Pashsha ikki qanotli hasharotdir. Dunyoda turli rangdagi va uzunlikdagi pashshalar mavjud. Aniqrog‘i, yer yuzida 100 mingdan ortiq turdagi pashshalar bor. Ularning ichida eng mashhuri uy pashshasidir.
Pashshalar tuxum qo‘yish orqali ko‘payadi. Urg‘ochi pashsha chiqindilar, chirindilar, hayvonlarning tezaklari orasiga yuzlab tuxumlar qo‘yadi. Bir kun davomida mazkur tuxumlardan yuzlab lichinkalar chiqadi. Lichinka to pashshaga aylangunicha ikki hafta davomida axlat bilan oziqlanadi.
Pashshalarning beshta ko‘zi bo‘lib, shundan ikkitasi boshqa ba’zi hasharotlarnikidek murakkab tuzilishga ega. Murakkab ko‘zlar boshning ikki tarafidajoylashgan bo‘lib, boshning katta qismini egallaydi. Uchta ko‘z esa peshona qismida joylashgan bo‘lib, sodda tuzilishga ega. Mazkur uchta ko‘z pashsha uchun kompas vazifasini bajaradi. Pashshaning ko‘zlari minglab olti burchakli linzalardan tashkil topgan. Aniqroq qilib aytsak, har bir ko‘z to‘rt mingta linzadan iboratdir. Har bir linza yonidagi linzadan alohida va boshqa tarafga qarab joylashgan. Shu bois ular atrofidagi narsalarni ko‘rib, kichik bir harkatni ham tezda ilg‘ay oladi. Pashsha bu ko‘zlari yordamida katta tezlikda parvoz qila turib, yo‘lini o‘zgartira oladi, uni ovlamoqchi yoki urmoqchi bo‘lganlardan ustalik bilan qocha oladi.
Yorug‘lik miqdori qanchalik katta bo‘lsa, pashsha yaxshiroq ko‘ra oladi.
Pashshalarning hayoti ikki haftadan oshmaydi, ammo ular shu muddat ichida yuzlab tuxumlar qo‘yadi.
Pashshaning tanasi asosan uch qismdan: bosh, ko‘krak va qorindan iborat.
Pashsha tanasining devorlari uch qavatlidir.
Pashshaning tanasi mayin tuk bilan qoplangan.
Pashshaning bosh qismida, ikki ko‘zi o‘rtasida joylashgan shoxlari unga ozuqa topish va xatardan ogoh bo‘lishga imkon beradi.
Pashshaning xartumi ham bo‘lib, bu a’zo ozuqani so‘rib olish uchun xizmat qiladi.
Pashsha oyoq va qanotlarini harakatga keltirish uchun ko‘kragi ichidagi muskullaridan foydalanadi.
Pashshaning oyoqlari oltita bo‘lib, yurish uchun ishlaydi. Oyoqlar uchi tirnoq (yopishib olish xususiyatiga ega bo‘lgan yopishqoq kapillyar) bilan tugaydi. Bu tirnoqlar silliq yuzalarga, shiftga va devorlarga yopishib turishga ko‘mak beradi.
Pashshaning qanotlari nozik bo‘lib, unda ham qon tomirlari mavjud. Bu tomirlar qanotga qon kelishini ta’minlaydi. Natijada qanotlar serharakat va baquvvat bo‘ladi. Aytgandek, pashsha boshqa ko‘plab hasharotlardan farqli o‘laroq bir juft qanotga ega. Boshqa hasharotlarda esa to‘rtta qanot bo‘ladi.
Pashshalar barcha tarafga qarab ucha oladi: yon taraflarga, ortga-oldinga, yuqoriga-pastga.
Pashsha tanasining yon tomonidagi teshikchalar orqali nafas oladi.
“Nafas olish bo‘shliqlari” deb nomlanuvchi mazkur teshikchalarning sakkiz jufti qorin qismida, ikki jufti ko‘krak qismida joylashgan. Havo ushbu bo‘shliqlar orqali oqib kiradi, keyin tananing barcha qismlariga yetkazadigan naychalarga o‘tkaziladi.
Pashsha soatiga 8 kilometr tezlikda ucha oladi.
Pashshaning yuragi bir daqiqada taxminan 1000 martagacha uradi.
Pashshalar shimoliy va janubiy qutbdan boshqa hamma joyda yashaydi.
Pashsha bezgak, ensefalit (miya shamollashi) kabi bir necha kasallik viruslarini tarqatadi.
Pashshalardan ba’zi kasalliklarni davolashda, shuningdek, yaralar va kuyishlarni muolaja qilishda foydalaniladi. Ayrim tadqiqotlarda aniqlanishicha, pashshaning tanasida juda ko‘p antibiotiklar mavjud ekan.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachonki birortangizning idishiga pashsha tushib qolsa, uning hammasini suyuqlikka botirsin, so‘ngra tashlab yuborsin. Chunki uning ikki qanotining birida shifo, boshqasida dard bor», dedilar». Buxoriy va Abu Dovud rivoyat qilganlar. Abu Dovud: «Va albatta, u (pashsha) dard bor qanoti ila himoyalanadi»ni ziyoda qilgan.
Ushbu hadisda pashshaning bir qanotida kasallik, boshqasida shifo bo‘lishi aytilyapti. Pastdagi rivoyatda esa pashshalar kasalligi bor qanoti bilan himoyalanishi ham eslatilmoqda. Demak, pashsha ovqatimizga tushayotganda, kasallik bor qanotini ovqat tarafga tushirib, shifosi bor qanoti yuqorida qolar ekan. Shu bois taomimizga pashsha tushib ketsa, tashqarida turgan qanotini ham ovqatimizga botirib olamiz. Shunda dardli qanot tarqatadigan kasallikni shifoli qanotdagi moddalar yo‘q qiladi.
Xo‘sh, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bundan o‘n to‘rt asr oldin pashshaning qanotlarida dard va shifo bo‘lishini qayerdan bilib aytdilar ekan? Albatta, bu ilmiy haqiqatni u kishiga Alloh taoloning O‘zi bildirgandir!
Alloh taolo kichik bir jonzot bo‘lmish pashshani ana shunday imkoniyatlar bilan yaratgan.
So‘zimizni mana bu oyat bilan yakunlaymiz:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَاباً وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئاً لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ
“Ey odamlar! Bir masal aytilmish, bas, unga quloq soling! Albatta, sizlar Allohni qo‘yib, topinayotgan narsalaringiz, agar barchalari birlashsalar ham, bitta pashsha yarata olmaslar. Va agar pashsha ulardan biron narsani tortib olsa, undan o‘shani qutqarib ololmaslar. Talab qiluvchi ham, talab qilingan ham ojiz bo‘ldi”. (Boshqa katta jonzotlarni qo‘ysinlar-u, eng kichik, eng haqir, eng ahamiyatsiz ko‘ringan pashshani yaratishga urinib ko‘rsinlar. Yarata olmaslar. Xo‘sh, endi bir dona pashshani yarata olmagan butga qanday qilib topinish, sig‘inish, aytganini (agar aytolsa,) qilish mumkin? Aslo mumkin emas. Umuman aqlga, mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi. Pashsha juda zaif, haqir jon. Ammo, u sabab bo‘lib ba’zi bir kasalliklarni tashib keltirsa, hammasi to‘planib, harakat qilsa ham, o‘sha kasallikdan zarar ko‘rayotganni yoki o‘layotganni qutqarib qololmaydilar. Buni hamma hayotda ko‘rgan. «Talab qiluvchi ham, talab qilingan ham ojiz bo‘ldi». Ya’ni, Allohdan o‘zganing ibodatini talab qiluvchi ham, ibodati talab qilingan narsalar ham ojizdirlar. Biron narsa qo‘llaridan kelmas.) (Haj surasi, 73-oyat).
Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Hoshimjon tayyorladi
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
