O`zbekiston musulmonlari idorasi

Tahajjud namozi haqida nimalarni bilamiz?

15.10.2019 20357 7 min.

Tahajjud namozi ham nafl ibodatlar qatoriga kirib, ular ichida o‘qilish vaqti bir oz noqulaylik tug‘dirsa ham, unga beriladigan savoblar va ajr-mukofotlariga ko‘ra eng oliysi hisoblanadi. Zero, hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Farz namozlardan keyingi eng afzal namoz tahajjud namozidir», deganlar.
( Imom Muslim rivoyati)

Alloh taolo Qur’onda shunday deb marhamat qilgan: “Tunda (yarim kechada) uyg‘onib o‘zingiz uchun tahajjud (nafl) namozini o‘qing! Shoyadki, Rabbingiz Sizni (Qiyomat kunida) maqtovli (shafoat qiladigan) maqomda tiriltirsa” (Isro surasi, 79-oyat).

Oyatdan ko‘rinib turibdiki, Alloh taolo Rosululloh sollallohu alayhi vasallamga xitob qilib. Xossatan tahajjud namozini ado qilishga buyurmoqda va bu namoz Qiyomat kunida gunohkor ummatlari uchun qilinadigan shafoatlari uchun sabab bo‘lishiga ishora qilmoqda. Aynan shu sababdan, rosululloh sollallohu alayhi vasallam tahajjud namoziga qattiq e’tibor berardilar. O‘zlari uzrsiz aslo tark qilmagan holda, ummatlari uchun ham bir qancha bashoratlar berib, ushbu namozga targ‘ib qiluvchi bir qancha hadislarni qoldirganlar. Jumladan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Albatta, jannatda tashqarisi ichidan, ichkarisi tashqaridan ko‘rinib turadigan xonalar bor. Alloh u xonalarni – taom yedirgan, salomni yoygan va kechasi odamlar uyquda yotganda tungi (tahajjud) namozni o‘qigan zotlar uchun tayyorlab qo‘ygandir» (Imom Ahmad rivoyati)

Boshqa hadisda esa: «Sizlar tungi (tahajjud) namozini lozim tutinglar, chunki u sizlardan oldingi solih kishilarning odati, Rabbingizga yaqinlashuv, yomonliklarga kafforat va gunohdan qaytaruvchidir» ( Imom Termiziy rivoyati)

Abdulloh ibn Salom roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda shunday deyilgan:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasalam (Madinaga) keldilar. Men odamlar orasida u zotni ko‘rish uchun keldim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuzlarini ko‘rganimda, albatta, u zotning yuzlari yolg‘onchi, kazzobning yuzi emasligini bildim. U zotning birinchi gapirgan gaplari: “Ey insonlar! Salomni orangizda keng yoyinglar, taom ulashinglar, qarindoshlar bilan aloqani bog‘langlar va tunda, odamlar uxlayotgan paytda namoz o‘qinglar. Shunda jannatga salomat holda kirasizlar” deyish bo‘ldi”.

Hadislarda aytiladi: “Alloh taoloning bandaga eng yaqin bo‘ladigan holati kechaning oxirgi qismidadir. Agar o‘sha soatda Allohni zikr qiluvchilardan bo‘la olsang, shunday bo‘l!” deganlar. Yana bir hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minning sharafi kechasi o‘qigan namozi va azizligi insonlarning qo‘llaridagi narsadan behojat bo‘lishidir” deganlar.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon er kechasi o‘z ahlini uyg‘otib, ikkovlari bir bo‘lib namoz o‘qisalar, zokir va zokiralar qatoriga yoziladilar», dedilar».

Sharh: Bu esa ulug‘ saodatdir. Alloh taolo Qur’oni karimda zokir va zokiralarga mag‘firat va ulug‘ ajr tayyorlab qo‘yganini aytgandir. Shuning uchun har bir musulmon er kechasi xotinini uyg‘otib, ikkovlari bir bo‘lib tahajjud namozi o‘qib turishlari kerak.

Muhammad ibn Yusuf aytdilar: «Sufyon Savriy tunda bizni uyg‘otib, «Ey yigitlar! Yoshlikda tungi tahajjud namozini o‘qinglar. Kuchga to‘lgan, yosh paytingizda o‘qimasangiz, qachon o‘qiysiz?», der edilar.

Salafi solihlar ham tahajjud namoziga qattiq e’tibor berardilar. Chunki ular tahajjudning faydalarini ko‘rgan va lazzatlaridan bahramand bo‘lgan edilar.

Fuzayl ibn Iyoz rohimahulloh aytgan edilar:

«Payg‘ambarlar, sof kishilar, yaxshi insonlar va pokiza zotlarning qalbida uch xil sifat bor: halimlik, Allohga tavba qilib yolvorish va tahajjud namozidan nasibadorlik».

Hasan Basriy rahimahullohdan: «Nima uchun tunda tahajjud o‘qiydiganlarning yuzi go‘zal bo‘ladi?» deb so‘rashdi. U zot shunday dedilar: «Ular Rahmon sifatli Zot – Alloh bilan xoli qolishganda U Zot ularga O‘z nuridan ato etadi».

Ibn Rajab rohimahulloh: «Robbining huzurida hojati bo‘laturib, sahar vaqti, ya’ni tongda uxlagan kishi oqil emas», degan ekanlar. Ya’ni, hojatlaringizni tundagi tahajjud namozida so‘rashni o‘rganing!

Ka’b aytdilar: “Tundagi tahajjudda qoim kishilar borki, ulardan minnatdor bo‘lingandir. Tunda uxlovchilar borki, ularning gunohlari mag‘firat qilingandir. Masalan, ikki mo‘min kishi Alloh yo‘lida bir birini yaxshi ko‘radi. Ulardan biri namoz o‘qib birodari haqqiga duo qiladi. Va Alloh uning duosini ijobat qiladi”.

Ibn Ajlon shunday degan ekanlar: “Alloh taolo mo‘minning kuchini jismiga emas, qalbiga joyladi. Axir qariyalarni qarang, issiq haroratda ham ro‘za tutib, tunda tahajjud namozini ado qiladilar. Vaholanki, yoshlar bu amallardan ojiz bo‘lishadi”.

Abu Sulaymon Doroniy: «Tahajjud o‘quvchilar tunni o‘yin-kulgi bilan o‘tkazuvchilardan ko‘ra ko‘proq lazzatga cho‘mganlardir», dedilar.

Ibrohim Havvos aytadilar: “Qalb kasallarini davolash besh ish bilan bo‘ladi: Qur’onni tadabbur bilan (ma’nosini anglab) tilovat qilish, kechasi tahajjud namozi o‘qish, saharlarda Allohga yolvorish, do‘stlar bilan suhbat va kam yeyish”.

Ba’zi oriflar shunday degan ekanlar: «Alloh taolo saharda uyqusidan uyg‘onuvchilarning qalbiga nur to‘ldirib qo‘yadi. Ularning qalbiga foydalar tushib, nurga burkanadi. So‘ngra foydalar ularning qalbidan taralib, g‘ofillar qalbiga yetib boradi».

Hikmatlarda aytiladi:

“Jannatdagi avvalgi manzilingga qaytishni xohlasang, tunda tahajjud o‘qiydiganlar vodiysiga ko‘tarilgin, chunki karvon ana shu yerdan o‘tadi. Tong sahardagi duo qazoi qadarning o‘qi ekanini ham unutma”.

“Tungi namoz o‘qiladigan uyda nur paydo bo‘ladi. Uni osmon ahli ko‘radi. Biz tunda osmonga qaraganimizda, yulduzlar yorug‘ligini ko‘rganimizdek, osmon ahli yerdagi nurning namoz o‘quvchining uyidan taralayotganini ko‘radi. Undan ham ajablanarlisi shuki, har kuni uyingdagi nurni ko‘rishga odatlangan farishtalar tungi namoz o‘qimagan kuning seni so‘rab-surishtiradilar, chunki ular uyingda zulmatni ko‘radilar. Ularga sening bemorliging yoki g‘amga botib qolganing aytiladi. Farishtalar senga shifo va g‘amdan xalos bo‘lishingni so‘raydilar yoki ehtiyojingga qarab duo qiladilar. Chunki ular sening namozing sababli nur taralayotgan uyingni ko‘rishni istaydilar”.

“Taroveh yoki tahajjud namozida ota-onangning haqqiga qilgan duoing ularga atab so‘ygan o‘nta tuyangdan afzaldir”.

“Agar bizning kunlik rejamizda ikki rakatli zuho namozi, Qur’ondan kunlik vazifa, tungi vitr va tahajjud namozi, yaxshi so‘zlar, faqat Alloh biladigan yashirilgan amallar, tong va kechki payt aytiladigan zikrlar bo‘lmasa hayotning qanday mazasi bor. Siz kunlik jadvalingizni tartibga solib, uni kunlik vazifalaringizdan qilib oling. Shunda inshaalloh kuningizni rohat va farog‘atda topasiz”.

Aziz do‘stim! Ushbu ma’lumotlarni o‘qigandan keyin loaqal ikki rakaat tahajjud namozini o‘qishni qasd qilgan bo‘lsangiz, loaqal yaxshi niyat qilgan bo‘lsangiz, biz maqsadimizga yetdik. Duolarda eslab qo‘ying!

Manbalar asosida : Olmazor tumanidagi “Mevazor” masjidi imom noibi Yorbek Islomov tayyorladi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Ashuro kuni — muharram oyining o‘ninchi kunidir

04.07.2025 858 7 min.

Islom tarixidagi eng ulug‘, ma’naviy jihatdan eng ibratli kunlardan biri Ashuro kunnidir. Har yili muharram oyining o‘ninchi kuni nishonlanadigan bu sana nafaqat ro‘za tutish fazilati bilan, balki Alloh taoloning bandalariga ko‘rsatgan marhamati, Muso alayhissalom va uning qavmini najot etganligi bilan ham ahamiyatlidir. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ushbu kunga alohida e’tibor berganlar va ummatlarini ham uning fazilatlaridan bahramand bo‘lishga chorlaganlar. Ashuro kuni musulmonlar uchun ma’naviy poklanish, gunohlarga kafforat va sunnatni hayotga tatbiq etish imkonidir.

Bu kun musulmonlar uchun ro‘za tutish tavsiya etilgan kunlardan biri bo‘lib, ulamolarning ko‘pchiligi bu kunni ro‘za bilan o‘tkazishni mustahab deb hisoblaydi. Ashuro kuni ro‘za tutish sunnat amallardan biri bo‘lib, uning fazilati juda katta. Tasu’o (to‘qqizinchi) va Ashuro (o‘ninchi) kunlarida ro‘za tutish payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan qolgan sunnatlardandir. Bu Allohning kunlaridan biri bo‘lib, U Zot o‘z bandalariga marhamat ko‘rsatgan, ya’ni U zot Kalimulloh Muso alayhissalom va Uning qavmi Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinining zulmidan najot etgan kundir.

Ashuro kunini ro‘za bilan o‘tkazishning asosiy sababi bu kunda Alloh taolo Muso alayhissalom va Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinidan najot etganidir. Payg‘ambar Muhammad sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasini juda ahamiyatli deb bilar edilar. Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biror kunni boshqalardan afzal deb ro‘za tutishga uringanlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun — Ashuro kuni va ushbu oy — Ramazon oyidan tashqari” (Imom Buxoriy rivoyati).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam musulmonlarni Ashuro kuni ro‘za tutishga rag‘batlantirar va: “Ashuro kuni ro‘zasi o‘tgan bir yilning gunohlariga kafforat bo‘lishini Allohdan umid qilaman”, der edilar (Imom Muslim rivoyati).

Musulmonlar bu sunnatni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qilganlaridan so‘ng amaliyotga tadbiq eta boshladilar. U kishi yahudiylarni Ashuro kuni ro‘za tutayotganini ko‘rdilar va buning sababini so‘raganlarida, ular: “Bu yaxshi kun bo‘lib, Alloh ushbu kunda Bani Isroilni dushmanlaridan najot etgan, shuning uchun Muso alayhissalom ushbu kunni ro‘za bilan o‘tkazgan”, deyishdi. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Men Musoga sizlardan ko‘ra yaqinroqman”, deb, o‘sha kuni ro‘za tutdilar va boshqalarga ham ro‘za tutishni buyurdilar.

Shu kundan boshlab bu amal sunnat sifatida amalga oshirila boshlandi va musulmonlar uchun o‘tgan yilning gunohlaridan poklanish, katta savob va fazilatga erishish imkoni sifatida qaraladi.

Ashuro kuni bu barcha musulmonlar uchun muhim sana hisoblanadi. Ko‘plab insonlar bu kunda ro‘za tutishga va ibodat qilishga intiladi.

Ko‘pchilik Ashuro kunini yagona holda ro‘za tutish mumkin emas, deb hisoblaydi. Ammo Azhar muassasasi o‘z fatvolaridan birida bu fikrni rad etgan. Unda ta’kidlanganidek, juma yoki shanba kuni Ashuro kuniga to‘g‘ri kelsa ham, uni alohida holda ro‘za tutish man qilingan emas.

Azhar ulamolarining ta’kidlashlaricha, imom Tahoviy rahmatullohi alayhdan rivoyat qilingan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasiga izn berganlar va unga targ‘ib qilganlar. Lekin bu kun shanbaga to‘g‘ri kelsa, tutmanglar, demaganlar. Buning o‘ziyoq, Ashuro har qanday kunga to‘g‘ri kelsa ham ro‘za tutish mumkinligini ko‘rsatadi”.

Shuningdek, agar Ashuro yoki Arafa kuni juma yoki shanba kuniga to‘g‘ri kelsa yoki insonning odatdagi ro‘zali kuni bo‘lsa, bu holda ro‘za tutishda hech qanday mone’lik yo‘q.

Dorul-Ifto (Misr Fatvo hay’atining 2023 yil 26 iyuldagi 7756 raqamli Professor Doktor Shavqiy Ibrohim Allom fatvosida) ham Ashuro kunini ya’ni muharramning 10-kunini yagona holda ro‘za tutish joizligini tasdiqlagan. Shu bilan birga, ixtilofdan qochish maqsadida, u bilan birga bir kun avval 9-kun yoki bir kun keyin 11-kun ro‘za tutish tavsiya etildi.

Misr Dorul-Ifto muassasasi ta’kidlashicha, muharramning 9-kunini ro‘za tutish qat’iy sunnatdir. Bu borada Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda keladi: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘za tutganlarida, Payg‘ambarimizga yahudiy va nasroniylar bu kunni ulug‘lashlarini aytishgan. Shunda u zot: “Kelgusi yili, agar Alloh xohlasa, to‘qqizinchi kuni ham ro‘za tutaman”, deganlar. Ibn Abbos aytadilar: kelgusi yil kelmasdan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam vafot etdilar. Bu hadisni Imom Muslim o‘z “Sahihlarida” keltirganlar.

Sunnatda Ashuro kuni ro‘zasi tutishning fazilati haqida bir qator rivoyatlar keltirilgan. Unga ko‘ra, muharram oyida ro‘za tutish tavsiya etilgan amallardan sanaladi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar:

“Ramazondan keyingi eng afzal ro‘za Allohning oyi muharram oyida tutiladigan ro‘zadir. Farz namozlardan keyingi eng afzal namoz kechasi o‘qiladigan (tahajjud) namozdir”.

Ashuro kunining fazilati shundaki, bu kun tutiladigan ro‘za o‘tgan bir yillik gunohlarga kafforat bo‘ladi. Abu Qatoda roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Bir kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan so‘radi:

— Arafa kuni ro‘zasi haqida nima deysiz?

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan va kelgusi yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, dedilar.

— Ashuro kuni ro‘zasi haqida nima deysiz? deb so‘radilar.

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, deb javob berdilar.

Shuningdek, Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:

“Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biron kunni boshqalardan ko‘ra afzal deb ro‘za tutishga shunchalik intiqlik bilan intiqlik qilganlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun Ashuro kuni va ushbu oy Ramazon oyi bundan mustasno”.

Ulamolarimiz Ashuro kunida ahli oilaga ko‘proq sarf qilish, ya’ni ularni quvonchli qilish, rizqda kenglik qilishning tavsiya etilgan amallardan ekanini ta’kidlaydilar. Bu Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning muborak hadislariga asoslanadi:

“Kimki Ashuro kunida o‘z ahliga (oila a’zolariga) kenglik qilsa, Alloh taolo unga butun yili kenglik beradi”.

Xulosa o‘rnida shuni eslash joizki, Ashuro kuni bu bir kunlik ro‘za orqali butun bir yillik gunohlardan poklanish umidi berilgan, Allohning maxsus marhamati to‘kilgan muqaddas kundir. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan biri bo‘lgan ushbu ro‘zani tutmoq, uni 9-kuni yoki 11-kun bilan birga ado etmoq musulmon kishi uchun katta ajru savob manbaidir.
Shuningdek, bu kunda ahli oilaga shodlik ulashish, rizqda kenglik qilish ham sunnatga uyg‘un amallardan hisoblanadi. Demak, Ashuro kuni ibodat, muhabbat va ma’naviy yangilanish kunidir. Undan oqilona foydalangan kishi na dunyoda, na oxiratda ziyon ko‘rmaydi.

Dilshod Aliyev,
"Boloi Hovuz" masjidi imomi.