Ko‘pchilik orasida shunday gap bor: “Taqvodor, Alloh taoloning roziligi yo‘lida xizmat qilayotgan inson boy bo‘lmasligi kerak”. Agar ulardan izoh so‘rasangiz boylik, mol-dunyo juda yomon narsa deyishadiyu o‘zlari esa unga qarab intilishadi. Xo‘sh, Dinimizda boylik, mol-dunyo orttirish borasida qanday ko‘rsatmalar kelgan?
Bu haqda Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:
“Odamlarga ayollardan, bolalardan, to‘p-to‘p tillo va kumushdan, go‘zal otlardan, chorvadan, ekin-tekindan iborat shahvatlarning muhabbati ziynatlandi. Ular dunyo hayotining matohidir. Allohning huzurida esa, husnli qaytar joy bor”. (Oli Imron surasi, 14)
(«Shahvat» so‘zi urfda jinsiy ma’noda ishlatib kelinadi. Aslida esa, shahvat «ishtaha» so‘zidan olingan bo‘lib, ko‘ngil tusashi, xohlashiga aytiladi. Ushbu oyati karimada odamlarning ko‘ngliga muhabbati ziynatlangan, ishtahalari doim tortib turadigan narsalar haqida so‘z ketmoqda).
Demak, mol-dunyoga bo‘lgan muhabbat Alloh taolo tomonidan insonlarning tabiatiga qo‘shib yaratilgan tuyg‘udir. Faqat boylik qalbdan joy olmasligi hamda halol yo‘l bilan topilgan bo‘lishligi shart.
Zero, Alloh taolo O‘z Kalomida shunday marhamat qiladi:
Mo‘minlar, tijorat yoki boshqa Alloh halol qilgan yo‘l bilan boylik topishlari mumkin. Buning hech qanday nojo‘ya jihati yo‘q.
Abu Hurayra roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Ayyub bir kuni yalang‘och cho‘milayotganida, uning ustiga oltin chigirtkalar shatirlab yog‘ila ketdi va Ayyub ularni terib ko‘ylagiga sola boshladi. Shunda Parvardigori unga nido qildi: “Ey Ayyub, Men seni ko‘rib turgan narsalaringdan behojat qilib qo‘ymaganmidim?” U: “Ha (ey Rabbim, shunday qilgansan,) izzatingga qasamki, lekin men Sening barokangdan behojat emasman”, dedi” (Imom Buxoriy “Jome’us sahih”da va Bayhaqiy “Sunanul kubro”da rivoyat qilgan). Ayyub alayhissalom payg‘ambarlardan biridir. Uning nasabi Is'hoq ibn Ibrohim alayhissalomga borib tutashadi. Alloh taolo Ayyub alayhissalomga katta boylik, mol-dunyo va farzandlar bergandan keyin musibat yuborib, sinaydi. Ammo Ayyub alayhissalom musibatlarga chiroyli sabr qiladi. Alloh taolo uning duosini qabul qilib, avvalgi mol-dunyo va bola-chaqalarini yana qaytarib beradi. Bu hadisda Ayyub alayhissalom hayotida ro‘y bergan hodisa haqida so‘z boradi. Kunlarning birida Ayyub alayhissalom cho‘milayotganida, birdan ustiga oltin chigirtkalar yog‘iladi. U tez-tez terib, oltin chigirtkalarni qo‘yniga sola boshlabdi. Shunda Alloh taolo unga nido qilib: “Ey Ayyub, Men seni ko‘rib turgan narsalaringdan behojat qilib qo‘ymaganmidim?” ya’ni, axir Men seni boy-badavlat qilib qo‘ygan bo‘lsam, yana nega o‘zingni bu narsalarga urmoqdasan, deb xitob qilibdi. Bunga javoban Ayyub alayhissalom: “Ey Rabbim, shak-shubhasiz Sen meni bu narsalardan behojat qilib qo‘ygansan. Lekin Sen osmondan tushirgan baraka va fayzingdan behojat emasman”, deb javob beribdi. Ibn Hajar ushbu hadis haqida: “Mazkur hadis haqqi va shukrini ado qila oladigan banda uchun halol yo‘l bilan boylik orttirish joizligiga dalolat qiladi. Bu yerda “mol-dunyo” ma’nosi “baraka” so‘zi bilan ifodalanib, shokir va taqvoli boy kishilar fazilatda afzalligi ham ta’kidlanmoqda”. Ushbu hadisdan olinadigan ibratlar:
1 – kishi bir o‘zi xoli qolganida yalang‘och cho‘milishi joizligi. Chunki Alloh taolo Ayyub alayhissalomga yalang‘och cho‘milayotgani uchun emas, balki oltin chigirtkalarni qo‘yniga solgani uchun tanbeh ma’nosida nido qildi.
2 – Haqqi va shukrini ado qilish sharti bilan boylik to‘plash mumkinligi.
3 – Har bir banda Allohning xayr-baraka va fayzidan bahramand bo‘lishga harakat qilishi.
4 – Qanchalik boy-badavlat bo‘lmasin, banda doimo o‘zini Allohga muhtoj ekanini his qilib turishi, o‘zini zinhor Allohning lutf-karamidan behojat ekanini da’vo qilmasligi.
Abu Kabsha Anmoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinishicha, u Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning shunday deganlarini eshitgan ekan: “Uch narsaga qasam ichaman va men sizlarga bir hadis aytaman, uni yodlab olinglar: bandaning moli sadaqa bilan kamaymaydi, bir bandaga zulm qilinsa va o‘shanga sabr qilsa, albatta Alloh uning obro‘sini ziyoda qiladi. Agar banda o‘ziga tilanchilik eshigini ochsa, albatta Alloh unga faqirlik eshigini ochadi (yoki shunga o‘xshash so‘z aytdilar). Men sizlarga bir hadis aytaman, uni yodlab olinglar: Albatta dunyo to‘rt kishinikidir – bir bandaga Alloh boylik va ilm beradi. U Rabbiga taqvo qiladi, silai rahm qiladi va unda Allohning haqqini biladi. Bu eng afzal darajadir! Yana bir bandaga Alloh ilm beradi, ammo boylik bermaydi. Shunga qaramay uning niyati to‘g‘ri, agar Alloh menga ham boylik berganida falonchining amalini qilgan bo‘lardim, deydi. U niyatiga yarasha (ajr) oladi va u ikkisining savobi bir xil. Yana bir bandaga Alloh boylik beradi, ammo ilm bermaydi. U molini ilmsiz holida isrof qiladi, Rabbiga taqvo qilmaydi, silai rahm qilmaydi va unda Allohning haqlarini bilmaydi. Bu eng yomon darajadir! Yana boshqa bir bandaga Alloh boylik ham, ilm ham bermaydi, shunga qaramay, agar menda ham boylik bo‘lganida falonchining amalini qilardim, deydi. Bas, u niyatiga yarasha oladi. U ikkisining gunohi bir xildir” (Termiziy, Ibn Moja va Ahmad rivoyati. Abu Iso Termiziy hadisning sanadini hasan-sahih, degan).
Haqiqiy mo‘min, xoh boy, xoh kambag‘al, xoh o‘rtahol bo‘lsin, Alloh taologa ibodat qiladi, yaxshilikka shukr qilib, musibatga sabr etadi. Boy yoki kambag‘al bo‘lish uni bandalik vazifalarini ado etishiga ta’sir qilmaydi. Boy bo‘lsa, hovliqib, kambag‘allik vaqtida tushkunlikka tushmaydi. Balki har biri Allohning taqdiri ekaniga aniq ishonadi. Doimo Allohga iltijo va duoda, U Zotning zikrida yuradi.
Manbalar asosida Saidabror Umarov tayyorladi
Munosabat
Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!
Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.
Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.
Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.
Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.
Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.
Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.
E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.
Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.
Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.
Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.
Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.
Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.
Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.
O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.
Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.
Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy