Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Bir hadis sharhi

28.05.2019   41616   3 min.
Bir hadis sharhi

Tanlovga!

Bugungi kunda ko‘pchiligimiz ro‘za tutish deganda yeyish, ichish va jinsiy ehtiyojdan saqlanish ma’nosinigina tushunib qolganmiz. Ro‘za tutishdagi bor e’tiborimiz ham ana shu uch narsaga qaratilgan. To‘g‘ri, a’zolar ham ro‘za tutishi, gunohlardan ro‘za tutish va boshqa ro‘zalardan ham xabarimiz bor, ammo ulardan saqlanishga bo‘lgan e’tiborimiz hukmiy ro‘zaning shartlariga nisbatan anchagina kamroq bo‘lib qolgan. Aslida, biz ro‘zaning badaniy shartlari bilan birgalikda ruhiy holatimizni isloh etadigan jihatlarini ham o‘rganib, barchasiga birday e’tibor qaratishimiz lozim. Buning uchun biz hadisi shariflarni diqqat bilan mutolaa qilishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Ma’lumki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har bir so‘zlarini yuksak mahorat va ko‘p ma’nolarni ifoda etadigan shaklda bayon etar edilar. U zotning ro‘za haqidagi hadislarini mutolaa qilar ekanmiz quyidagi hadis e’tiborimizni tortdi:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ:  أنّ النبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال:  «مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالْعَمَلَ بِهِ فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ فِي أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ» رواه الترمذي.

Abu Hurayra (r.a)dan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim yolg‘on so‘z va unga amal qilishni tark qilmas ekan Alloh uning taomi va sharobini tark etishiga muhtoj emas», dedilar. Termiziy rivoyati.

Hadisi sharifda kelgan “zur” so‘zini biz “yolg‘on” deya tarjima qildik. Aslida o‘zbek tilida bu so‘zning to‘g‘ridan to‘g‘ri ma’nosini bir so‘z bilan ifodalash mushkul. Ushbu so‘z barcha yomon – g‘iybat, chaqimchilik, yolg‘on guvohlik berish, umuman olganda, barcha gunoh bo‘ladigan so‘zlarni o‘z ichiga oladi.

Hadisi sharifning lafzlariga e’tibor qaratsak biz uchun kerakli ma’nolarni uqib olishimiz mumkin bo‘ladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam turli xil harom etilgan so‘zlardan tiyilmagan insonning amalini “ro‘za tutish” emas, “taomi va sharobini tark etishi” deb atadilar. Bundan tushunishimiz mumkinki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ushbu toifadagi amalni hatto ro‘za qatoriga ham qo‘shmadilar. Bu esa turli xil yomon so‘zlarni tark etish shart ekanligi, aks holda tutilgan ro‘zaning savobiga juda katta salbiy ta’sir etishini bildiradi. Ammo ushbu hadis yolg‘on gapirgan inson ro‘zasini buzishi kerak degan ma’noni anglatmaydi. Hofiz Ibn Hajar ushbu hadis sharhida Ibn Battol (r.h)dan quyidagi ma’noda berilgan sharhni keltirib o‘tganlar: “Ushbu hadis ro‘zani tark etishga buyurish ma’nosida emas, aksincha, yolg‘on va shu kabi so‘zlarning oqibatidan ogohlantirishdir. Hadisdan iroda etilgan ma’no yolg‘on so‘zlar aralashgan ro‘zaning qabul bo‘lmasligi va ana shunday narsalardan salomat bo‘lgan ro‘za esa qabul bo‘lishidir”.

Demak, barcha gunohlar biz tutayotgan ro‘zaga o‘z ta’sirini o‘tkazadi, ular sabab kun issig‘ida, qiynalib qilgan amallarimizning savobi kamayadi, hatto gunohlar ko‘payib ketsa butunlay savobsiz qolish ehtimoli ham yo‘q emas. Shunday ekan, aziz birodarim, ro‘za bilan birgalikda o‘z nafsimizni tarbiya qilaylik, agar o‘zimizda shunday yomon odatni sezsak, darhol tavba qilib uni yo‘qotishga qattiq harakat qilaylik. Zero, gunohdan haqiqiy tavba qilgan inson xuddi gunoh qilmagan kishidek bo‘lib qoladi.

 

Iysoxon Yahyo tayyorladi

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

06.06.2025   3025   4 min.
Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

Shukuh


Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.

Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.

Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.

Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.

Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.

Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.

Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.

Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.

Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.

Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.

Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.

Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.

Maqolalar