Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Iyun, 2025   |   20 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:40
Bismillah
16 Iyun, 2025, 20 Zulhijja, 1446

Ramazon tavbaga yo‘l

21.05.2019   40013   7 min.
Ramazon tavbaga yo‘l

Tanlovga!     

Alloh taologa hamd, payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam va u zotning ahli baytlari va sahobalariga salovotu salomlar bo‘lsin!

          Ramazon… Bu so‘zni eshitganda qalblarga quvonch, ko‘ngillarga xushnudlik kiradi. Mo‘min kishilarning qalblarini sakinat o‘rab oladi. Beixtiyor uning xotiriga xursandchilik, shodlik damlari keladi. O‘tgan raamazon oyining shukuhini eslaydi. Ham jismiy ham botiniy kirliklardan tozalanishini o‘ylab xursand bo‘ladi. Qanday qilib ham bunday bo‘lmasin? Axir bu oyda shaytonlar kishanlanib, Alloh subhanahu va taoloning biz gunohkor bandalarga rahmat eshiklari ochilib, Alloh taolo “Qani tavba qiluvchi bormi? Uning tavbasini qabul qilaman. Qani duo qiluvchi bormi? Uning duosini ijobat qilaman” deb bizlarga O‘zining rahmatini va mag‘firatini aynan mana shu oyda yog‘diradigan bo‘lsa. Bizdan faqat gunohlardan haqiqiy tavba qilib, Alloh taologa hamdlar aytib, Alloh taoloning buyruqlariga xolis amal qilib, qaytariqlaridan qaytib, o‘zimizni isloh qilib, habibimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning manhajlarini mahkam ushlab, dunyo va oxirat saodatlarini qo‘lga kiritishimizgina qolmaydimi? Ramazon oyi keldi. Chin tavba qilish vaqti kelmadimikan?

          Aslida tavba eshiklari har doim ochiq. Modomiki, jonimiz halqumimizga tiqilmas ekan va quyosh mag‘ribdan chiqmas ekan bizlarning chin dildan qilgan tavbalarimiz qabul qilinadi in sha Alloh. Lekin hozir Ramazon oyida turibmiz, bu oy tavba uchun ayni fursat emasmi? Shubhasiz bu oyda boshqa oylarga qaraganda chin tavba qilishimiz oson bo‘ladi. Chunki, biz bu oyda boshqa oylarga qaraganda Robbimizning rahmatini ko‘proq his qilamiz. Lekin bu gapdan tavba uchun Ramazon oyini kutish kerak ekan degan gap kelib chiqmaydi. Jon Alloh taoloning omonati. Uni qachon xohlasa o‘sha payt oladi. Shunday ekan, bizga hozir Ramazon oyida turibmiz, bu oyni g‘animat bilib, tavba-tazarruga shoshilishimiz lozim bo‘ladi. Bekorga habibimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Ramazonga yetib, mag‘firat qilinmagan kishining burni yerga ishqalsin, xor bo‘lsin!” demaganlar. Chunki Ramazonni g‘animat bilmagan kishi tavba qilmagan, mag‘firat so‘ramagan bo‘ladida. Birodarlarim! Bunday badbaxt kishilardan bo‘lib qolmaylik. Bu oyda gunohlardan tavba qilib, bu oydan chiqqanimizdan keyin ham bu gunohlarga qaytmaylik. Zeroki, Ramazonda tavba qilmasak, qachon tavba qilamiz? Ramazonda Allohga qaytmasak qachon Allohga qaytamiz?

          Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi. Chin tavba qanday bo‘ladi? Bu savolga Alloh taoloning Kitobi Qur’oni karimdan javob qidirib ko‘raylik. Alloh taolo shunday marhamat qiladi “Va ular fohisha ish yoki o‘zlariga zulm qilgan chog‘larida Allohni eslab, gunohlarini mag‘firat qilishini so‘raydilar, gunohlarini Allohdan o‘zga kim ham mag‘firat qiladi? Va ular, bilib turib, qilgan gunohlarida bardavom bo‘lmaslar”.

          Demak, oyatdan kelib chiqadiki, gunohda bardavom bo‘linmasa, gunohni e’tirof qilinsa va istig‘for aytiladigan bo‘lsa, Alloh taolo gunohlarni kechirar ekan. Chin tavba qanday bo‘lishi borasida ulamolarimiz ham ko‘p gaplarni aytganlar. Shulardan ba’zilarini keltiramiz.

          Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhu shunday deydilar “Haqiqiy tavba, xuddi sog‘ilgan sut yelinga qaytmaganidek, tavbadan keyin gunohlarga qaytmaslikdir”.

          Said ibn Jubayr rohimahulloh aytadilar “Uchta shart bo‘lmasa tavba qabul bo‘lmaydi:

  1. Tavbani qabul bo‘lmay qolishidan qo‘rqish
  2. Tavbani qabul bo‘lishiga umid qilish
  3. Toat-ibodatda davomli bo‘lish”.

Hasan Basriy rohimahulloh shunday deydilar “Haqiqiy tavba o‘zi avval yaxshi ko‘rgan gunohidan nafratlanish. Gunohini eslaganda istig‘for aytishdir”.

Ali ibn Husayn rohimahulloh shunday deydilar “Tavba amal bilan va gunohlardan qaytish bilan bo‘ladi. Tavba shunchaki so‘z bilan bo‘lmaydi”.

Shayx Sha’roviy rohimahulloh o‘zlarining “Tavba” kitoblarida quyidagi lafzlarni keltiradilar “Tavba qilgan kishi uch narsani doim yodda tutishi lozim bo‘ladi:

  1. Qilgan gunohining nihoyatda qabihligini
  2. Alloh taoloning bu gunohga azobi qattiqligini va Alloh taoloning bu gunohga bo‘lgan azobiga, U Zotning g‘azabiga banda toqat qila olmasligini
  3. O‘zining zaifligini va tadbiri ozligini”.

Imom Navaviy rohimahulloh aytadilar “Har bitta gunohga tavba qilish vojibdir. Agar gunoh banda va Alloh taolo o‘rtasida bo‘lib, bu gunohga boshqa bir bandaning haqqi aralashmagan bo‘lsa, tavbaning uchta sharti bor:

  1. Qilgan gunohidan batamom ajralish
  2. Qilgan gunohiga nadomat qilish
  3. Gunohiga abadul abad qaytmaslikka azmu-qaror qilish”.

Imom Navaviy rohimahullohning gaplaridan kelib chiqadiki, agar gunohga boshqa bir bandaning haqqi aralashgan bo‘lsa, tavba toki u bandani rozi qilmaguncha qabul bo‘lmaydi. Shuning uchun birovning haqqiga e’htiyot bo‘lish kerak. Yana shuni aytib o‘tish kerakki, tavbada yana bir daqiq sir bor. Tavba faqat gunoh sababidan qilinmaydi. Qanchadan-qancha solih insonlar, Alloh taoloning avliyolari bor, ular har damlarida tavba bilan, istig‘for bilan mashg‘ullar. Hattoki, Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ham har kuni yuz marta istig‘for aytganlari hadislarda rivoyat qilinadi. Buning sababi esa, bu Alloh taologa tavozu’ namunasi, har doim Alloh taologa muhtoj ekanini e’tirof etishdir. Boshqa jihatdan olib qaraydigan bo‘lsak, insonlarning hech qaysi biri, Alloh taoloning bergan mo‘l-ko‘l ne’matlariga shukr qilib, adog‘iga yetkaza olmaydi. Shuning uchun ham u tavba bilan mashg‘ul bo‘ladi.

Mana bu – gunohlar bilan mashg‘ul bo‘lib yurganidan so‘ng, biz yuqorida bayon qilgandek chin tavba qilib, solih amallarda bardavom bo‘ladigan kishilarning tavbasidir. Bu esa Alloh taoloning oldidagi ulug‘ daraja hisoblanadi.

Azizlar! Mana chin tavba qanday bo‘lishni ham oz bo‘lsada bilib oldik. Ramazon oylarida turibmiz, bu oyni mana shunday tavbalar qilish uchun g‘animat bilaylik. Salafi solihlarimiz Ramazon oyi tugasa, bu oydan ajralganlari uchun yig‘lar ekanlar. Ko‘p narsalarga ulgurmay qolganlaridan nadomat chekar ekanlar. Mana bu narsa ham ularning tavbalariga dalolat qiladi. Albatta bu ularning o‘ta solih bo‘lganlaridan va qalblari toza bo‘lganliklaridandir. Biz ham habibimiz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga ergashib, mana shunday solih kishilarning yo‘llarini tutishimiz kerak bo‘ladi.

Allohim bizlarni solih bandalaringni muvaffaq qilgan narsalarga muvaffaq qilgin. Bizlarni to‘g‘ri yo‘lingga hidoyat qilgin! Amiyn.

 

Manbalar asosida “Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurtining

4-kurs talabasi Xushvaqtov Abdulhay tayyorladi.

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar

Jamoat namozini o‘tkazib yuborganning ta’ziyasi

13.06.2025   5905   2 min.
Jamoat namozini o‘tkazib yuborganning ta’ziyasi

O‘tgan solih zotlar jamoat bilan namoz o‘qiyolmay qolsalar, bir-birlariga ta’ziya izhor qilishar ekan. Shunday zotlardan biri Hotamul Asom aytadi: “Men jamoatga ulgurmay qoldim, shunda menga Abu Is'hoq Buxoriyning bir o‘zi ta’ziya bildirdi. Agarda o‘g‘lim o‘lib qolsa minglab odamlar ta’ziya izhor qilishadi. Buning sababi odamlar nazdida din musibati dunyo musibatlaridan ko‘ra arzimas sanalganidandir”.

Bugungi kunda oramizda qanchalab odamlar jamoat namozlarini o‘tkazib yuboradilar, jiddiy e’tibor qaratmaydilar. Ba’zida ish, g‘am-tashvishlarning ko‘pligini bahona qilamiz, to‘g‘rimi?! Yana ko‘plar tuni bilan uxlamasdan, bomdod namoziga yaqin uxlab qolishlari ham bor gap.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning “Zimis­tonda masjidlar sari odim tashlovchilarga qiyomat kunidagi tamomiy nurning xushxabarini beringlar”[1] deganlarini nahot eshitmagansiz?!

Shayton sizning ustingizdan g‘alabaga erishib, namozda xotirjamligingizni ketkazishiga imkon bermang!

Omir ibn Abdulloh o‘lim to‘shagida yotganlarida azon ovozini eshitib: “Meni qo‘limdan tutinglar”, dedilar. Omir ibn Abdullohga “Axir siz betobsiz-ku”, deyishganida: “Allohning chaqirig‘ini eshitib turib, unga rioya qilmaymanmi”, dedilar. Keyin  u kishini qo‘lidan ushlab turg‘izishdi. Masjidda imom bilan shom namozining bir rakatini o‘qidilar va jon taslim qildilar.

Yana bir misol: Sufyon ibn Uyayna azon aytilishidan ilgari namozga borishga ishtiyoqmand bo‘lganlar va doim: “Namozga azon aytilmagunicha masjidga kelib turmaydigan yomon qul bo‘lma. Chunki yomon qul chaqirmaguningcha kelmaydi”, der edilar.

Oisha roziyallohu anho onamiz aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan suhbatlashib o‘tirardik, u zot ham biz bilan gaplashib o‘tirardilar. Bordi-yu, namoz vaqti kirib qolsa, bir-birimizni tanimaganday bo‘lib olardik”[2].

Shukrki, oramizda masjidda birinchi safga joylashish uchun g‘ayrat qiluvchilar ko‘payib bormoqda. Nabiy alayhissalom: “Agarda odamlar azonda va birinchi safda nimalar borligini bilishsa edi, unga erishish uchun qur’a tashlashdan boshqa chora bo‘lmasa, albatta, qur’a tashlagan bo‘lardilar”, deganlar.

 Said ibn Musayyab aytadi: “Men ellik yildan beri biror marta birinchi takbirni o‘tkazib yubormaganman. Ellik yildan buyon namozda birorta kishining boshining orqasiga qaragan emasman”.

 

Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1]  Imom Termiziy va Imom  Abu Dovud rivoyati.
[2]  Mursal hadis. Iroqiyning “Ihyo”ga yozgan taxrijiga qarang (1, 205).