Koinotda, atrof-javonibimizda, tarixda va hatto o‘z nafsimizda kechadigan ba’zi bir holatlar, o‘zgarishlar borki, ana shu holatlar bizlarning keyingi ahvolimizdan ogohlantiradi. Ushbu holatlarni bir so‘z bilan “alomatlar” (belgilar) deb nomlanadi. Alloh taolo Qur’oni karimda bizlarni ana shu alomatlar bilan ogohlantirib turishini bayon qilgan.
Masalan, inson tug‘ulganda hech narsani bilmaydigan norasida go‘dak bo‘ladi. Asta-sekin ulg‘aya boradi, kuch quvvatga to‘ladi, aql-zakovati ortadi va oxir oqibat yana keksayib kuchdan qoladi. Bu haqda Qur’oni karimda bunday deyilgan: “Sizlarni Alloh yaratdi. So‘ngra vafot ettiradi ham. Sizlarning orangizda eng tuban umr ko‘rishga (keksayib, zaif holatga) qaytarilib, ilgari bilgan narsalarining hech birini bilmay qoladigan kishilar ham bordir. Albatta, Alloh bilimli va qudratlidir” (Nahl surasi, 70-oyat). “Biz kimga uzoq umr bersak, uning vujudini xam (egik, zaif) qilib qo‘yurmiz. Axir, aql yurgizmaydilarmi?!” (Yosin surasi, 68-oyat).

Sochda oq, suyaklarda mo‘rtlashish boshlanishi bilan inson ogoh bo‘lishi kerak. Zero, bu umrning poyoniga yetib borayotganligidan dalolatdir. Alloh taolo ushbu alomatlar bilan bizlarni ogohlantirmoqda. Demak, endi inson ma’siyatlardan tiyilishi, gunohlariga tavba qilishi, olamlarning rabbisi bo‘lmish Alloh taologa yuzlanishi, oxirat tadorugini ko‘rishi lozim bo‘ladi.
“Bas, qachonki, u (inson) voyaga yetib, qirq yoshga to‘lganida: “Robbim! Menga va ota-onamga in’om etgan ne’matingga shukr qilishga va O‘zing rozi bo‘ladigan solih amalni qilishga meni muvaffaq etgin va men uchun zurriyotimni isloh et! Albatta, men Senga (gunohlarimdan) tavba qildim va albatta, men musulmonlardandirman”, – deydi” (Ahqof surasi, 15-oyat). 

Qirq yosh kamolot yoshi hisoblanadi. Shu yoshga yetishning o‘zi insonning Robbisiga qaytmoq fursati kelganligidan dalolatdir. Oqil inson ushbu yoshda tavba yo‘liga o‘tadi. “Robbim! Darhaqiqat, mening suyaklarim mo‘rtlashdi, keksalikdan boshim (sochim) oqardi. Ey, Rabbim! Men senga duo qilib (hech qachon) baxtsiz bo‘lgan emasman” (Maryam surasi, 4-oyat). 

Tabiat hodisasi bo‘lmish zilzilalar ham Alloh taoloning ogohlantirishlaridan biri hisoblanadi. “Qachonki, Yer o‘zining (eng dahshatli) zilzilasi bilan qimirlaganida, Yer (o‘z qa’ridagi konlaru murdalardan iborat) “yuk”larini (yuzaga) chiqarib tashlaganida, va (qayta tirilishni inkor qiluvchi) inson (dahshatga tushib): “Unga ne bo‘ldi ekan?” – deb qolganida,  – ana o‘sha kunda Yer o‘z xabarlarini so‘zlar” (Zalzala surasi, 1-4-oyatlar).

Demak, zilzila ham koinotdagi alomatlardan biri bo‘lib, insonga oxirat kunini eslatadi, Allohga tavba qilib, Unga qaytmoqlik fursati kelganligiga dalolat qiladi.
Alloh taolo osmon jismlari bo‘lmish Oy va Quyoshlarni ham bejiz yaratmagan. Ularni koinotda sayr qildirib qo‘yganligining o‘zi ham insoniyat uchun bir ogohlantirish. Ya’ni umr o‘tib borayotganligi, vaqt oz qolayotganligining alomatidir.

“Quyosh (tinmay) o‘z qarorgohi sari sayr qilur. Bu Aziz (qudratli) va Alim (bilimli zot)ning o‘lchovidir. Biz Oyni ham, toki u eski xurmo butog‘idek bo‘lib (egilib) qolgunicha, manzillarga (botadigan qilib) o‘lchab qo‘ygandirmiz” (Yosin surasi, 38-39-oyatlar).

Darhaqiqat, Oy avval boshda hilol bo‘lib ko‘rinadi, so‘ngra to‘lin oy shakliga kiradi. Undan keyin yana hilol holatida qaytib tugaydi. “Sizdan (ey, Muhammad!) hilollar (yangi oylar) haqida so‘raydilar. “Ular odamlarga (yil hisobi) va haj uchun vaqt o‘lchovlaridir”, – deb ayting” (Baqara surasi, 189-oyat).

        لكل شئٍ إذا ما تم نقصانه    فلا يُغر بطيب العيش إنسان
        هي الأمور كما شاهدتها دول  من سرّه زمن ساءته أزمـــــــــان

Ma’nosi:
Har narsaki kamolga yetgach, nuqsonga uchrar,
Ayshning rohatiga aldanma, inson.
Ko‘rganingdek, ishlar navbati bilan,
Bir gal masrurdirsan, boshqa payt g‘amnok.

Mazkur baytlarni Abulbaqo ar-Rundiy rahimahulloh (601-684h./1204-1285m.) Andalusiyaning mag‘lubiyatini ko‘rganda aytgan ekan.
Demak, oqil inson tarixdan ham, tabiat hodisalaridan ham, hatto o‘zining xilqatidagi o‘zgarishlardan ham o‘zi uchun xulosalar olishi va bu xulosalar uning imonining quvvati ortishiga, gunohlardan qaytib, Allohning toatiga bo‘yin egishga sabab bo‘lmog‘i lozim.

Homidjon qori ISHMATBЕKOV