Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Mavritaniya – sof arab tili saqlangan o'lka

08.09.2023   2805   2 min.
Mavritaniya – sof arab tili saqlangan o'lka

Mavritaniya Islom Respublikasi Afrikaning shimoli-g'arbidagi davlat. Poytaxti – Nuakshot. Hududi – 1031 ming kvadrat kilometr. Ma'muriy-hududiy bo'linishi – 12 viloyat va Nuakshot avtonom viloyatidan iborat. Aholisi – 3,30 mln. kishi. Davlat tili arab tilidir.

Mavritaniya – rivojlanayotgan davlat. Uning “Mavritaniya” deb atalishi tasodifiy emas. Aholi o'zlarini o'rta asrlarda Ispaniya musulmonlari bo'lgan mavrlarga aloqador deb biladi.

AHOLISI

Mavritaniyaliklar Islomga e'tiqod qiladi va ikki guruhga bo'linadi. Mamlakat janubidagi Senegal daryosi qirg'og'i aholisi (volof, tukuler va soninklar) dehqonchilik bilan shug'ullanadi. Ular mamlakat aholisining beshdan bir foizini tashkil qiladi. Qolgan aholi – chorvador va ko'chmanchilar – cho'l va dashtlarning kengliklariga tarqalib ketgan. Etnik kelib chiqishiga ko'ra, ular arab, barbar va g'arbiy afrikalik aralash bo'lgan mavrlar va tuareglarga bog'lanadi. Barbarlar shimoliy va shimoli-g'arbiy Afrikada miloddan avvallari ham yashagan. VII–VIII yuzyilliklarda arablar kirib kelganidan so'ng barbarlarning ba'zi qabilalari arablar bilan chatishib ketgan. Ularning hammasi Islomga kirgan va arab tilida gaplashishni odat qilgan.

SOF ARAB TILI

Mavritaniyaliklarning lingvistik xususiyati shundaki, ular sof adabiy arab tilida gaplashadi. Ularning tilini arab nutqi namunasi deyish mumkin. Ko'plab arab davlatlari aholisi turli shevalarda gaplashadilar. Arablarning og'zaki nutqi adabiy til me'yorlaridan juda uzoqlashib ketgan, lekin bundan mavritanlar mustasno. Ular Payg'ambar sollallohu alayhi va sallam zamonidan o'zlarigacha etib kelgan nutq uslubini saqlab qolishgan va sof adabiy arab tilida gaplashishadi.

DINI

Mamlakat aholisining 99,6 foizi – musulmon. Islomning kirib kelishi milodiy VIII asrda boshlangan. Aholining 0,1 foizi afrikaliklarning an'anaviy e'tiqodlariga (animalizm, fetishizm, totemizm, tabiat kuchlari va boshqalarga) amal qiladi. Nasroniylik XVI–XVII asrlarda tarqala boshladi.

IKKINChI ENG QADIM MINORA

“Shingetti” jome masjidi XIII–XIV asrlarda Mavritaniyaning Adrar mintaqasi Shingetti shahri asoschilari barpo etishgan. Ushbu qadimiy masjidning minorasi musulmon olamida doimiy foydalaniladigan ikkinchi eng qadimgi minora hisoblanadi. 1970 yillarda masjid YuNYeSKO sa'y-harakatlari bilan qayta tiklangan, ammo shahar va masjidga kuchli cho'llanish jarayoni hamon xavf solib turibdi.

Damin JUMAQUL
tayyorladi.

"Hidoyat" jurnalining 2023 yil 8-sonidan olindi

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Yangi kun qachondan boshlanadi?

09.07.2025   3724   1 min.
Yangi kun qachondan boshlanadi?

Savol: Islomda yangi kun qaysi soatdan boshlab kiradi? Masalan, shartli qabul qilingan tartib bo‘yicha soat 00:00 yangi kunning boshlanishi sanaladi? Islomda yangi kunning boshlanishi va tugashi qaysi vaqtdan e’tiborga olinadi? 

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizga ko‘ra, kun shom vaqtidan boshlanadi va keyingi shomgacha davom etadi. Boshqacha qilib aytganda, islomda kun kecha bilan boshlanadi va uning ertasida kun botib, kunduz tugaganida, o‘sha kun ham yakunlanadi. Bunga oyat va hadislardan ko‘plab dalillar bor.
Faqat ayrim ahkomlarda kunning boshlanishi bomdod namozining vaqti kirishi (subhi sodiq)dan boshlanadi va kun keyingi bomdod vaqtigacha davom etadi. Masalan, Hajda Arafot vodiysida turishda hukm shunday.

Shuningdek, ayrim hollarda “kun” tushunchasi yuqoridagidek, 24 soatdan iborat (sutka) ma’nosida emas, balki tunga muqobil – qarama-qarshi ma’noda qo‘llanilishi ham mumkin. Bu holda kun boshlanishi bomdod vaqtidan to quyosh botgunigacha bo‘lgan muddat, ya’ni kunduzdan iborat bo‘ladi. Bunga misol uchun “bir kun ro‘za tutish” deganda aynan shu muddat nazarda tutiladi.

Xulosa qilib aytganda, dinimizdagi umumiy qoidaga ko‘ra, kunning boshlanishi kun botganidan boshlanib, keyingi kun botishigacha davom etadi. Ayrim istisno qilingan holatlarda kunning qachon boshlanib, qachon tugashi dindagi hukmlarga qarab farq qiladi. Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.