Mard va jasur, g‘ujurli (yuragida o‘ti bor, bir ishga jazm qila oladigan) Movarounnahr erkaklarini dunyoga tanitgan sifatlaridan biri bu – Oriyatdir. Million yildan beri quyosh Sharqdan chiqqani kabi shuncha yilki sharq erkaklarining hamiyati, or nomusi tillarda doston bo‘lib kelmoqda. Ammo...
Ayni kunlarda, internet tarmog‘ida aylanayotgan bir videolavha hammani diqqat e’tiborini tortdi – “Kuyov salom”.
Alloh taola erkaklarni ulug‘lab, ularga xoslangan ba’zi oyatlarni ham nozil qilgan. Jumladan, “Niso” surasining 34-oyatida shunday marhamat qiladi:
“Alloh ba’zilarini ba’zilaridan ustun qilgani va mollaridan sarflaganlari uchun erkaklar ayollarga rahbardirlar”.
Oila rahbarligi bobida Alloh erkakni ayoldan afzal qilib yaratibdi. Darhaqiqat, erkak kishi o‘zining jismoniy tuzilishi, ichki va tashqi qiyofasi, asabiy, ruhiy nafsoniy va boshqa jihatlaridan oila rahbari bo‘lishga mos yaratilgan. Buning ustiga, oilani qurish va uni tutib turish, bu yo‘ldagi barcha harakatlar ham erkak kishi zimmasida. Xo‘sh, bugun hatto kelinlarga ulamolar tomonidan man etilib, qaytarilgan to‘ydagi egilib salom berishni, Alloh “rahbar qilib qo‘ydim” degan erkak o‘ziga ravo ko‘rib, suzilib, yetti bukilib, mehr bilan qilayotgan bu sharmandali egilishlari, musulmonlar uchun musibat emasmi? Albatta, musibat. Keling, mazkur holatni quyidagi tamoyillar asosida sharhlaymiz:
- To‘ylardagi egilib salom berish.
Avvalo, shariatimiz qo‘l berib ko‘rishishga ruxsat bergan. Alloh taoloning ibodatini qilayotgan holatdagi ko‘rinishlardan: ruku’, sajda kabi harakatlarni Alloh taolodan o‘zgalar oldida qilishdan qaytargan.
Muhammad Shafi’ Usmoniy rohimahulloh “Ahkamul Qur’an” kitobidagi salom berish vaqtidagi egilishning hukmi to‘g‘risida kelgan faslda shunday deydi:
“Salom berayotgan vaqtda egilib salom berishdan qaytarilgan. Sahobalar Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan: “Kishi birodariga yo‘liqqanda (salomlashish uchun) unga egilsa bo‘ladimi?” deb so‘radilar. Shunda u zot “Yo‘q” dedilar (“Majallatul buhusil islamiya”).
Demak, insonning insonga ikrom niyatida qilgan ta’zimi insonning Allohga qiladigan ibodat ta’zimi suratida bo‘lmasligi kerak.
Hozirgi kunimizda ham o‘zbeklarning odatlariga qo‘shilib ketgan ba’zi bir urflar bor. Masalan, “kelin salom”dagi kelinning boshqalarga ta’zim qilishi ham xuddi namozda Alloh taologa ruku’ qiladigan darajada egilishga o‘xshaydi. Kelinning boshqalarga ta’zim shaklidagi salomi xalqimizning chiroyli va o‘ziga xos odatlaridan bo‘lsada, ta’zimda ruku’ darajasigacha egilmaslikka e’tibor qaratish, shart!
Aslida, kelin salomning o‘zi ham bid’atlardan biridir. Bu haqda fazilatli Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari ham o‘zlarining “Zikr ahlidan so‘rang” kitoblarida shunday bayon qilganlar: “Hozirgi kundagi bizning urfimizga kirgan kelin salomlar harom amal hisoblanadi. Shunga majbur qilayotganlar haromga targ‘ib qilish va majbur qilish hisoblanadi. Gap bu yerda salom berishda emas, balki Allohga ruku’ qilgandek bandalarga ruku’ qilishda. Alloh bandalarini O‘ziga ibodat deb belgilagan ishlarni masalan sajda, qurbonlik va hokazolarni bandalari uchun qilishni harom qilgan. Vallohu a’lam!”
Demak, xoh ayol, xoh erkak bo‘lsin insonning nafaqat to‘yda balki, hayotiy faoliyat davomida ham o‘zgalarga ta’zim qilib salom berishi mutlaqo mumkin emas.
- Ayolshoda erkaklar
Ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ayollarga taqlid qiluvchi erkaklarni va erkaklarga taqlid qiluvchi ayollarni la’natladilar» (Buxoriy, Abu Dovud rivoyati).
Xo‘sh, “kuyov salom”lardagi erkaklar o‘zlarini ayollarga o‘xshatishmayaptimi? Axir, noto‘g‘ri bo‘lsada bugungacha faqat kelin salomlarnigina guvohi bo‘lar edik-ku. Bu shovvozlar yangilik qilaman deb, bilib-bilmay Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning la’natlariga uchrab qolmayaptimikan? (Alloh asrasin).
- Ta’magir kuyov
Dinimizda oila rahbarligi Alloh tomonidan erkak kishi zimmasiga yuklatilgani haqida yuqorida ta’kidlab o‘tdik. Kuyov bo‘lmish nikohdan so‘ng ayoli va farzandlarining to‘liq moddiy-ma’naviy ta’minotini qilishi shart. Shunday mas’uliyatni bo‘yniga oladigan yigitning to‘yi kuni qaynotasiga, qaynonasiga, amakisiga, tog‘asiga takror va takror to “sovg‘a” olmagunicha egilib-bukilib salom berishi ta’magirlikning o‘zginasi emasmi?! Bundaylarning kelajakda xotinga qaram bo‘lib, qaynotaning puliga ko‘z tikmasligiga kim kafolat beradi? (Afsuski, bugun shunaqa toifadagi “kuyov”lar ko‘payib ketdi). Qolaversa, aqlli, es-hushi joyida ota-ona “kuyov salom” qilayotgan yigitga hurmat bilan qararmikan...
Bora-bora mazkur holat kuyov tomonning kelin tomon oldida beobro‘ bo‘lishiga olib kelishi tayin.
Afsus...
Nahotki, Buxoriy va Termiziylar yurtida or-nomusi o‘zidan ustun, iymoni jonidan aziz bo‘lgan musulmon, o‘zbek o‘g‘lonlari boshida do‘ppi bilan, qo‘li ko‘ksida, nozu-karashmalar ila “kuyov salom” qilib tursa.
Nahotki, yoshi bir joyga borgan, 3-4 ta bolaning otasi bo‘lgan erkak, “kuyov salom”ni xuddi kelin yangalardek kuylab tursa.
Nahotki, qadamidan o‘t chaqnaydigan nordek yigit kuyovning yonida “dugona”sini egiltirib-egiltirib salom qildirsa.
Nahotki, soqoli ko‘ksiga tegadigan otaxonlar esa bu holatdan mamnun va xursand bo‘lib “kuyov salom”larni qabul qilishsa.
Nahotki, mo‘min-musulmonlar, o‘zbekman deb ko‘ksiga urayotganlar ushbu andishasiz, uyatsizlarning qilayotgan behayoliklarini qaytarish o‘rniga, telefonlariga tasvirga olib, ijtimoiy tarmoqlar orqali butun dunyoga tarqatsa.
Nahotki, ota-ona farzandining bid’at va noto‘g‘ri amaliga rozi bo‘lsa.
Nahotki, muslima qizlar shunday yigitlarga hayotini, or-nomusini ishonib topshirsa.
Nahotki...
Hurmatli erkakligidan faxrlanadigan yigitlar! O‘zingizga berilgan martaba va darajani aslo balchiqqa bulg‘amang. Erkakligingizcha qoling! Nikohning ilk kunlaridanoq yangi kelin oldidagi hurmatingizni yo‘qotmang! O‘zingizga va ahlingizga musibatni “sotib olmang”!
Azizlar, mo‘min – mo‘minga oynadir. Musulmonlar bir-birlarining xatolarini to‘g‘irlamog‘i va adashganlarni to‘g‘ri yo‘lga boshlamog‘i lozim. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Biror nojo‘ya ish qilayotganni ko‘rsangiz, qo‘lingiz bilan qaytaring, bunga kuchingiz yetmasa, tilingiz bilan qaytaring. Bunga ham imkon topmasangiz, hech bo‘lmasa, ko‘nglingizda u ishga norozi bo‘ling, ana shu iymonning eng zaif darajasidir”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Alloh taolo erkaklarni O‘zi rozi bo‘ladigan taqvo, shijoat va mardlik, ayollarni esa mo‘tabar muslima holida bo‘lishligini nasib etsin!
Saidabror Umarov
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
