Bu dunyo hayoti insonlarga sinov uchun berilgan. Bu haqda Alloh taolo shunday marhamat qiladi: “Albatta, Biz sizlarni xavfu xatar, ochlik, molu jon va meva-chevalarni kamaytirish kabi narsalar bilan imtihon qilamiz” (Baqara surasi, 155-oyat). Ushbu oyati karimaning ma’nosini Imom Sha’roviy rohimahulloh ta’vil qilib shunday deydilar: “Bilamizki, aslida kishilar boshiga sinovlarning kelishi yomon emas, balki uni sinovlardan o‘ta olmasligi yomondir. Zero, har bir sinov tajriba va imtihon hisoblanadi. Hech kim imtihonlarni yomon demagan, balki u muvaffaqiyatga erishish yo‘lidagi mashaqqatlarni ko‘tara olmagan kishining nazdida yomondir. Ammo, bor-kuch g‘ayratini ishga solib, peshqadamlardan bo‘lgan kishi nazdida imtihon yaxshidir”.
Bugungi kunda ko‘pgina mamlakatlarga tarqalgan Korona virus (COVID-19) kasalligi ham insonlarga yuborilgan Alloh taoloning sinovlardan biridir. Har bir mo‘min-musulmon biror sinovni qarshi olar ekan uni Allohdan ekanligini bilib, unga sabr qiladi. Va u bu sabri uchun Alloh taoloning mag‘firat va rahmatiga sazavor bo‘ladi. Alloh taolo Qur’oni karimda shunday xabar beradi: (Ey Muhammad alayhissalom) biron musibat kelganida: “ Bizlar albatta Allohnikimiz va albatta Unga qaytamiz”, deyishadi. Ana shularga parvardigorlaridan mag‘firat va rahmat bor, ana shular to‘g‘ri yo‘lni topganlardir” ( Baqara surasi 156-157-oyatlar). Bu oyatlarning tafsiri haqida “Tafsiri irfon” da: “ Oyatdagi “Bizlar albatta Allohnikimiz va albatta Unga qaytuvchimiz” (Inna lillahi va inna ilayhi roji’un) istirjo’ duosidir. Musibat yoki bir balo-ofat yetganida musulmon kishi sabrli bo‘lib, Janobi Haq O‘zi o‘rgatgan shu duoni aytishi lozim”[1] deyilgan.
Sinovlar oldida inson vahimaga tushmasdan, o‘zidagi xotirjamlikni ziyoda qilishi lozim. Abu Ali Husayn ibn Abdulloh ibn Sino hazratlari shunday degan ekanlar: “Vahimaning o‘zi yarim kasallik, xotirjamlik yarim sog‘lik va sabr esa shifoni boshlanishidir”.
Vahima va qo‘rquv ichra yashaydigan kishilarga aytar so‘zimiz shuki, siz vahima bilan o‘zingizni charchatasiz. Shunday ekan, siz yaxshisi o‘zingizni vahimaga solayotgan ishni oldini olishga harakat qiling. Uni sodir bo‘lishiga yo‘l qo‘ymang!
Mo‘min-musulmon kishi Alloh taoloning taqdir qilgani yuzaga chiqishiga qattiq ishongan holda, kasallikdan saqlanish chora tadbirlarini ko‘radi. Vabo va shu kabi tez tarqaladigan kasalliklar chiqqan joyga kirilmaydi va qattiq zarurat bo‘lmasa, u yerdan chiqib ketmaydi. Tibbiy soha vakillari ko‘rsatmalariga to‘la amal qiladi. O‘zida har xil vahimalarga o‘rin bermaydi va boshqalarni ham vahimaga tushishdan qaytaradi.
Alloh taolo hammamizni turli vahimalarga berilishdan saqlab, turli balo-ofatlardan O‘z panohida asrasin.
R. Usmonov
O‘MIning Qashqadaryo viloyatidagi vakili,
viloyat bosh imom xatibi
[1] Shayx Usmonxon Temurxon Samarqandiy. “Tafsiri irfon”.“Sharq” NMAK, 2019.1-jild.146-bet.
- 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
Ma’nolar tarjimasi: Ey umidvor bandalar, insonlarning jannatlarga kirishlari Ar-Rohmanning fazlidir.
Nazmiy bayoni:
Jannatga erishmoq Ar-Rohman fazli,
Bu muhim e’tiqod, ey umid ahli.
Lug‘atlar izohi:
دُخُولُ – mubtado.
النَّاسِ – muzofun ilayh.
فِي – jor harfi اِلَى ma’nosida kelgan.
الْجَنَّاتِ – lug‘atda “darxtzor bog‘” ma’nosini anglatadi. Jor majrur دُخُولُ ga mutaalliq.
فَضْلٌ – xabar. Lug‘atda “marhamat” va “muruvvat” kabi ma’nolarni anglatadi.
مِنَ – “tabyiniya” (uqtirish) ma’nosida kelgan jor harfi.
الرَّحْمَنِ – jor majrur فَضْلٌ ga mutaalliq.
يَا – yaqinga ham, uzoqqa ham ishlatiladigan nido harfi.
أَهْلَ الأَمَالِ – muzof munodo. Lug‘atda “umidvorlar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.
Matn sharhi:
Qaysi bir inson jannatga kiradigan bo‘lsa, albatta, Alloh taoloning lutfu marhamati bilan kirgan bo‘ladi. Shuning uchun U mehribon zotning fazlu marhamatidan umidvor bo‘lib harakat qilish lozim.
Jannatdagi darajalar qilingan amallar e’tiboriga ko‘ra egallansa-da, unga kirish faqat va faqat Alloh taoloning fazlu marhamatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu haqiqatni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari alohida ta’kidlaganlar:
عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “To‘g‘ri bo‘linglar, g‘uluga ketmanglar, bilinglarki sizlardan birortangizni amali jannatga kiritmaydi, albatta amallarning Allohga sevimlirog‘i oz bo‘lsa-da, davomlirog‘idir”, – dedilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.
Ya’ni biror inson ham yaxshi amallari ko‘pligi sababli o‘zining jannatga kirishini naqd qilib qo‘ya olmaydi, balki jannat faqatgina Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lgan baxtli insonlargagina nasib etadi.
Shuning uchun har bir banda Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lib yashashi lozim. Qur’oni karimda taqvodor bandalarning jonlari olinayotganda farishtalar ularga salom berib, jannat bashoratini berishlari bayon qilingan:
Ushbu oyati karimadagi ب harfi “sababiya” ma’nosida bo‘lsa ham, “badaliya” ma’nosida bo‘lsa ham, hadisda bayon qilingan ma’noga zid bo‘lib qolmaydi. Agar “sababiya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz sababli Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” degan ma’no tushuniladi. Agar “badaliya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz badaliga Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” bo‘ladi.
Modomiki, barcha Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lish bilangina jannatga kirar ekan, doimo U zotning rahmatidan umid uzmay amal qilib borish lozim. Ammo umidvor bo‘lish bilan xom xayol surishning orasini ajratib olish kerak. Xom xayol surish – biron ish qilmasdan faqatgina “shirin xayol” surishning o‘zi bo‘lsa, umidvor bo‘lishning o‘ziga yarasha bir qancha shartlari bor.
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar haqida “Talxisu sharhi aqidatit Tahoviya” kitobida quyidagilar aytilgan:
“Kimki bir narsadan umidvor bo‘lsa, uning umidvorligi bir qancha ishlarning bo‘lishi zarurligini keltirib chiqaradi:
1. Umid qilgan narsasiga muhabbatli bo‘lishi;
2. Umid qilgan narsasiga erisholmay qolishdan qo‘rqishi;
3. Umid qilgan narsasiga erishish uchun imkoni boricha harakat qilishi.
Ushbularning birortasiga ham bog‘lanmasdan, umid qilish xom xayol surish bo‘ladi. Umidvorlik va xom xayol surish boshqa-boshqa narsalardir”[2].
Demak, kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga muhabbatli bo‘lishi, uni doimo yodida saqlashi va unga olib boradigan yo‘llardan yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erisholmay qolishidan qo‘rqishi, undan ajratib qo‘yadigan narsalardan saqlanib yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erishishi uchun unga erishtiradigan barcha omillarni ishga solib imkoni boricha harakat qilishi lozim. Alloh muvaffaq qilsin.
Keyingi mavzular:
Ulug‘ hisob-kitob bo‘lishi bayoni.