, deganlarini rivoyat qilishgan.

Bu odatning foydali tomonlari ko‘p. Masalan, taomlanishga qadar qo‘l bilan turli narsa-buyumlarni ushlash va xatti-harakat natijasida qo‘lga turli chang-g‘ubor hamda zararli mikroblar o‘rnashgan bo‘lishi mumkin. Qo‘lni yuvish orqali ulardan tozalanadi, bu salomatlik uchun juda muhimdir.

Taomdan oldin tasmiya – “Bismillahir rahmonir rahim” deyish va so‘ng hamd – “Alhamdulillah” deyish sunnatdir.

رَوَى أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ تَعَالَى  فَإِنْ نَسِيَ أَنْ يُذْكَرَ اسْمَ اللهِ تَعَالَى فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ بِاسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ  وَآخِرَهُ

Abu Dovud va Termiziy Oyshadan (roziyallohu anho) rivoyat qiladi:  Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): «Kimki taomlansa, Allohning ismini zikr qilsin. Agar ovqatlanish oldidan Allohning ismini zikr qilishni unutsa, “Bismillahi avvalahu va axirohu” desin», dedilar.

رَوَى الْإِمَامُ أَحْمَدُ وَغَيْرُهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا أَكَلَ وَ شَرِبَ قَالَ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا وَجَعَلَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ

Imom Ahmad va ba’zi muhaddislar bunday rivoyat qiladi: Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) taom­lan­ganda va chanqoq qondirganlarida “Bizni taomlantirgan, rizqlantirgan va musulmon qilgan Allohga hamd bo‘lsin”, derdilar.

Taomni ayblamaslik

رَوَى الشَّيْخَانُ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: مَا عَابَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ طَعَامًا قَطُّ: إِنِ اشْتَهَاهُ أَكَلَهُ وَإِنْ كَرِهَهُ تَرَكَهُ

Imom Buxoriy va Imom Muslim Abu Hurayradan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) taomni ayblamasdilar, agar ishtahalari tortsa, yerdilar, ko‘ngillari tusamasa, tark qilar edilar”.

O‘ng qo‘l bilan va o‘ziga yaqin joydan yeyish

رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ عُمَرَ بْنِ أبِي سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: كُنْتُ غُلَامًا فِي حِجْرِ رَسُولِ اﷲِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَكَانَتْ يَدِي تَطِيشُ فِي الصُّحْفَةِ (تَتَحَرَّكُ فِي الْإِنَاءِ) فَقَالَ لِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: يَا غُلاَمُ سَمِّ اللهَ وَكُلْ بِيَمِينِكَ وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ

Imom Muslim Umar ibn Abu Salamadan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. «Yosh bola edim va Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) pinjlarida o‘tirgan edim. Qo‘lim laganda aylanardi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) menga: “Ey g‘ulom, Allohning ismini ayt va o‘ng qo‘ling bilan o‘zingga yaqindan yegin”, dedilar».

Yonboshlab ovqatlanmaslik

Yonboshlagan holda ovqat yeyish sog‘lik uchun katta zarar va kibrning bir ko‘rinishidir.

رَوَى الْبُخَارِيُّ عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ وَهْب بن عَبْد اللهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لاَ آكُلُ مُتَّكِئًا

Imom Buxoriy Abu Juhayfa Vahb ibn Abdullohdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Suyanib taom yemayman”, dedilar.

Taomlanish paytida so‘zlashish mustahabdir

رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَأَلَ أَهْلَهُ فَقَالُوا: مَا عِنْدَنَا إلاَّ خَلٌّ فَدَعَا بِهِ فَجَعَلَ يَأْكُلُ مِنْهُ وَيَقُولُ: نِعْمَ الأُدْمُ الْخَلُّ نِعْمَ الأُدْمُ الْخَلُّ

Imom Muslim Jobirdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. «Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam) o‘z ahllaridan xurush so‘radilar. “Bizda sirkadan boshqa hech narsa yo‘q”, deyishdi. U zot uni olib kelishni so‘radilar va undan tanovul qilib: “Sirka qanday yaxshi nonxurush, sirka qanday yaxshi nonxurush”, dedilar».

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dasturxon ustida sahobalarga ko‘p marotaba gapirganlar.

Mezbonni duo qilish mustahabdir

رَوَى أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَاءَ إلَى سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ،  فَجَاءَ بِخُبْزٍ وَزَيْتٍ فَأَكَلَ، ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ وَأَكَلَ طَعَامَكُمْ الْأَبْرَارُ وَصَلَّتْ عَلَيْكُمُ الْمَلاَئِكَةُ

Abu Dovud va Imom Termiziy Anasdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam) Said ibn Ubboda oldiga keldilar. Said non va zaytun yog‘ini olib keldi. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) ulardan tanovul qildilar, so‘ng: “Sizlarning huzuringizda ro‘zadorlar iftor qilsin, taomin­gizdan yaxshilar tanovul qilsin va farishtalar sizlarga salavot aytsin”, dedilar.

Yoshi ulug‘lardan keyin taomga qo‘l uzatish

رَوَى مُسْلِمٌ فِي صَحِيحِهِ عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كُنَّا إذَا حَضَرْنَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ طَعَامًا لَمْ نَضَعْ أَيْدِينَا حَتَّى يَبْدَأَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَيَضَعَ يَدَهُ

Imom Muslim “Sahih” asarida Huzayfadan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. “Biz Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan birga taomlanganimizda, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) qo‘llarini taomga uzatmagunlaricha, biz qo‘limizni uzatmasdik”.

Ne’matni isrof qilmaslik

رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ  قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذَا أَكَلَ طَعَامًا لَعِقَ أَصَابِعَهُ الثَّلاَثَ وَقَالَ: إذَا سَقَطَتْ لُقْمَةُ أَحَدِكُمْ فَلْيَأْخُذْهَا وَلْيُمِطْ عَنْهَا الْأَذَى وَلْيَأْكُلْهَا وَلاَ يَدَعْهَا لِلشَّيْطاَنِ وَأَمَرَنَا أَنْ نَسْلُتَ الْقَصْعَةَ وَقَالَ: إنَّكُمْ لاَ تَدْرُونَ فِي أَيِّ طَعَامِكُمُ الْبَرَكَةُ

Imom Muslim Anasdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) taom tanovul qilsalar, uchta barmoqlarini yalardilar va: “Qachon, birortangizdan luqma tushsa, uni olsin va undagi nopok narsani ketkazib, uni yesin. Uni shaytonga tashlamasin”, dedilar. Shuningdek, laganni barmoqlar bilan sidirib yalashga amr qildilar. “Albatta, sizlar taomingizning qayerida baraka bo‘lishini bilmaysiz”, dedilar.

Chanqoq bosish odoblari

Dastlab tasmiya aytish va simirib uch marta bo‘lib-bo‘lib ichish hamda hamd aytish mustahabdir.

رَوَى التِّرْمِذِيُّ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لاَ تَشْرَبُوا وَاحِدًا كَشُرْبِ بَعِيرٍ وَلَكِنِ اشْرَبُوا مَثْنَى وَثُلاَثَ وسَمُّوا إذَا شَرِبْتُمْ وَاحْمِدُوا إذَا أَنْتُمْ رَفَعْتُمْ (أَيْ إِنْتَهَيْتُمْ مِنَ الشُّرْبِ)

Imom Termiziy  Ibn Abbosdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) “Tuyaning ichishiga o‘xshab bir martada ichmanglar, ikki, uch martada ichinglar. Ichishdan oldin  tasmiya ayting, ichib bo‘lganingizdan keyin hamd ayting”, dedilar.

Idishning og‘zidan ichish makruhdir

رَوَى الشَّيْخَانُ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يَشْرَبَ مِنْ فيِ السَّقَاءِ أَوِ الْقِرْبَةِ (فَمِهَا)

Imom Buxoriy va Imom Muslim Abu Hurayradan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) idish yoki meshning og‘zidan ichishdan qaytardilar”.

Bunday ichish odobsizlik bo‘lib, suvga sog‘liqqa zarar yetkazuvchi narsalar tushishi mumkin, ulardan saqlanish lozim. Chunki inson og‘zida o‘zi bilmagan holda ko‘p zararli moddalar va kasallik mikroblari bo‘ladi. Ular boshqalarga ham yuqishidan saqlanish kerak.

Ichimlikka puflash makruhdir

رَوَى التِّرْمِذِيُّ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: “ أَنَّ النَّبِىَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَهَى أَنْ يَتَنَفَّسَ فِي الْإِنَاءِ أَوْ يُنْفَخَ فِيهِ”

Imom Termiziy Ibn Abbosdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: “Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam) idishdan nafas olish yoki unga puflashdan qaytardilar”.

O‘tirgan holda ichish va yeyish mustahabdir

رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ أنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ  نَهَى أَنْ يَشْرَبَ الرَّجُلُ قَائِمًا قَالَ قَتَادَةُ: فَقُلْنَا لِأَنَسٍ: فَالْأَكْلُ؟ قَالَ: ذَلِكَ أَشَرُّ”

Imom Muslim Anasdan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam) tik turib ichishdan qaytardilar. Qatoda (roziyallohu anhu) “Taom yeyishni-chi?”dedi. “U juda ham yomon”, dedi.

رَوَى مُسْلِمٌ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: لاَ يَشْرَبَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ قَائِمًا، فَمَنْ نَسِيَ فَلْيَسْتَقِئ”

Imom Muslim Abu Hurayradan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Sizlarning birontangiz tik turgan holda ichmasin, kim unutib ichgan bo‘lsa, bas, qayt qilsin”, dedilar.

Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) tik turgan holda ichganlari haqida hadislar bor. O‘tirib ichishga monelik qiladigan sabablar bo‘lsa, tik turib ichish joiz. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Zamzam suvini tik turib ichganlari bois, Zamzam suvi turgan holda ichiladi.

Tilla va kumush idishda ichishdan qaytarish

وَفِي رِوَايَةِ مُسْلِمٍ: “ مَنْ شَرِبَ فِي إِنَاءٍ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ فِضَّةٍ فَإنَّمَا يُجَرْجِرُ فِي بَطْنِهِ نَار جَهَنَّمَ”

Imom Muslim rivoyatida: “Kim tilla yoki kumush idishda ichsa, albatta, jahannam olovi uning qornida qaynaydi”, deyilgan.

Kibr va o‘zini yuqori tutish ko‘rinishi bo‘lgani va faqirlarga nisbatan hurmatsizlik keltirib chiqara­digan sabab bo‘lgani bois bu idishlardan foydalanishdan qaytarildi.

Haddan ziyod to‘yib ovqat yemaslik

Imom Ahmad va Imom Termiziy Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) rivoyat qiladi: “Inson qornidan yomonroq idishni to‘ldirmaydi, odam bolasiga belini qoim qiladigan kichik luqma kifoyadir. Bas, qorinning uchdan biri taom, biri suv va qolgani nafas uchundir”, dedilar.

Ushbu hadisi muboraklarni o‘rganish jarayonida dinimiz ko‘rsatmalari qadriyatlarimiz va urf-odatlarimizga nechog‘li uyg‘unlashib ketganiga amin bo‘lamiz. Chunki ajdodlarimiz farzandlariga murg‘akligidanoq bu tarbiyalarni singdirib borganlar. Zero, saodatga boshlaydigan bu sifatlarni farzandlar qalbiga nozik yo‘llar bilan jo qilmoq uchun tarbiyani juda barvaqt, ya’ni farzand dunyoga kelgan kundan boshlamoq zarur. Mirzo Bedil hazratlari aytganlar:

Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,

Yulduzga yetsa ham, qiyshiqdir devor.

Shuningdek, xalqimiz orasida e’tirof etilgan dasturxon atrofida o‘zini tutishga doir quyidagi qoidalarni ham bilish muhimdir:

 chaqirilmagan joyga bormang;

 taklif etilgan joyga kechikmang;

 mezbonlar taklif etmaguncha, dasturxon atrofiga o‘tirmang;

 dasturxonga uzoq ham, yaqin ham o‘tirmang;

 sochiqcha bilan oldingizni to‘smang;

 ovqatlanayotganingizda taomni odob bilan tanovul qiling;

 nonni bo‘laklarga bo‘lib yeng;

 og‘izni to‘ldirib ovqatlanmang;

 shoshmasdan ovqatlaning;

 tirsaklaringizga tayanmang va keng qo‘ymang;

 kim bilandir so‘zlashmoqchi bo‘lsangiz ham, yoningizdagi mehmonga orqa o‘girmang;

 og‘izda ovqat bilan gaplashmang;

 kattalar o‘rnidan turganida, dasturxon yonidan chetlanib, ular xonadan chiqib ketganidan keyingina o‘rningizga o‘tiring;

 stulda yastanib, yalpayib o‘tirmang;

 dasturxon atrofida o‘z xastaliklaringizni so‘zlamang;

 mezbon ovqatlanishni mehmonlardan so‘ng tugatishi lozim;

 dasturxon atrofida baland ovoz bilan gaplashmang;

 hamma ovqatlanib bo‘lmasidan o‘rningizdan turib ketmang.

Muhtaram ota-onalar va aziz murabbiylar bu odoblarni tarbiyaning poydevori deb bilishlari va farzandlarga har kuni sabr bilan o‘rgatishlari, o‘zlari ibrat ko‘rsatishlari lozim bo‘ladi. Zero, bu fazilatli amallar insonni aziz qiladi, ular odamlar bilan o‘zaro muomala-munosabatda juda muhimdir.

KЕYINGI MAVZULAR:

SALOMALSHISH ODOBI:

Salom berishni o‘rgatish;

Salom berish tartibi;

Salom berish odobi;

Musulmon bo‘lmaganlarga o‘xshab salom berishdan qaytarish;

Birinchi bo‘lib salom berish;

Musulmon bo‘lmaganning salomiga ham “va alaykum” deb javob berish;

Salom berish sunnat va unga alik olish vojib;

Salom berish joiz bo‘lmagan o‘rinlar.

RUXSAT SO‘RASH:

Avval salom berib, so‘ng izn so‘rash;

Ismini, sifatini yoki kimligini bildirish;

Uch marta izn so‘rash;

Eshikni ohista taqillatish;

Izn so‘rash paytida eshikka ters turish;

Uy egasi “qayt” desa, qaytish;