Buxoro — tabarruk zamin. Azal-azaldan turli savdo yo‘llari, madaniyat va sivilizatsiyalar chorrahasida joylashgan bu ko‘hna go‘shaning ohanrabosi, ko‘rku tarovati insonni doimo o‘ziga chorlab turadi.
Buxoroga yiliga dunyoning turli nuqtalaridan minglab sayyohlar keladi. Ular bu sharif zaminda tarix bilan yuzlashadilar. Insoniyatning asrlar osha yashab kelayotgan ezgu tutumlari, madaniyati va qadriyatlariga guvoh bo‘lib, ularning mohiyatida yotgan umumbashariylik, boqiylik sirlarini anglashga urinadilar. Islom dini peshvolari, allomalari, aziz-avliyolari bosgan tuproqni, qo‘llarining qaynoq tafti qolgan masjidu minoralarni, ruhlari kezib yurgan manzillarni ziyorat qilishga oshiqadilar...
Ko‘hna vohaning “tashrif qog‘ozi”
Buxoroga dunyo xalqlari e’tiborining kuchayib borayotgani bu qadimiy makonda turizm industriyasini rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjudligidan dalolat.
Mutaxassislar sayyohlik zamonaviy iqtisodiyotning istiqbolli tarmog‘i ekanini ta’kidlaydi. Boshqa sohalar ravnaqi xom ashyo, ishchi kuchi, mablag‘ va yana ko‘plab resurslarni doimiy talab etsa, turizm uchun zamonaviy talablarga mos, bekamu ko‘st ishlovchi infratuzilma bo‘lishi kifoya: mevali daraxt misoli uzoq yillar naf keltiradi.
Prezidentimiz mamlakatimiz taraqqiyoti, xalqimiz farovonligini ta’minlashga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlarda ana shu jihatga ham alohida e’tibor qaratmoqda. Tarmoqni har tomonlama isloh etish bo‘yicha qator hujjatlar qabul qilinyapti. Ularga muvofiq, mamlakatimizda sayyohlik sanoati subyektlari faoliyati uchun qulay sharoitlar yaratilmoqda, soha ravnaqi yo‘lidagi to‘siqlar olib tashlanib, chet elliklar uchun viza va ro‘yxatdan o‘tish tartiblari, bojxona nazorati soddalashtirilyapti. Tarmoqning yangi salohiyatli turlari, xususan, ziyorat turizmini rivojlantirishga e’tibor kuchaymoqda.
Jumladan, Prezidentimiz o‘tgan yilning 16 fevral kuni Buxoro viloyatiga tashrif buyurganida insoniyat tamadduni beshiklaridan bo‘lmish ushbu zaminda ne-ne buyuk allomalar, diniy va dunyoviy ilm egalari yashab, ijod qilganini ta’kidlar ekan, ular mangu qo‘nim topgan maskanlarni yanada obod etib, bu joylarda ziyoratchilar uchun zarur sharoitlar yaratish borasida mutasaddilarga tegishli ko‘rsatmalar berdi. Yurtboshimiz Yetti pir — Abduxoliq G‘ijduvoniy, Muhammad Orif Revgariy, Mahmud Anjir Fag‘naviy, Xoja Ali Romitaniy, Muhammad Boboyi Samosiy, Sayyid Amir Kulol va Bahouddin Naqshband me’moriy majmualari nafaqat yurtdoshlarimiz, balki butun dunyo musulmonlari uchun tabarruk maskanlar hisoblanishini qayd etar ekan, ularning zamon talablari darajasida rekonstruksiya qilinishi O‘zbekistonga yangi sayyohlik yo‘nalishini ochishda muhim ahamiyat kasb etishini ta’kidladi.
Manbalarda Yetti piri komil Payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi vassallamdan boshlangan “oltin silsila”ning davomchilari sifatida e’tirof etilgan. Ular ko‘ngilni nafsu hirsdan poklash, halol mehnat qilib umr kechirish, Allohni jon-dildan sevish g‘oyalarini targ‘ib qilgan. Ushbu aziz-avliyolarning asarlari, qilgan ishlari zamonlar osha odamlarni tarbiyalab, ularga dinu diyonat, odob-axloq, ezgu so‘z va amaldan saboq berib kelmoqda.
Bugungi kunda Yetti pirning muqaddas qadamjolarini yanada obod qilishga qaratilgan ishlar avjida. Ularning maqbaralari qayta ta’mirlanib, atrofi ko‘kalamzorlashtirilyapti, viloyatning iqlim sharoitiga mos manzarali daraxtlar, noyob gullar o‘stirilmoqda. Sayyohlar uchun mazkur hududlarda mehmonxonalar, choyxonalar, savdo majmualari, avtoturargohlar barpo etilyapti. Ziyoratgohlarni o‘zaro bog‘laydigan yo‘llar rekonstruksiya qilinib, zamonaviy infratuzilma shakllantirilayotir. Muhtasham madaniy obyektlar qurilib, transport-logistika, muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlari yaxshilanmoqda. Bu boradagi ishlar nihoyasiga yetkazilsa, Yetti pir qadamjolari ham shaklan, ham mazmunan kompleks qiyofa kasb etadi va ularni ziyorat qilish ko‘hna Buxoroning yangi “tashrif qog‘ozi”ga aylanadi.
Yarim asrdan so‘ng ushalgan orzu
Bugungi kunda Buxorodagi tabarruk majmualarga yurtdoshlarimizdan tashqari, Hindiston, Malayziya, Indoneziya, Turkiya, Saudiya Arabistoni, Eron hamda Markaziy Osiyo mamlakatlaridan ziyoratchilar kelmoqda. Ular O‘rta asrlarda “Qubbat ul-islom” — “Islom dinining gumbazi” deb ta’riflangan bu muborak maskanda bugun ham diniy ta’lim muassasalari qizg‘in faoliyat yuritayotgani, musulmon axloqi va madaniyatini rivojlantirishga katta e’tibor berilayotganidan mamnun.
Xoja Abduxoliq G‘ijduvoniy ziyoratgohidan odamlarning qadami uzilmaydi. Yetti pirning eng ulug‘i, xojagon tariqatining asoschisi bo‘lgan ushbu zot dunyo muslimlari tomonidan Xojai Jahon deb sharaflangan.
Abduxoliq G‘ijduvoniyga ajdodlarimizning mehr-muhabbati kuchli bo‘lgan. Xususan, ma’rifatparvar hukmdor Mirzo Ulug‘bek uning sharafiga madrasa, kutubxona va toshhammom qurdirgan. Ushbu maskan, afsuski, mustabid tuzum davrida oyoqosti qilingan. Madrasa kimyoviy o‘g‘it saqlanadigan omborxonaga, qabr atrofi somon bozoriga aylantirilgan. Istiqlol tufayli bu kabi noxush holatlar barham topdi. Ziyoratgoh obod etildi.
Prezidentimizning 2017 yil 1 iyuldagi “Abduxoliq G‘ijduvoniy tavalludining 915 yilligini va Bahouddin Naqshband tavalludining 700 yilligini nishonlashga tayyorgarlik ko‘rish hamda uni o‘tkazish to‘g‘risida”gi farmoyishi bilan bu boradagi ishlar ko‘lami yanada kengaydi. Hozirgi kunda majmua to‘liq rekonstruksiya qilinmoqda. Yo‘laklarga maxsus toshlar yotqizilib, yon-atrof obodonlashtirilyapti.
Bu qutlug‘ maskanni ziyorat qilayotgan Mamlakat Toshtemirova oila a’zolari bilan Qirg‘iziston Respublikasining Botkent viloyati Qadamjoy tumanidan kelibdi. Onaxon asli farg‘onalik bo‘lib, qo‘shni respublikaga kelin bo‘lib tushgan ekan.
— Buxoroga birinchi marta kelishim, — deydi u. — Bu men uchun katta orzu edi. Chamasi o‘n uch yoshlarimda Alisher Navoiyning “Nasoyim ul-muhabbat” kitobi qo‘limga tushib qoldi. Asarda ulug‘ shoir qalamga olgan avliyoyu salaflar orasida Xojai Jahon haqidagi bitiklar menda chuqur taassurot qoldirdi. Hazrat Navoiy “Alarning ravishi tariqatda hujjatdur... Har vaqt namozda Ka’baga borar erdilar”, deb yozadi. Qarang, ul zot shu qadar ulug‘likka erishganki, qilgan har bir ishi tariqat yo‘lini tartibga solib turgan. Hazratga chuqur mehr qo‘ydim. Qabrlarini ziyorat qilish istagi ruhimga hech tinchlik bermasdi. Shukrki, mamlakatlarimiz orasidagi hamkorlik aloqalari kuchayib, chegaralar ochildi. Ikki qardosh xalq hech qanday to‘siqlarsiz birga to‘y-tomoshalar qiladigan, bir-birinikiga borib keladigan bo‘ldi. Hajga borishni niyat qilib yurgandim. Biroq, avvalo, barcha musulmon uchun Makka va Madina shaharlaridan keyingi muqaddas joy — Samarqand va Buxorodagi obidalarni ziyorat qilmasam, ko‘nglim joyiga tushmasdi. Mana, Xojai Jahonni ziyorat qilyapman. Nihoyat yarim asrlik orzuim ushaldi.
“Buxoroning ziyoratgohlari” dunyo kezadi
Vobkent tumanidagi Anjirbog‘ qishlog‘iga — Xoja Mahmud Anjir Fag‘naviy ziyoratgohiga yetib borganimizda kun asrdan og‘gan, ufqda oftobning zarrin nurlaridan qizil dog‘lar chizila boshlagandi. Shunga qaramay, bu yerdagi ko‘hna me’moriy obidalarni ta’mirlayotgan, yangi obyektlarni qurayotgan ustalar zavq va shijoat bilan ishlardi. Salqinroq shabada esa boshlagani tufayli bu yerdagi sayyohlar safi ham tushga qaraganda ancha qalinlashgan.
Umr bo‘yi gilkorlik qilib, halol mehnat bilan ro‘zg‘or tebratgan Xoja Mahmud komillikka yetishgan, serkaromat zot bo‘lgan. Hazrati Dahbediyning “Maqomati Xoja Abduxoliq o‘ijduvoniy” kitobida qayd etiladiki, har gal Mahmud Anjir Fag‘naviy: “Yo Rabbiy!” desalar, Hazrat Boriy taolodan “Labbayka, yo abdi!” degan bevosita javobni eshitganlar.
Yelkasiga bejirim apparatni osgan bir necha fotograf pirning maqbarasini, uning surati akslanib turgan ko‘rkam hovuzni, atrofdagi bunyodkorlik ishlarini birma-bir obyektivga muhrlaydi. Ular Tojikiston Respublikasining Dushanbe shahridan ekan. Ham ziyorat, ham sayohatni maqsad qilishibdi.
— O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish uchun barcha sharoit mavjud, — deydi o‘zini Alisher Pirimqulov deb tanishtirgan mehmonlardan biri. — Qadimiy shaharlaringizda betakror obidalar, ulug‘ avliyolarning xoki yotgan muqaddas manzillar ko‘p. Ularni bir bor ko‘rishni, ziyorat qilishni istaydigan odamlarni dunyoning har qanday burchagidan topish mumkin. Xususan, Tojikistonda bu ezgu ishga minglab insonlar orzumand. Shuni hisobga olib, yurtimizda va jahonning ko‘plab davlatlarida “Buxoroning ziyoratgohlari” deb nomlangan foto va tasviriy san’at asarlari ko‘rgazmasini uyushtirmoqchimiz. Davlatlarimiz rahbarlari sa’y-harakatlari bilan chegaralardagi muammolar hal etilgani ishimizni osonlashtiradi. Loyihamizga barcha joyda qiziqish kuchli bo‘lishiga ishonaman. Nasib etsa, “Buxoroning ziyoratgohlari” dunyo kezadi.
Malayziyaliklar quvonchi
Ertalabki ilk manzilimiz Romitan tumani Qo‘rg‘on qishlog‘idagi Xoja Ali Romitaniy ziyoratgohi bo‘ldi. Ushbu zot xojagon-naqshbandiya tariqatining yirik namoyandasi. Xojai Azizon degan yuksak nomga musharraf bo‘lgan. Uning “Risolai Azizon” kitobi turli tillarga tarjima qilinib, butun jahonga tarqalgan.
— Ushbu ulug‘ zot butun umr “uzmoq va ulamoq” ishqida yashagan, deyish mumkin. Ya’ni zohiran turli rangdagi iplarni uzib-ulab, mato to‘qib, tirikchilik qilgan bo‘lsa, botinan qalbi va ruhini Allohga bog‘lab umrini o‘tkazgan, — deydi ziyoratchilardan biri, mehnat faxriysi navoiylik Gulnora Norqulova. — Bunday qutlug‘ avliyolarning aytgan har bir so‘zi, hayoti biz uchun ibrat. Ziyorat davomida farzandu nabiralarimga buni ko‘p-ko‘p ta’kidlayapman.
Yetti pirning barcha qadamjosida bo‘layotgani kabi bu yerda ham katta bunyodkorlik ishlari olib borilmoqda. Usta Muzaffar Mirzayev ziyoratgoh hududida uch gumbazli darvozaxona, maqbara, minora, hovuz, kushxona va boshqa inshootlarga yondosh qilib hunarmandlar rastalari ham tiklanayotganini ta’kidladi.
— Piri komilning ezgu ishlari bugun ham avlodlari tomonidan davom ettirilayotgani ramzi sifatida mazkur imoratlarda hunarmandlar ipakdan turli qimmatbaho matolar, atlasu adraslar, gilamlar to‘qishi va ularning savdosi bilan shug‘ullanishi uchun barcha imkoniyat yaratiladi, — deydi usta. — Majmuada sayyohlar uchun ham ko‘rsa havas qilgulik qulayliklar muhayyo etiladi. Jumladan, zamonaviy mehmonxona qad rostlaydi. Bu ishlar yakuniga yetgach, ushbu hududning sayyohlik salohiyati keskin oshadi. Negaki, qadamjo yonida necha ming yillik tarixga ega ko‘hna Qo‘rg‘on qishlog‘i bor. Bu yerda fransiyalik mutaxassislar bilan hamkorlikda arxeologik qazishma ishlari olib borilyapti. Topilmalar jamoatchilikning bu yerga qiziqishini yanada oshirishi, shubhasiz.
Romitan tumanining Samos qishlog‘i tomon yursangiz, yana bir tarixiy majmua qarshingizdan chiqadi. Bu yerda ma’naviy komillik timsoliga aylangan yana bir mo‘tabar zot — Muhammad Boboyi Samosiy qabri va maqbarasi bor.
Xalq ushbu avliyoni kelajakni oldindan ko‘ra olgan, deb biladi. Xususan, u zot bir guruh muridlari bilan Buxoro yaqinidagi qishloqdan o‘tib ketayotganda “Bu tuproqdan bir er isi kelmoqda”, deb Bahouddin Naqshbandning dunyoga kelishini bashorat qilgani rivoyatga aylangan.
Amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli bunyodkorlik ishlaridan ziyoratgoh yanada ko‘rkamlashmoqda. Atrofdagi so‘lim bog‘dan esgan mayin shabboda, qanotlarini keng yozib, tovlangan tovuslar, barq urib ochilgan noyob gullar ziyoratdan halovat topgan bahridilingizni yanada ochib yuboradi.
— Aziz-avliyoning qadamjosi tubdan ta’mirlanayotgani nafaqat qishlog‘imiz ko‘rkiga ko‘rk qo‘shmoqda, balki bu yerdagi muhitni yaxshilab, odamlarning kayfiyatini yanada ko‘tarmoqda, — deydi “Boboyi Samosiy” mahalla fuqarolar yig‘ini faoli Abdulatif Shirinov. — Shu yerda tug‘ilib-o‘sgan inson sifatida bilaman: ziyoratgoh bir vaqtlar tamoman e’tiborsiz qolgan edi. Uning hozirgi jamolini ko‘rgan yoshlar uchun bu ertakday gap. Muhimi, bugun majmua har qachongidan ham obod, bu yerda ziyoratchilarga barcha sharoit muhayyo.
Majmuaga kelgan bir guruh turistlar Malayziyadan ekan. Ular Xoja Boboyi Samosiy qadamjosini ziyorat qilganidan g‘oyat xursand ekanini aytishdi.
— O‘zbekiston zaminida tug‘ilgan ko‘plab allomalar islom olamida chuqur iz qoldirgan, — deydi sayyohlardan biri Bin Hasan Jamalidin. — Bunday ajdodlaringiz bilan haqli ravishda faxrlansangiz arziydi. Bizda Naqshbandiya tariqati keng tarqalgan. Shu bois ko‘plab vatandoshlarimiz Yetti pir qadamjosini ziyorat qilishni, xalqingizning boy madaniyati bilan tanishishni istaydi. Turizm maqsadida 30 kundan ortiq bo‘lmagan muddatga O‘zbekistonga keluvchi Malayziya fuqarolari uchun viza rejimi bekor qilingani ayni muddao bo‘ldi. Biz bundan juda mamnunmiz.
Ustaning armoni
Shofirkon tumanida joylashgan Xoja Muhammad Orif Revgariy ziyoratgohida ham qurilish-ta’mirlash ishlari qizg‘in. Qariyb besh gektarlik hududda turli mevali va manzarali daraxtlardan iborat bog‘, gulzor, mehmonxona, minora, masjidu tahoratxona, muzey barpo etilmoqda. Bu yerdagi har bir obyekt milliy va zamonaviy me’morlik an’analari asosida ziyoratchilarga har tomonlama qulay qilib tiklanmoqda. Yana shuni kuzatish mumkinki, bunyodkorlik ishlarida ramziylikka e’tibor berilyapti. Masalan, suv tindiriladigan hovuz yarim oy shakliga monand qazilgan. Ishchilarning aytishicha, erta bahorda gullar ham hilol shaklida ekiladi. Bu xushsurat piri komilning “Mohitobon” ya’ni “oy yuzli” deya sharaflanganiga ishoradir.
Masjid devorlariga naqsh solayotgan ustalar tinim bilmaydi. “Bugungi ziyoratimiz ham, ibodatimiz ham — shu. Savobdan, Hazratning barakotidan umidvormiz”, deydi ular. Har bir ganchga o‘zgacha mehr va ishtiyoq bilan yondashilmoqda. Zero, har bitik hamda naqshda insonlarga ma’naviy kuch berguvchi, ularni to‘g‘ri yo‘lga boshlaguvchi teran ifoda va mazmun bor.
— Muhammad Orif Revgariy chehrasidan nur yog‘iladigan, vujudidan mushku anbar isi kelib turadigan muborak zot bo‘lgan, — deydi ustalardan biri, mehnat faxriysi Botir Bobomurodov. — Qadamjolari ham maqomatiga mos ulug‘vor bo‘lishi kerak. Jamoamiz bilan shunga harakat qilyapmiz.
Ustaning ta’kidlashicha, qadimiy obidalarni restavratsiya qilishning mas’uliyati katta. Ularda ajdodlarimiz ruhi, fikrati mujassam. Shu bois bu ish odamdan nafaqat chuqur bilim va salohiyat, balki yuksak ma’naviy quvvatni ham talab etadi.
— Shu o‘rinda bir masalani ta’kidlasam, — deydi u. — Asrlarga tengdosh imoratlarning go‘zalligiyu ulardagi har bir naqshning mazmun-mohiyatini asl holicha tiklay oladigan ustalar safi yillar o‘tishi bilan kamayib bormoqda. Biz tengi avlodning ham yoshi bir joyga borib qoldi. Ba’zan “Men ko‘hna yodgorliklar ganchlarini, sharafalarini ta’mirlash ilmini otam — usta Ochil Bobomurodovdan o‘rgangan edim. Bugun bu merosni kimga qoldiryapman?”, degan savol qiynaydi. Axir qadimiy tamaddun o‘chog‘i bo‘lgan yurtimizda minglab obidalar bor. Vaqti kelib ular yana ta’mirga muhtoj bo‘lib qolmaydimi?! Bu ish uchragan quruvchiga topshirilsa, bebaho me’morlik namunalari o‘z ziynatini yo‘qotadi. Vaqt, mablag‘ isrof bo‘ladi. Shunday imkoniyat yaratilsaki, qobiliyatli, mehr-muhabbatli yoshlarni huzurimizga chorlasak, kerak bo‘lsa, ularni yurtimiz bo‘ylab yurib, izlab topib, shogirdlikka olsak. Restavratorlar tayyorlovchi maxsus maktab ochilsa-ku, nur ustiga nur bo‘lardi. Armonimiz qolmasdi.
“Bizni yodga olganning zamoni obod bo‘lgay”
Yaqinda Buyuk Britaniyaning dunyoga mashhur “The Independent” gazetasida sayohatchi jurnalist Kler Vutning O‘zbekistonga safari haqidagi maqolasi chop etildi. Muallif o‘z chiqishida O‘zbekistonga tashrif buyurishning sakkizta sababini keltirib o‘tadi hamda yurtimizdagi naqshinkor gumbazli obidalar, ularni bezashda ishlatilgan murakkab va nafis sopol koshinlarni har bir inson ko‘rishi, ulardan zavqlanishi, hayratlanishi lozimligini ta’kidlaydi.
Kogon tumanida joylashgan Sayyid Amir Kulol maqbarasining mahobatli gumbaziga nazar solgan har kim bu boradagi e’tiroflarning naqadar haqiqat ekaniga yana bir bor ishonch hosil qiladi. Shu bilan birga, bugungi kunda majmuada ziyoratchilar uchun qulaylik yaratish maqsadida mavjud inshootlar ta’mirlanib, yangi obyektlar qurilayotganidan xursand bo‘ladi.
— Piri komilning milliy me’morlik an’analari asosida barpo etilgan maqbarasi, masjiddagi yog‘och o‘ymakorligining noyob usullaridan foydalanib yaratilgan ustun va ravoqlar, eshik-romlarni o‘z jozibasini yo‘qotmagan holda saqlash, bu yerni doimo saranjom-sarishta saqlash masalasi hamisha e’tiborimizda, — deydi Kogon tumani hokimining yoshlar siyosati, ijtimoiy rivojlantirish va ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha o‘rinbosari Zubaydullo Sharipov. — Chunki ziyoratchilar, birinchi navbatda, osoyishtalik, poklik, obodlikka qaraydi. Shuning uchun majmuani obodonlashtirish jarayonida atrofda gulzor va yashil maysazorlar tashkil qilinyapti. Mahalliy daraxtlar bilan birga, chet davlatlardan keltirilgan qimmatbaho ko‘chatlar ham ekilmoqda. Bino-inshootlarni qurish va ta’mirlashda milliylik hamda zamonaviylikning uyg‘unlashuviga e’tibor qaratilmoqda.
Tumandagi yana bir nurafshon go‘sha — Qasri Orifon qishlog‘idagi Hazrat Bahouddin ziyoratgohidir. Buxoro xalqaro aeroportidan ushbu qishloq tomon borarkansiz, Prezidentimiz topshirig‘i bilan o‘rnatilgan “Xush kelibsiz, Bahouddin Naqshband yurtiga! Wellcome to the homeland of Bahauddin Naqshband!” deb yozib qo‘yilgan bannerga ko‘zingiz tushib, ko‘nglingiz yanada ravshan tortadi. Bunday bannerlar, qadamjo va uning sohibi haqidagi ma’lumotlar, manzilni to‘g‘ri topib borishga yordam beruvchi belgilar ziyoratchilar uchun ayni muddao.
Qadamjo ziyoratchilar va xorijlik sayyohlar bilan gavjum. Quloqqa o‘zimizning xorazmcha lahjadan tortib, yapon, koreys, nemis, fransuz, arabcha so‘zlar chalinadi. Buning sira ajablanarli joyi yo‘q. Negaki, Naqshbandiya ta’limoti zamirida millati, dini, tilidan qat’i nazar, insonni aziz bilish, odamlar o‘rtasiga mehr-shafqat, muruvvat urug‘ini sochish, ehtiyojmandlarga yordam qo‘lini cho‘zish, ular ko‘nglida ertangi kunga umid uyg‘otish singari olijanob maqsadlar mujassamki, bu ezgu tushunchalar har bir xalqda yuksak qadrlanadi.
— Majmuaga har gal kelganimda yengil tortaman, — deydi sakson besh yoshli Rahmon bobo Hakimov. — Bu yerdagi obodonchilik ishlarini ko‘rib ich-ichimdan suyunaman, shu xayrli ish boshida turgan Prezidentimiz haqiga duo qilaman. Ziyoratgohning bundan o‘ttiz — o‘ttiz besh yil avvalgi holati bilan hozirgi qiyofasini xayolan taqqoslab, ko‘nglimda shukronalik hissini tuyaman.
Darhaqiqat, ilgari bu muqaddas joyning xarob ahvolini ko‘rgan ziyoratchilar dardi ichida edi. Ko‘ngillari qabr kabi cho‘kib ortga qaytishardi. Shukrki, u kunlar ortda qoldi. Bugun Rahmon bobo kabi nuroniy otaxonlar nevaralariga Hazrat Bahouddin Naqshbandning ma’rifat, ma’naviyat, imon-e’tiqod haqidagi o‘gitlarini aytib, ularni mehr-oqibatli bo‘lishga, ezgu ishlarning etagidan tutishga da’vat etishmoqda. Ulug‘ pir takomiliga yetkazgan tariqatning asosi bo‘lmish “Diling Allohda, qo‘ling mehnatda bo‘lsin!” degan hikmatni yoshlarimiz ongu shuuriga singdirishmoqda.
...Ma’naviyat va ma’rifatni hayotining bosh a’moli deb bilgan ko‘hna va boqiy Buxoro xalqi bugungi kunda Prezidentimiz rahnamoligida o‘z tarixining yangi sahifalarini ochmoqda. Yoshu keksa — har bir inson o‘tgan ulug‘larning, jumladan, Yetti pirning muborak qadamjolarini yanada obod etish, ularga munosib bo‘lish ishqi, mehri bilan, olib borilayotgan bunyodkorlik ishlariga o‘z ulushini qo‘shish ilinjida yashamoqda. Zero, aziz-avliyolarning avlodlariga nasihati yanglig‘ yangragan quyidagi misralar bugun ham tillardan-tillarga ko‘chib yuribdi:
Bizni yodga olganning zamoni obod bo‘lgay,
Makoni obod bo‘lgay, jahoni obod bo‘lgay.
Ne eksa o‘rib olgay, o‘shani odam, beshak,
Bizni yodga olganning xirmoni obod bo‘lgay!
Dilshod Karimov,
Istam Ibrohimov,
“Xalq so‘zi” muxbirlari.
Hasan PAYDOYEV olgan suratlar.
«Agar ogohsan sen – shohsan sen.
Agar shohsan sen – ogohsan sen»
«Avliyolarning avliyosi», «mutafakkirlarning mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!
«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.
Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.
Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.
«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».
Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!
Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo, baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...
Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.
Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...
Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:
ZID EKANLIGINI UNUTMAYLIK !!!
Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!
Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!
Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!
Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.
2) «JONLI» tarbiya – bu:
ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;
buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;
mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;
elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;
jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;
uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.
Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi.
Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi.
Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.
Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga yengilmas kuch qilib berdilar.
Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.
Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».
Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:
«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,
Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».
Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.
Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.
Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,
HAR BIR OTA, HAR BIR ONA O‘Z farzandiga:
odob-axloq namunalarini,
kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,
bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,
ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,
oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,
o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,
qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,
qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,
sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,
atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,
hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –
HAM BURCHIMIZ, HAM QARZIMIZ, HAM FARZIMIZDIR!!!
XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!
Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!
Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.
Iloho o‘zlarimizni ham,
farzand-zurriyotlarimizni ham
Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,
Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,
o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,
xalqimiz xursand bo‘ladigan,
ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!
JIDDIY E’TIBOR UCHUN JIDDIY MASALA:
Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz
dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,
milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan
hamda davlatimiz qonunlari qoralagan
yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari
va ayniqsa hozirgi paytda
aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga
kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –
o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda
o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini
yaqqol belgisi bo‘ladi!
Ibrohim domla Inomov