Qadim zamonda podshohlardan biri kech bo‘lganda a’yonlaridan so‘radi: “Davlatimdagi eng baxtli kishini menga ko‘rsata olasizlarmi?”. A’yonlardan biri: “Davlatda sizdan ko‘ra baxtliroq kishi bo‘lmasa kerak”, dedi. Podshoh: “Men o‘z holatimni yaxshi bilaman. Senga shuni aytib qo‘yayki, men eng baxtli kishi emasman”, dedi. Majlisdagi olimlardan biri podshohga: “Meni bir qo‘shnim bor. O‘sha kishi eng baxtli odam bo‘lsa kerak. Unga qo‘shni bo‘lganimga bir necha yillar bo‘ldi. Uning faqatgina shirin so‘zini eshitamiz, ochiq chehrasini, chiroyli muomilasini ko‘ramiz, hol-ahvol so‘rasak Allohga xamd aytib, shukr qilganini va Allohni bergan ne’matlariga rozi bo‘lganini ko‘ramiz”, dedi. Podshoh kechaning o‘zidayoq o‘sha baxtli kishini ko‘rmoqchi ekanini aytib haligi olim bilan qo‘shnisining uyi tomon yo‘l olishdi. Yetib kelgach biroz eshigi oldida to‘xtab qolishdi. Chunki ichkaridan yig‘i ovozi eshitilardi. Podshoh olimga qarab: “Baxt bilan yig‘ini qanday jamlaysiz, baxtli kishi yig‘laydimi?”, dedi. Olim shunday javob berdi: “Baxt-saodat bilan yig‘i bir-biriga zid narsa emas. Ko‘pincha ko‘z yosh to‘kish kulib turishdan lazzatliroq bo‘ladi”. Podshoh ichkariga kirishga izn so‘radi. Uy egasi bo‘lgan bir qariya eshikni ochdi. Soqollariga tomib tushgan ko‘z yoshlarini artib, podshohga va qo‘shnisi olim kishiga salom berib, ichkariga taklif qilib, tezda devorga qadalgan sholchani mehmonlarning tagiga to‘shadi. Qariyaning bolalari shovqindan uyg‘onib, o‘rnilaridan turib, o‘zlari yotgan ko‘rpachalarni esa mehmonlarning tagiga soldilar. Qisqa vaqtda mehmonlarga yegulik tayyorlab, oldilariga dasturxon yozib, qo‘yishdi. Ikki mehmon taom yeb bir oz suv ichib olganlaridan so‘ng, podshoh qariyadan so‘radi: “Eshigingiz tagida bir oz to‘xtab turgan edik, uy ichkarisidan yig‘i ovozini eshitdik, nima bo‘ldi tinchlikmi?”, dedi. Qariya: “O‘sha paytda ko‘zim uxlab yotgan bolalarimga tushdi, qarasam hammalari tinch-omon uxlashyapti, hojatlarim bajarilgan, Allohni oldidagi o‘zimni beparvoligimni, Allohni marhamati oldida o‘zimni uning ne’matlariga to‘la to‘kis shukr qila olmayotganimni ko‘rib, undan hijolat bo‘lib yig‘layotgan edim”, dedi. Qariyaning so‘zini eshitgan podshoh ham yig‘lab yubordi. Podshoh qariyaga: “Siz haqiqatdanam baxtli kishi ekansiz, xolingiz tang ahvolda bo‘la turib, uchma-uch qilib hayot kechiryaapsizlar-u, nolimasdan o‘zingizni koyiyapsiz. Bunday baxtga qanday qilib erishgansiz?”, dedi. Qariya shunday javob berdi: “Ey podshohim, bu uch narsa bilan bo‘ladi: birinchisi – Allohning amriga bo‘ysunish, ikkinchisi - berganiga qanoat qilib yashash va uchinchisi – qazoi-qadarga rozi bo‘lish”. Qattiq ta’sirlangan podshoh cho‘ntagidan pul chiqarib qariyaga tutdi. Qariya esa uni qaytardi, olmadi va “Aslidaku sizdan biror narsa olish men uchun sharafk, lekin ololmayman. Chunki men hamma xojatlarimni robbim Allohdan so‘rayman. Alloh menga so‘raganimni beradi”, dedi.
Qissadan qanday hissa chiqarish har kimning o‘ziga havola...
Izzatulloh YO‘LDOSHЕV,
Toshkent Islom instituti o‘qituvchisi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
ismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Qavming yangi musulmon bo‘lmaganida...
Oisha onamiz roziyallohu anho Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan Hijri Ismoil haqida so‘radilar:
- Ey Allohning Rasuli! U ham Ka’badanmi?
- Ha, u ham Ka’badan!
- Nima uchun uni Ka’baning ichiga kiritishmagan?
- Chunki o‘shanda qavmingning nafaqasi yetmay qolgan!
- Nega Ka’baning eshigi baland qurilgan?
- Qavming o‘zi istaganiga Ka’baga kirishga ruxsat berib, istamaganiga ruxsat bermaslik uchun! So‘ngra Nabiy sollallohu alayhi vasallam yana dedilar:
Agar qavming yangi musulmon bo‘lmaganida va ularning qalbi inkor qilishidan qo‘rqmaganimda, Ka’bani buzishga amr qilar va undan chiqarilgan narsalarni yana uning ichiga kiritib, boshqatdan qurar edim. Uni yerga barobar etib, ikki eshik qilardim. Biri sharqiy tomonida, ikkinchisi g‘arbiy tomonida. Uni Ibrohim alayhissalomning poydevoriga yetkazardim!
Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhumo Hijozda hukmronlikni qo‘lga kiritgach, xolasi Oisha onamiz unga yuqoridagi hadisni aytib berdilar. U Ka’bani buzib Ibrohim alayhissalomning davridagidek qilib qurdi. So‘ngra Hajjoj Abdulloh ibn Zubayrni qatl etgach, Ka’bani buzib, yana Quraysh mushriklari davridagidek qilib qurdi.
Abbosiylardan Abu Ja’far Mansur xalifa bo‘lgach, Ka’bani buzib, yana Ibrohim alayhissalom davridagidek qilib qurmoqchi bo‘ldi. Bu to‘g‘risida imom Molik rohimahulloh bilan maslahat qildi. Imom Molik rohimahulloh unga dedilar:
- Menimcha, uni hozirgi holida qoldirganing yaxshi. Yo‘qsa, Ka’ba podshohlar o‘rtasida o‘yinga aylanadi!
Bizga kerakli nuqta Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Qavming yangi musulmon bo‘lmaganida edi...» degan gaplaridir!
Nabiy sollallohu alayhi vasallam Oisha onamizga bugungi Ka’bani Ibrohim alayhissalom davridagi Ka’ba emasligini, uni buzishni, Ibrohim alayhissalom qanday qurgan bo‘lsalar, shunday qilib qayta qurishni istayotganlarini aytyaptilar. Ammo Fathdan so‘ng islomga yangi kirgan qurayshliklarning iymonidan xavfsirayaptilar. Bu u zotning chiroyli siyosatlarini, foyda bilan zararning rioyasini qilganlarini anglatadi!
Islomda zararni daf qilish foyda keltirishdan oldinda turadi. Masalan, bir to‘g‘ri ish bor. Ammo uni qilsangiz, ortidan zarar keladi. Yaxshisi, uni qilmasligingiz kerak. Ana shu narsa muhim bir hayot darsidir!
Gohida bir qizni boshqa bir munosib bo‘lmagan kishiga turmushga berib zulm qilib qo‘yamiz. U qizimiz turmush o‘rtog‘i bilan yashay olmaydi. Undan ajralishga harakat qiladi. Bu unga foydali bo‘lib ko‘rinadi. Ammo bu ajralishdan o‘rtadagi farzandlar uvol bo‘lishi mumkin. Ona farzandlarini o‘zi bilan olib keta olmaydi yoki ularni tashlab ham keta olmaydi. Ana shunaqa paytda savob umidida uni sabrga chaqiriladi, ajralishga undalmaydi. Chunki ajralishda bir kishiga manfaat, ammo bir necha kishiga zarar bor!
Hayotdagi barcha ishlarni shunga qiyos qiling. Hayotda hamma narsa bir xil emas. Bir narsa ziyoda bo‘ladi, yana bir narsa ikkita narsaga teng bo‘ladi. Bu hayot chigal. Bunda har qanday oqning ichida qora bor. Har qanday qoraning ichida esa oq bor. Oqil inson o‘zidagi ko‘p oqni saqlab qolish uchun ozgina qorani qabul qiladi.
Umar roziyallohu anhu ajoyib gap aytganlar: «Yomondan yaxshini ajratib olgan inson ziyrak emas, ikkita yomondan yaxshisini ajratib olgan inson ziyrakdir».
Hayot bizni gohida ikkita achchiq narsadan birini tanlashga majbur qiladi. Zakiy inson to‘g‘ri amalda bo‘lgan, yaqinlashib yurgan va foyda bilan zarar o‘rtasini solishtira oladigan kishidir. Haq deb hamma narsa aytilavermaydi!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi