** Taroveh ***
Taroveh namozi erkak va ayollarga sunnati muakkadadir. Jamoat bilan o‘qilipsh sunnati kifoyadir (ya’ni, ba’zilarning masjidda jamoat bilan o‘qishi bilan boshqalar uylarida yolg‘iz o‘qishlari mumkin bo‘ladi).
Taroveh o‘qish vaqti xufton namozi vaqti kirganidan to tong otishidan bir oz avvalgi paytgachadir. Vitr namozini tarovehdan oldin o‘qish ham, keyin o‘qish ham durustdir. Tunning so‘nggi uchdan bir qismiga yoki ikkinchi yarmiga kechiktirishi mustahabdir. Tun yarmidan keyinga qoldirilishi maqruh emas.
*** Rakatlari soni va ado qilish tartibi ***
Taroveh namozi yigirma rakat bo‘lib, o‘nta salom bilan o‘qiladi.
Izoh: Taroveh namozi, ro‘zaning emas, balki o‘qilgan vaqtning sunnatidir. Chunki, Payg‘ambarimiz, sollallohu alayhi va sallam: «Alloh taolo sizlarga Ramazonda ro‘za tutishni farz qildi, men esa kechalarning ihyosini (taroveh va boshqa ibodatlar bilan o‘tkazilishini sunnat qildim» deganlar. Bunga ko‘ra, bemor yo musofir bo‘lib, ro‘za tuta olmagan kunlari ham taroveh o‘qish sunnatdir.
Har to‘rt rakat taroveh namozidan so‘ng, taroveh bilan vitr namozi orasida ham to‘rt rakat namoz o‘qish miqdoricha o‘tirish mustahabdir. Ramazoni sharifda Qur’oni karimni taroveh namozlarida bir marta xatm qilish sunnatdir. Faqat jamoatni zeriktirib qo‘yadigan bo‘lsa, ularga malol kelmaydigan darajada o‘qiladi. Chunki qisqa o‘qish bilan ko‘proq jamoatni jalb qilish jamoatni zeriktirib qo‘yadigan darajada ko‘p qiroat qilishdan afzaldir. Shuningdeq, jamoatga malol kelsa ham, imom (tashahhudda) “Attahiyyotu”dan so‘ng salavotlarni o‘qishi va har ikki rakatning boshida sanoni hamda ruku va sajdalardagi tasbehlarni tark qilmaydi. Faqat jamoatga malol kelgan taqdirda (salavotlardan keyingi) duoni o‘qimaydi. Taroveh o‘z vaqtida o‘qilmasa, yolg‘iz holda ham, jamoat bilan ham qazosi o‘qilmaydi.
*** Ka’bada o‘qiladigan namoz ***
1. Ka’baning xoh ichida, xoh ustida bo‘lsin, farz va nafl namoz o‘qish durustdir. Chunki Ka’baning barcha tomonlari qibladir. Ustida namoz o‘qiydigan kishining sutra qilishi shart emas. Faqat Ka’ba ustida namoz o‘qish odobga zid bo‘lgani uchun makruh.
2. Ka’ba ustida va ichida, orqasi imomning yuziga bo‘lmagan jamoatning imomga iqtido qilishi durustdir, aks holda, nojoizdir.
3. Ka’ba eshigi ochiq bo‘lganida, uning ichidagi imomga tashqaridan iqtido qilish durustdir.
4. Imom va jamoatning Ka’ba tashqarisida halqa shaklida namozga turishlari ham durustdir. Faqat imom tomonda Ka’baga imomdan ham yaqinroq turgan kishining iqtido qilishi durust emas.
*** Musofirning namozi ***
O‘rtacha yurishda yilning eng qisqa kunlarida dam olish onlari bilan birgalikda uzoqligi uch kunlik yo‘l bo‘lgan joyga safarga chiqish ba’zi hukmlarning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. O‘rtacha yurish deganda quruqlikda tuyaning yoki piyodalarning yurishi nazarda tutilgan. Tog‘da ham shunga munosib bo‘lgan masofa ko‘zda tutiladi.
Dengizda esa havo mo‘tadil paytda mazkur vaqt ichida bosib o‘tiladigan masofa e’tiborga olinadi.
Izoh: Bu eski ta’bir bo‘lib, o‘sha davrlarda yelkanli kemalar havo yordamida harakat kilardi. Shamol qattiq essa, kema tez, sekinlashsa sekin, havo mo‘tadil paytda kema quruqlikdagi tuya, piyodalar tezligida harakat qilardi. Mana shu tezlikda uch kunlik yo‘lga chiqqan kishi musofir hisoblanardi. Hozirgi kunda esa, har soatda qancha-qancha yo‘l bosib o‘tuvchi ulkan kemalarning tezligi safar uchun o‘lchov bo‘la olmaydi. Shuning uchun o‘lchov hamon quruqlikdagi tuya yoki piyodaning me’yoriy yurishidir. Safar qanday vositada amalga oshirilishidan qat’i nazar, taxminan tuya minib yoki piyoda yurishda uch kunlik masofa bosib o‘tildimi, kishi musofir hisoblandi.
*** Namozning qisqartirilishi ***
Safarga chiqishga qaror qilgan kishi o‘zi yashayotgan joyning uylaridan va shahar chetidagi qabriston, otlar yuguradigan maydonga o‘xshash shaharga tutash bo‘lgan joylardan o‘tgach, to‘rt rakatli farz namozlarni ikki rakat qilib qisqartirib o‘qiydi.
Agar mazkur qabriston va yugurish maydonlari orasi dalalar yoki otilgan bir (kamon) o‘qi yetgulik (taxminan 400 qadam) ochiq bo‘sh joy bilan ajralib turgan bo‘lsa, ulardan o‘tish shart emas.
*** Safarning shartlari ***
Safar niyati quyidagi uch narsa bilan durust bo‘ladi:
1. Yo‘lovchining safarga chiqishiga qaror qilishda erkin va mustaqil bo‘lishi.
2. Balog‘atga yetgan bo‘lishi.
3. Safar yo‘lining uch kunlik masofadan kam bo‘lmasligi.
Demak, o‘zi yashaydigan shahar yo mavzening uylaridan uzoqlashmagan yo‘lovchi yoki eri bilan bo‘lgan ayol, qo‘mondoniga tobe bo‘lgan askar kabi boshqaga itoat qilgan shaxslar xo‘jasi safarga niyat qilmagan yoki uch kundan kam muddatga niyat qilgan bo‘lsa, namozni musofir kabi o‘qimaydi. Yo‘lga chiqishi va iqomat borasida tobe bo‘lganlarning emas, balki ularning amirlarining niyatlari e’tiborlidir.
*** Musofir namozining hukmi ***
Musofirning namozni qasr qilib o‘qishi bizning hanafiy mazhabda azimatdir.
Izoh: «Azimat» lug‘atda bir narsaga qat’iy qaror qilmoq va uni bajarishga bor kuchi bilan intilmoq deganidir. Fiqh istilohida esa, shar’iy amr va nahiylarni, hech qanday uzrli sabablarga e’tibor qilmasdan, asl shaklida ado qilmoqdir. Buning ziddi bo‘lgan ruxsat esa, uzrli sabablar tufayli shar’iy amr va nahiylarni qulaylashtiruvchi, ruxsat berilgan yo‘lni tanlashdir. Masalan, tahoratda har safar oyoqni yuvish azimat, mahsi kiyganida mas'h tortish ruxsatdir.
To‘rt rakatli farz namozlarini to‘liq o‘qigan yo‘lovchi, agar ilk qa’dada o‘tirgan bo‘lsa, namozi sahihdir. Faqat (vojib bo‘lgan salomni kechiktirgani uchun) makruhdir (bu holatda so‘nggi ikki rakat nafl o‘rniga o‘tadi). Birinchi qa’dada o‘tirmagan bo‘lsa, farzni tark etgani uchun namozi sahih bo‘lmaydi. Faqat uchinchi rakatga turayotganida muqimlikka niyat qilsa, namozi sahih bo‘ladi. Lekin vojib bo‘lgan birinchi tashahhudni tark etgani uchun sahv sajdasi qilishi kerak.
*** Qasr muddati va muqimlikka niyat ***
1. Yo‘lovchi o‘z diyoriga qaytgunicha yoki biror shahar yoxud qishloqqa 15 kun qolishga niyat qilgunicha namozlarini qasr o‘qiydi.
2. Agar bir joyda 15 kundan oz muddat qolishga niyat qilsa yoki hech qanday niyat qilmasdan, erta-indin ketaman, deb yillar davomida o‘sha joyda qolsa ham, namozlarini qasr o‘qiyveradi.
3. Birortasida kechasi tunashni qaror qilmagan ikki shaharda, cho‘l va adirlarda hamda badaviylar yashaydigan joylarda iqomatni niyat qilish durust emas.
4. Shuningdek, (urush paytida) dushman yerlarida bo‘lgan askarlarimiz ham (qancha qolishlarini bilmaganlari uchun) iqomatni niyat qilishlari durust emas.
5. (Davlatga qarshi chiqqan) bir toifani qurshovga olgan va u yerda kutayotgan askarlarning ham (qancha qolishlarini bilmaganlari uchun) iqomatni niyat qilishlari joiz emas.
** Musofirning muqimga va muqimning musofirga iqtido qilishi **
Musofir muqimga namoz vaqtida iqtido qilishi durust. Bu holda u muqim kabi namozni to‘liq o‘qiydi. Vaqt chiqqach, musofirning muqimga iqtido qilishi durust emas. Xoh vaqt ichida bo‘lsin, xoh vaqt chiqqanidan so‘ng bo‘lsin, muqimning musofirga iqtido qilishi durustdir.
Musofir muqimlarga imom bo‘lsa namozni boshlamas-dan avval yoki salom bergach, «namozingizni tamomlang, men musofirman» deyishi mustahabdir. Muqim musofirga iqgido qilganida musofir namozni tamom qilganidan so‘ng qolgan ikki rakatini qiroat qilmasdan tamomlaydi.
*** Vaqtida o‘qilmagan namozlarning qazosi ***
Musofir qazo qilgan to‘rt rakatli namozni muqim bo‘lganida o‘qisa ham, ikki rakat o‘qiydi. Muqim qazo qilgan to‘rt rakatli namozni safarda o‘qisa ham to‘rt rakat o‘qiydi.
*** Vatan haqida ***
Kishining tug‘ilib o‘sgan, uylangan yoki davomli yashash maqsadida u yerdan ajralishni xohlamagan joyi vatani asliy deyiladi.
Kishining (kamida) 15 kun yoki undan ham ko‘proq muddat yashashga niyat qilgan joyi vatani iqomat deyiladi.
Vatani asliy boshqa bir joyni vatani asliy qilib olish bilan kuchdan qoladi.
Vatani iqomat o‘ziga o‘xshagan boshqa joyda yashashga niyat qilish yoki u yerdan yo‘lga chiqish yoki vatani asliyga qaytish bilan buziladi.
*** Bemor kishining namozi ***
1. Bemor, tamoman turolmasa yoki qattiq og‘riq tufayli turishi qiyin bo‘lsa, yoki kasalligining kuchanishi yoki uzoqqa cho‘zilishidan qo‘rqsa, namozini o‘tirib, ruku va sajda qilgan holda o‘qiydi. O‘ziga eng qulay shaklda o‘tiradi, bulardan boshqa hollarda kuchi yetganicha tik turib o‘qiydi.
2. Bemor namozini o‘tirgan joyida ruku va sajda qilgan holda ham o‘qiy olmasa, imo-ishora bilan o‘qiydi, faqat sajda qilish uchun boshini rukuda egganidan ko‘proq egadi. Aks holda namozi durust bo‘lmaydi.
Izoh: Chunki Payg‘ambarimiz, sollallohu alayhi va sollam bir bemorning ziyoratiga borib, oldiga yostiq qo‘yib, uning ustiga sajda qilayotganini ko‘radilar va oldidan yostiqni oladilar. Bemor yostiqni takror oldiga olganida yostiqni yana uning oldidan oladilar va «Agar kuchingiz yetsa, yerda namoz o‘qing, kuchingiz yetmasa, imo-ishora bilan o‘qing va sajdada boshingizni rukudagidan ko‘ra ko‘proq eging», deydilar.
3. Bemor sajda qilishi uchun biror narsa baland qilib
qo‘yilmaydi. Biror narsani ko‘tarib qo‘ysa, sajdada boshini rukuda egganidan ko‘ra ko‘proq egsa, namozi durust bo‘ladi. Aks holda, namozi durust emas.
4. Bemorning o‘tirib namoz o‘qishga ham kuchi yetmasa, chalqancha yoki yonboshlab yotgan holda imo-ishora bilan namoz o‘qiydi. Bu holda chalqancha yotib o‘qish yaxshiroqdir. Yuz qiblaga qarab turishi uchun bemorning boshiga yostiq qo‘yiladi. Agar kuchi yetsa, oyoqlarini qiblaga uzatmasligi
uchun oyoqlarini yig‘ishtirib oladi.
5. Imo-ishora bilan ham namoz o‘qishga kuchi yetmagan bemor, o‘ziga aytilayogan narsalarni tushunsa, namozini kechiktiradi (so‘ngra qazosini o‘qiydi). «Hidoya» sohibiga ko‘ra bu durustdir. Faqat yana «Hidoya» sohibi «Tajnis» va «Mazil» nomli asarlarida imo-ishora bilan namoz o‘qishdan ojiz qolish muddati besh vaqt namozdan ortiq davom etsa, bemor aytilgan narsalarni tushunsa ham, namoz o‘qish majburiyati undan soqit bo‘ladi, deganlar, «Qozixon» va «Muhit» muallifi ham buni tasdiqlaganlar. Shayxul-Islom va Faxrul-Islom ham bu nuqtayi nazarni ixtiyor qilganlar. «Zohiriya» kitobida fatvo shunga deyilgan. «Xulosa» kitobining sohibi ham mazkur hukmni ixtiyor qilgan, «Yanobig‘», «Badoi’» va «Val-volijiy» asarlarining sohiblari ham bu fikrni to‘g‘ri deganlar. Barchasini Alloh rahmat qilsin.
*** Turli masalalar ***
1. Boshi bilan imo-ishora qilishga kuchi yetmagan kishi ko‘zi, qoshi yoki qalbi bilan imo qilib namoz o‘qimaydi chunki sajda qosh, ko‘z va yurak bilan emas, bosh bilan qilinadi.
2. Tik turib o‘qishga kuchi yetib, ruku va sajda qilishga kuchi yetmagan kishi namozini o‘tirgan joyida imo-ishora bilan o‘qiydi.
3. Sog‘lom kishi namoz o‘qiyotganida tobi qochsa, kuchi yetgan shaklda imo bilan bo‘lsa ham namozini tamomlaydi.
4. O‘tirgan joyida ruku va sajda qilib namoz o‘qiyotgan kishi, namoz asnosida o‘zini yaxshi his qilsa, o‘rnidan turib namozini davom ettiradi va shu tarzda tamomlaydi. Ruku va sajda qilolmasdan imo bilan o‘qiyotgan kishi (o‘zini yaxshi his qilsa) namozni boshidan qayta o‘qishi kerak.
5. Esini yo‘qotgan va xushidan ketgan kishining bu holati besh vaqt namoz mobaynida davom etsa, o‘ziga kelgach, bu namozlarining qazosini o‘qiydi. Besh vaqtdan ko‘proq davom etsa, qazosini o‘qimaydi (undan soqit bo‘ladi).
KЕYINGI MAVZULAR:
Namoz va ro‘zaning kafforati;
Kishi qachon kafforat uchun vasiyat qiladi?
Qancha kafforat beriladi?
Fidya (tovon) kimga to‘lanadi?
O‘z vaqtida o‘qilmagan namozlarning qazosi;
Tartibni bekor qiladigan sabablar;
Turli masalalar;
Farz namoziga yetishish bo‘limi;
Sunnatning qazosi;
Jamoat va uning fazilati;
Turli masalalar;
Sahv sajdasining hukmi;
Vojibni bilaturib, tark qilish;
Sahv sajdasining o‘rni;
Sahv sajdasi qachon soqit bo‘ladi?
Kimlar sahv sajdasi qilishi lozim?
Namozdagi ba’zi xatolar;
Namoz shubha bilan qachon buziladi?
Shubhaning ko‘p bo‘lishi;
Tilovat sajdasi, sababi, hukmi, vaqti;
Tilovat sajdasi kimlarga vojib, kimlarga vojib emas?
Tilovat sajdasining vaqti va shakli;
Joyni o‘zgartiradigan sabablar;
Joyni o‘zgartirmaydigan sabablar;
Turli masalalar;
Tilovat sajdasining sahih bo‘lish shartlari;
Ado etish tartibi;
Shukr sajdasi;
Har baloning daf qilinishi haqida;
«Agar ogohsan sen – shohsan sen.
Agar shohsan sen – ogohsan sen»
«Avliyolarning avliyosi», «mutafakkirlarning mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!
«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.
Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.
Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.
«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».
Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!
Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo, baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...
Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.
Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...
Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:
ZID EKANLIGINI UNUTMAYLIK !!!
Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!
Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!
Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!
Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.
2) «JONLI» tarbiya – bu:
ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;
buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;
mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;
elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;
jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;
uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.
Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi.
Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi.
Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.
Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga yengilmas kuch qilib berdilar.
Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.
Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».
Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:
«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,
Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».
Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.
Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.
Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,
HAR BIR OTA, HAR BIR ONA O‘Z farzandiga:
odob-axloq namunalarini,
kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,
bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,
ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,
oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,
o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,
qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,
qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,
sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,
atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,
hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –
HAM BURCHIMIZ, HAM QARZIMIZ, HAM FARZIMIZDIR!!!
XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!
Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!
Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.
Iloho o‘zlarimizni ham,
farzand-zurriyotlarimizni ham
Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,
Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,
o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,
xalqimiz xursand bo‘ladigan,
ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!
JIDDIY E’TIBOR UCHUN JIDDIY MASALA:
Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz
dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,
milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan
hamda davlatimiz qonunlari qoralagan
yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari
va ayniqsa hozirgi paytda
aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga
kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –
o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda
o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini
yaqqol belgisi bo‘ladi!
Ibrohim domla Inomov