JUMA NAMOZI
Juma namozi ikki rakat farzdir. Undan oldin va keyin to‘rt rakat sunnat o‘qiladi. Juma farzidan oldin va keyingi sunnatlar peshin namozining to‘rt rakat sunnatlari kabi o‘qiladi. Jumaning ikki rakat farzi bomdod namozining farzi kabi o‘qiladi.
Juma namozida farzdan oldingi to‘rt rakat sunnatdan keyin, ikki rakat farz o‘qilmasdan oldin imom minbarda xutba qiladi.
JANOZA NAMOZI
Niyat: «Yuzimni Ka’baning bir tarafiga qilib, shu imomga iqtido qilib Alloh taolo uchun janoza namozini o‘qishni niyat qildim».
Qo‘llar qovushtirilib kindik ostida tutiladi, imom niyat qilgach, uning ortidagilar ham iftitoh takbirini aytadi, so‘ngra sano o‘qiydi: «Subhanakallohumma va bihamdik. Va tabarokasmuk va ta’ala jadduk va laa ilaha g‘oyruk».
So‘ng imom ovoz chiqarib takbir aytgach, ya’ni «Allohu akbar» degach, uning ortidagilar ham ichlarida o‘zlari eshitadigan darajada takbir aytadi. Bu takbirda qo‘llar ko‘tarilmaydi. So‘ng salavot o‘qiladi. Va yana qo‘lni ko‘tarmasdan «Allohu akbar» deb takbir aytiladi va janoza duosi o‘qiladi. Duodan so‘ng qo‘llar qovushtirilgan holda «Allohu akbar» deb, o‘ng va chap tomonlarga salom beriladi.
JANOZA DUOSI
Allohummag‘fir lihayyina va mayyitina va shahidina va g‘oibina va sog‘iyrina va kabiyrina va zakarina va unsana. Allohumma man ahyaytahu minna faahyihi ’alal Islam. Va man tavaffaytahu minna fatavaffahu ’alal iyman.
Ma’nosi: «Yo Alloh! Bizlarning tirigimizni, o‘ligimizni, bu yerda bo‘lganlarni va bo‘lmaganlarni, kichiklarimizni va kattalarimizni, erkak va ayollarimizni kechir. Yo Alloh, bizdan tug‘ilajak yangi nasllarni Islom dinida dunyoga keltir. Ajali yetib hayotdan ko‘z yumadiganlarning jonlarini imonli hollarida olgin».
Janozasi o‘qilayotgan mayyit balog‘atga yetmagan o‘g‘il bola bo‘lsa, mana bu duo o‘qiladi:
Allohummaj’alhu lana farotav-vaj’alhu lana ajrov-va zuxrov vaj’alhu lana shafi’am-mushaffa’a.
Ma’nosi: «Yo Alloh! Bu bolani jannatda bizni qarshi oluvchi, mukofot va zaxira qil. Bu bolani biz uchun shafoati maqbul shafoatchi qil».
Janoza balog‘atga yetmagan qiz bola uchun o‘qilayotgan bo‘lsa, quyidagi duo o‘qiladi:
Allohummaj’alha lana farotav-vaj’alha lana ajrov-va zuxrov-vaj’alha lana shafi’atam-mushaffa’ta.
Ma’nosi: Yo Alloh! Bu qiz bolani jannatda bizni qarshi oluvchi, mukofot va zaxira qil. Bu qizni bizga shafoati maqbul shafoatchi qil.
Bu duolarni bilmaganlar «Allohummag‘firliy va lahu va lil-mu’miniyna val mu’minat».
Ya’ni, Yo Alloh, meni va uni, erkak va ayol barcha mo‘minlarni kechir», deya duo qilsalar yoki «Robbana atina fid dunya...» duosini o‘qisalar ham bo‘ladi.
Janoza namozining boshlanishiga ulgurmagan kishi jamoatga tezda qo‘shilib, iftitoh takbirini aytadi va imomga iqtido qiladi. Imom salom berganidan keyin, tobut ko‘tarilmasdan oldin qolgan takbirlarning o‘zini aytadi.
Tushgan, o‘lik tug‘ilgan bolaga janoza o‘qilmaydi. Unga ism qo‘yilib yuviladi va matoga o‘rab ko‘miladi. Tirik tug‘ilib o‘lgan bolaga ham ism qo‘yilib, yuvilib, janozasi o‘qiladi.
HAYIT NAMOZI
Har bir namozni boshlashdan avval niyat qilingani kabi hayit namozini boshlashdan oldin ham niyat qilinadi. «Yuzimni Ka’baning bir tarafiga qaratib, shu imomga iqtido qilib, shu vaqt Ramazon (yoki Qurbon) hayiti namozini Alloh taolo uchun o‘qishni niyat qildim», deyiladi.
So‘ng imom «Allohu akbar», deya iftitoh takbirini aytgach, jamoat ham qo‘llarini ko‘tarib, iftitoh takbirini ichlarida o‘zlari eshitadigan darajada aytadi.
So‘ng hamma ichida, o‘zi eshitadigan darajada sano o‘qiydi. So‘ng imom ketma-ket qo‘llarini quloqlariga ko‘tarib, uch marta takbir aytadi. Imom har bir takbir aytganida jamoat ham uning ortidan qo‘llarini ko‘tarib takbir aytadi. Bu takbirlarning birinchi va ikkinchi takbiridan so‘ng qo‘llar yon tomonga tushiriladi. Uchinchi takbirdan so‘ng qo‘llar bog‘lanib, kindik ostida tutiladi.
So‘ng imom ichida «A’uzu»ni va «Bismillah»ni aytib, ovoz chiqarib Fotiha surasini va yana bir surani o‘qiydi, ruku va ikki marta sajda qilinadi.
Ruku va sajdadan so‘ng ikkinchi rakatga turiladi. Imom Fotiha surasi va bir sura o‘qigach, rukuga bormay, xuddi birinchi rakatdagi kabi uch marta takbir aytiladi. So‘ng to‘rtinchi takbir aytilib, rukuga boriladi va ikki marta sajda qilinadi. So‘ng cho‘kka o‘tirib tashahhud, salavot, duo o‘qilib salom beriladi va namoz tugaydi. Keyin imom minbarga chiqib xutba qiladi, so‘ng duo qilinadi.
O‘MI matbuot xizmati
Har bir ishni puxta qilish – bu insonning o‘z vazifasiga jiddiy, mas’uliyatli va professional yondashishini anglatadi. Puxta ishlash nima? Puxta ishlash – ishni yuzaki emas, balki chuqur o‘ylab, reja asosida, kerakli bilim va mahorat bilan mukammal bajarishdir.
Shu bilan birga, bu sifatga e’tibor berish, mas’uliyatni his qilish, har bir qadamni aniq rejalashtirish, tafsilotlarga e’tibor qaratish va natijadan qoniqish hissini olish deganidir.
Puxta ishlash bir necha omillarga ko‘ra muhim sanalib, ulardan:
Islom nuqtayi nazaridan qaraganda, har bir ishni puxta bajarish insonning imoniy burchlaridan biridir. Bu haqda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh birortangiz ish qilsangiz, uni puxta bajarishingizni yaxshi ko‘radi” (Imom Tabaroniy rivoyati).
Mazkur hadisdan ma’lum bo‘ladiki, har qanday ishni puxta, sidqidildan bajarish islomda ham katta fazilat sanaladi.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari ham ishni puxta va sidqidildan bajarish zarurligi to‘g‘risida “Ijtimoiy odoblar” asarida quyidagi fikrlarni bildirgan:
Musulmon inson jamiyat yuzidagi eng ko‘rkam va go‘zal xol bo‘lishi lozim. U inson zoti chiroyini ochib turuvchi omil bo‘lishi kerak. Bu esa, ijtimoiy odoblar orqaligina yuzaga chiqadi.
Mo‘min kishining har bir ishni yaxshilab va puxta qilishi maqbuldir. Bu barcha insonlarga sevikli Nabiyning islom ummatiga amri, farmoni, tavsiyasi va nasihatidir.
عَنْ عَائِشَةَ : قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ إِذَا عَمِلَ أَحَدُكُمْ عَمَلًا نْ يُتَّقِنَهُ». رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ.
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh sizlardan biringiz ish qilganda, uni yaxshilab, puxta qilishingizni sevadi”, dedilar (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Alloh taoloning sevgisiga sazovor bo‘lay degan inson katta-kichik har bir ishni faqat va faqat yaxshilab, chin dildan puxta bajarishga urinadi. Bu sifat esa ijtimoiy odoblarni o‘rniga qo‘yish bilan yuzaga chiqadi[1].
Qanday qilib har bir ishni puxta qilish mumkin?” Bu borada quyidagilarni tavsiya qilish mumkin:
Har bir ishni puxta bajarish – bu muvaffaqiyatning asosiy omillaridan biridir. Chunki hozirgi kunda bozor munosabatlari sharoitida o‘z o‘rniga ega bo‘lish uchun ishni puxta bajarish, eng mayda detallariga qadar e’tibor qaratish muhimdir.
Har bir ishni puxta bajarish quyidagi natijalarga olib keladi:
Xulosa qilganda, har bir ishni puxta qilish nafaqat shaxsiy o‘sish, balki jamiyat rivoji uchun ham muhimdir.
[1]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Ijtimoiy odoblar. “Hilol-Nashr”. Toshkent 2024. –B.26-27
Nodir QOBILOV,
Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimi