Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

O‘lim haqiqatdir, xayol emas!

13.08.2019   5952   2 min.
O‘lim haqiqatdir, xayol emas!

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan:

أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ

“Qayerda bo‘lsangiz ham, hattoki mustahkam qal’alarda bo‘lsangiz ham, o‘lim sizni topadir” (Niso surasi, 78-oyat).

Ha, o‘lim kelishi haq bo‘lgan narsadir. Banda bu haqiqatni doim esida saqlab, bir kun keladigan o‘limga go‘zal amallar bilan hozirlik ko‘rib yurishi kerak.

Sevikli Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam biz ummatlariga o‘limni ko‘p eslab turishimizni tavsiya etganlar. Zero, o‘limni ko‘p eslash solih amallarni ko‘proq qilishga sabab bo‘ladi. U zot sollallohu alayhi vasallam muborak hadisi shariflaridan birida: “Lazzatlarni vayron qiluvchi o‘limni ko‘p eslanglar!” deb marhamat qilganlar. Imom Termiziy va Nasoiy rivoyat qilishgan.

Nega ba’zi kimsalar o‘lim haqida gaplashishni yoqtirishmaydi? O‘lim mavzusini ochsangiz, «O‘limdan gapirmang. Boshqa mavzuda gaplashaylik» deyishadi. Chunki, ular dunyoni obod qilishga qattiq berilib, qabrni obod qilishni unutib qo‘yishgan. Shuning uchun obod uydan xaroba uyga borishni yoqtirishmaydi. Agar dunyoga e’tibor berganchalik qabr hayotiga ham e’tibor qaratganlarida, o‘lim degan haqiqatga go‘zal tayyorgarlik ko‘rganlarida, o‘limni va u haqidagi suhbatni yomon ko‘rishmagan bo‘lardi.

O‘limga tayyorgarlik deganda kafanlik, atir, sovun olib qo‘yish, qabr kavlatib qo‘yish, g‘assolni gaplashish kabilarni emas, balki, solih amallarni ko‘proq qilib, ma’naviy tayorgarlikni tushunamiz. Chunki, moddiy narsalarni boshqalar olib, baribir, bizni kafanlashadi, dafn etishadi.

Bizga qabrimizda as qotadigan narsa kafan emas, balki, solih amallarimizdir. Mana shu solih amallarni qilib, qabrimizni obod qilishga urinib, o‘limni doim yodimizda tutsak, obod uydan obod uyga ko‘chib o‘tishimizni anglaymiz va o‘lim haqida gaplashishdan qochmaydigan, aksincha, o‘lim haqida ko‘proq gaplashishni xohlaydigan va shunga yarasha chiroyli amallarni qiladigan bo‘lamiz.

Alloh taolo barchamizning xotimamizni go‘zal aylab, iymon bilan vafot etishimizni nasib etsin, omin!

 

Nozimjon Hoshimjon tayyorladi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

04.06.2025   5302   4 min.
Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

Arafot so‘zi lug‘atda – bilish, tanish ma’nolarini bildiradi.

Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.

Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.

Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.

Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).

Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.

Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).

Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:

“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.

Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn.

Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.

Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar.

Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin.

A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai.

Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).

Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib,  barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda  Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.

Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!

Davron NURMUHAMMAD