O`zbekiston musulmonlari idorasi

Saharlikda baraka bor!

17.05.2019 43356 10 min.

Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning: “Saharlik qilinglar, saharlikda baraka bor.[1]”- degan so‘zlariga ko‘ra ro‘za tutguvchi nimadir tanavvul qilib saharlik qilishi mustahabdir. Saharlik vaqtida taomlanish ro‘za ibodatini ado etish uchun ro‘zadorga yordam beradi. Chunki, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Saharlikdagi taomdan kunduzgi ro‘zalaringga yordam olinglar.[2]” - deganlar.

Saharlik qilish ro‘za tutishni hohlovchi uchun o‘ziga muyassar bo‘lgan taom va ichimlikdan biron narsani saharlik vaqtida tanavvul qilish bilan bo‘ladi. Saharlik vaqti kechaning oltidan birining oxirgi qismidir. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Saharlikning hamma vaqti barakadir. Sizlar unda bir qultum suv bo‘lsa ham ichishni tark qilmang. Chunki, Alloh taolo va farishtalar saharlik qiluvchiga salovot aytadi.”- dedilar.[3] Yana boshqa bir hadislarida: “Xurmo mo‘minning qanday ham yaxshi saharligidir.”-deganlar.[4]

Agar kecha hali chiqib ketmaganiga shubha qilmasa, saharlikni subhdan sal oldinroq qilish mustahabdir. Agar kecha chiqib ketdi, deb gumon qilinganda, ovqatlanish makruh bo‘ladi. Imom Muslim o‘z sahihlarida Abu Atiyyadan keltirgan hadisda saharlikni subhga yaqin qilish mustahab ekanligiga dalil. Abu Atiyya raziyallohu anhu aytdilar: “Men va Masruq Oisha raziyallohu anho onamiz oldilariga kirib, Yo, Ummul mo‘miniyn, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning as'hoblaridan ikki kishi, biri iftorni va namozni shoshiltiradi, boshqasi esa iftorni va namozni kechiktiradi.”- deb so‘radik. Oisha raziyallohu anho: “ Ulardan qaysi biri iftorni va namozni shoshiltiradi?”-deb so‘radilar. Biz: “Abdulloh ibn Mas’ud”- dedik. Oisha raziyallohu anhu: “ Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ham shunday qilar edilar.”- dedi[5].

Saharlikdan keyin uxlash yaxshi emas. Chunki bu holatda oshqozondagi taom xazm bo‘lishi qiyin bo‘ladi. Bu muborak vaqtda ibodat va istig‘for bilan mashg‘ul bo‘lib, subh namozini jamoat bilan o‘qish uchun masjidga borish lozim. Bu vaqt Allohga toat ibodat qilishning eng afzal vaqtlaridandir.

Iftorlikni tezda qilish.

Ro‘zador quyosh botishi bilan iftorlikni qilishi mustahabdir. Uni quyosh botgandan keyin ham taxir qilish makruhdir. Chunki Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Insonlar (kun botishi bilan) tezda iftorlik qilishsa doim yaxshilikda bo‘ladi.”[6] - deganlar.

Lekin ro‘zador iftorlikda uzoq o‘tirib, shom namozini mustahab vaqtidan kechiktirmasin. Shomning mustahab vaqti kun botgandan keyin qorong‘ulik tushib, yulduzlar ko‘ringungachadir. Eng afzali, tahorati yo‘q kishi yoki tahorat olmoqchi bo‘lgan kishi iftorlikdan avval tahorat olib, kun botishi bilan iftorlikni tezlatib, ovqat yemog‘idir. Undan so‘ng shom namozini jamoat bilan ado etaveradi. Bu holat taom tayyor bo‘lganda, ammo taom hozirlanmagan bo‘lsa yoki masjid ro‘zadorning uyidan uzoqroq bo‘lsa, afzali ro‘zador kun botishi bilan o‘zining oldidagi yegulikdan nimadir yeb va ichimlikdan bir qultum bo‘lsa ham ichib so‘ng shom namozini vaqtida jamoat bilan o‘qib, undan so‘ng yana taomlanaverishidir.

Shu holatlarda iftorni shoshiltirish va shom namozini mustahab vaqtida o‘qish kabi sunnatlar hosil bo‘ladi. Taom tayyor bo‘lganda namoz o‘qish kabi karohiyat sodir bo‘lmaydi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Taom hozirlanganda va ikki xabis[7] narsa chaqirib turganda namoz o‘qish yo‘q.”[8]-dedilar. Yana bir boshqa hadislarida: “Kechki taom tayyorlanganda namozga takbir aytilsa, kechki taomdan boshlanglar.”[9] -deganlar.

Iftor vaqtidagi duo

Ro‘zador iftorlik paytida duo qilishi mustahabdir. Chunki uning duosi ijobat bo‘ladi, xossatan mana shu paytda. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Uch kishining duosi qaytarilmaydi. Iftorlik qilayotgan ro‘zadorning, odil imomning, mazlumning duosi. Bulutlar ustidan ko‘tarilib, unga osmon eshiklari ochiladi. Alloh taolo: “Izzatim va jalolimga qasamki, agar ozgina zamondan keyin bo‘lsa ham senga yordam beraman.”-deydi.”-dedilar.[10]

Hadislarda kelgani kabi duo qilish afzaldir. (Allohumma laka sumtu va bika a'mantu va a’layka tavakkaltu va a’la rizqiyka aftartu. Zahabaz zomau va ibtalatil u’ruqu va sabatal ajru insha Allohu) Ma’nosi: “Allohim sen uchun ro‘za tutdim, senga iymon keltirdim, senga tavakkal qildim va sen bergan rizqing bilan iftorlik qildim. Chanqoq ketdi, tomirlar namlandi va Alloh xohlasa ajrlar sobit bo‘ldi”.

Sunnani Abu Dovudda Abdulloh ibn Umarning: “ Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qachon iftorlik qilsalar: “Zahabaz zomau va ibtalatil u’ruqu va sabatal ajru insha Allohu” -der edilar.”-degan hadislarida keladi. Yana Muoz ibn Zahraning: “Menga Rasululloh sallallohu alayhi va sallam iftorlik qilayotganida:“Allohumma laka sumtu va a’la rizqika aftartu.”-deyishlari xabari yetdi.”- degan hadislari ham keladi.

Abdulloh ibn Amr ibn Os raziyallohu anhu: “Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Albatta, ro‘zador uchun qaytarilmaydigan duosi bor.”-dedilar. Abdulloh iftorlik qilayotganida: “Allohumma inniy as'aluka birohmatikallatiy vasia’t kulla shay'in an tag‘firo liy. (Allohim, men sening hamma narsani o‘rab olguvchi rahmating bilan gunohlarimni kechirishingni so‘rayman.)” – deganini eshitdim.”

Duoning avvalida, o‘rtasida va oxirida Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga salovot aytish duoning odoblaridandir.

Xurmo bilan og‘iz ochish mustahabdir

Ro‘zador og‘zini xurmo bilan ochishi mustahabdir. Chunki Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “ Kim bir dona xurmo topsa, u bilan og‘zini ochsin. Agar topa olmasa suv bilan ochsin. Chunki suv poklaguvchidir.[11]”-deganlar. Yoki ro‘zador olov o‘zgartirmagan biror bir meva bilan og‘zini ochsin. Abu Ya’lo raziyallohu anhu rivoyat qilgan hadisda: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam uchta xurmo bilan yoki birorta olov tegmagan narsa bilan iftorlik qilishni yaxshi ko‘rardilar.”-deyilgan.

Ro‘zadorga iftorlik qilib berish fazilati

Ro‘zadorni ikrom qilib, ro‘za ibodatini taqdirlab, iftorlik qilib berish mustahabdir. Chunki, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Kim bir ro‘zadorni taomlantirsa, unga ham ro‘zadorning ajridan biror narsa kamaytirilmagan ajr yoziladi.[12]”- deganlar.

Hadisda ro‘zador umumiy kelgani uchun faqir yoki boy ro‘zadorga ham iftorlik qilsa bo‘laveradi. Lekin faqir ro‘zadorga iftorlik qilib berish sadaqa ma’nosi borligi uchun boy ro‘zadorga iftorlik qilib berishdan afzal.

Iftorlik qilib beruvchi qilayotgan ziyofatida haddan oshib ketmasin. Bunday ishlarda haddan oshish dinimizda qaytarilgandir. Umar ibn Xattob raziyallohu anhu: “Biz takalluf (amalda haddan oshish)dan qaytarilganmiz.”[13]-degan. Iftorlikda turli ovqatlarni ko‘p qo‘yishda riyo va sum’a[14]ga o‘xshash amallar bilan bu ibodatga putur yetib qolishi mumkin.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim Ramazonda bir ro‘zadorga iftorlik qilib bersa, gunohlari kechirilib, bo‘yni do‘zaxdan ozod bo‘ladi. Ro‘zadorning ajridan biror narsa kamaytirilmasdan ajr unga ham yoziladi”- deganlarida sahobiylar: “Yo, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bizlardan har birimiz ro‘zadorga iftorlik qilib beradigan narsa topa olmaymiz?”-dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: “Agarcha birgina xurmo yoki bir qultum suv yoki ozgina sut bilan bo‘lsa ham, iftorlik qilib bersa, Alloh taolo bu ajrni mislicha unga ham beraveradi.[15]”-dedilar.

Abdulhamid Mahmud Tehmazning “Al-fiqhul hanafiy fiy savbihil jadid” asari asosida tayyorlandi.

Faxriddin ar-Roziy o‘rta maxsus islom

bilim yurti mudarrisi B.Isaqov

[1] Muttafaqun alayh rivoyati

[2] Ibn Moja rivoyati

[3] Imom Ahmad musnadda rivoyat qilgan. Allohning salovat aytishi rahmatidir. Farishtalarning salovat aytishi istig‘fordir.

[4] Abu Dovud rivoyati

[5] Imom Nasoiy, Abu Dovud va Termiziylar ham rivoyat qilgan.

[6] Sahl ibn Sa’d r.a dan Muttafaqun alayh hadis.

[7] Ikki xabis narsa bavl bilan g‘oitdir. Bu hadis vaqt keng bo‘lgan mahalda bu holatlar sodir bo‘lib turib namoz o‘qish makruhligiga dalolat qiladi.

[8] Abu Dovud va Imom Muslim rivoyat qilgan.

[9] Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

[10] Imom Termiziy, Ahmad va ibn Moja rivoyati. Faqat Ibn Mojadan rivoyat qilingan hadis lafzi “ro‘zador iftorlik qilguncha” ko‘rinishida kelgan.

[11] Abu Davud va Imom Termiziy Anas r.a dan rivoyat qilganlar.

[12] Imom Termiziy, Nasoiy va Ibn Moja rivoyati.

[13] Imom Buxoriy rivoyati

[14] Eshitib qo‘ysin degan ma’noda.

[15] Ibn Huzayma o‘z sahihida rivoyat qilgan. Bu hadisni Salmon r.a. rivoyat qilgan, Rasululloh s.a.v.ning sha’bon oyining oxiridagi xutbalaridan bir ju’zdir.

Ramazon-2019

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Kataraktaning davosi

21.05.2025 3466 7 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

(Qur’oniy dori)

Savol: Ko‘zga oq tushganda jarrohlik yoki dori tomizishdan boshqa muolajalar ham bormi?

Javob: Ilmiy qo‘llanma va ilmiy nazariyalarda umumiy urinishlar bor. Ular ko‘proq proteinni almashtirishga, xususan, oq tushgan ko‘zni avvalgi holatiga qaytarishga qaratilgan. Gohida kimyoviy yo‘l bilan imkon topiladi. Bu o‘zgartirish juz’iy xolos, mukammal bo‘lmaydi. Ammo kimyoviy yo‘lni ko‘z gavharidagi proteinga qo‘llash mumkin emas.

Savol: Mana shunday nuqsonli yechimlargina mavjud bo‘lgan kasallikka qanday qilib siz Qur’oni karim orqali davo topdingiz?

Javob: Yuqorida aytib o‘tganimdek, ko‘z gavharining tashqi yuzasi parda bilan qoplangan bo‘lib, unda protein bor. O‘sha proteinning tarkibi o‘zgarsa, gavharning holati ham o‘zgarib, oqibatda xiralik kelib chiqadi. Shuning uchun biz o‘sha proteindagi fiziologik o‘zgarishni tiklashning tabiiy uslubini qidirdik. Bunda bizga Yusuf surasidagi quyidagi oyatlar yordam berdi:

«U bulardan yuz o‘girib, «Esizgina Yusuf!» dedi va qayg‘udan ko‘zlariga oq tushdi. U dardini ichiga yutdi (ojiz bo‘lib qoldi)» (84-oyat). Yusuf alayhissalom Robbimizdan kelgan vahiy sababli akalaridan otalari huzuriga ko‘ylagini olib borishni talab qildilar:

«Mana bu ko‘ylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz, ko‘zi ochilur. So‘ng barchangiz ahlingiz ila huzurimga kelinglar. Karvon (Misrdan) yo‘lga chiqqan vaqtda otalari (Ya’qub alayhissalom o‘z uylarida turib, huziridagi kishilarga): «Meni aqldan ozgan demanglar u, lekin men Yusufning hidini sezmoqdaman», dedi. Ular: «Allohga qasamki, albatta, sen eski adashuvingdasan», dedilar. Xushxabarchi kelib, (ko‘ylakni) uning yuziga tashlagan edi, u yana ko‘radigan bo‘ldi. U: «Men sizlarga: «Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman», demaganmidim?» dedi» (Yusuf surasi, 93–96-oyatlar).

Yusuf alayhissalomning ko‘ylaklarida qanday shifo bo‘lishi mumkin edi? Bu haqda o‘ylab-o‘ylab, terdan boshqa narsani topmadik. Shundan so‘ng inson tanasidan ajraladigan terning tarkibiy elementlarini o‘rgandik. An’anaviy jarrohlik yo‘li bilan ko‘zdan chiqarib olingan, xiralashgan gavharni olib, terga botirib ko‘rganimizda uning biroz shaffoflashganini ko‘rdik. So‘ngra savol tug‘ildi: bu holatda terdagi barcha moddalarning shunday ta’siri bormi yoki undagi qaysidir bir moddaningmi? Javob shuki, bu uning tarkibidagi bir moddaning – karbamidning («mochevina») ta’siri ekan. Bu moddani kimyoviy usul bilan ham tayyorlab, laboratoriya sharoitida ko‘zi xiralashgan yoki ko‘ziga oq tushgan hayvonlarda sinab ko‘rildi. Biroq kuzatuvlar davomida kimyoviy yo‘l bilan tayyorlangan o‘sha malham bu kasallikni tuzatmadi, balki ko‘z gavhariga oq tushishiga sabab bo‘ldi. Bu narsa yo‘naltirilgan maxsus chiroq (slit lamp), ultratovush hamda ko‘z gavharidan akslangan ultrabinafsha nur yordamida tekshirib ko‘rildi. Bundan keyin kompyuterdagi fiziologik okulyarda 250 ming dollar to‘lab, yarim soat tajriba o‘tkazilganida uning yorug‘lik akslantirish darajasi 2 foizdan oshmadi. Lekin inson teridan tayyorlangan tomchi quyilganda 15 daqiqada 2 foizdan 60 foizga yorug‘lik darchasi ochildi. 20 daqiqada 90 foizga ziyodalashdi. 30 daqiqada 95 foizga ziyodalashdi. 60 daqiqada 99 foizga ziyodalashdi.

Savol: Bu tomchida nojo‘ya ta’sirlar kuzatildimi?

Javob: Mutlaqo. Ter tanadan ajralib chiqadigan modda bo‘lib, yuqorida aytganimizdek, uning tarkibi karbamidning tarkibi bilan deyarli bir xil. Shuning uchun bu malham konsentratsiyasini o‘n barobarga oshirib, hayvonlarda tajriba o‘tkazish lozim. Bunda malham organizmga og‘iz orqali yoki bevosita yurakning protein pardasiga kiritish orqali singdirildi. Ushbu tajribada ham nojo‘ya ta’sirlar kuzatilmadi, malham jigar, buyrak, miyaga yoki qon tarkibiga umuman ta’sir ko‘rsatmadi.

Savol: Bu tajriba quyonlar ustida o‘tkazilgan ekan. Agar buni insonning fiziologik ko‘zi ustida o‘tkazilsa, nima bo‘ladi?

Javob: Bunday tajriba 250 ta ko‘ngilli ishtirokchi ustida o‘tkazilganida 90 foizdan ko‘proq kishilarning ko‘zidagi oqlik ketib, ko‘rishi avvalgi holiga qaytdi. Klinik tekshiruvlar shuni ko‘rsatdiki, qolgan 10 foiz kishilarning ko‘z gavharida shaffoflik kuzatilgan, biroq ko‘z to‘rida boshqa kasallik bo‘lgani uchun ularning ko‘rishi yaxshilanmagan.

Savol: Ana shu tomchi ko‘zdagi kataraktadan boshqa ko‘z kasalliklariga shifo bo‘la oladimi?

Javob: Ha, ko‘zdagi shox pardaga ham shifo bo‘ladi. Ko‘z zaiflashganda oqlik yuzaga kelishi ana shu shox parda sirtida sodir bo‘ladi. Bu qon quyilgandagi yoki shox parda tarkibidagi proteinining tabiatida o‘zgarish bo‘lgandagi holatdir. Tajribalardan sobit bo‘ldiki, ushbu tomchini ikki hafta davomida har kuni ikki martadan quyib borilsa, ko‘rish xususiyati yaxshilanib, asl holiga qaytadi.

Savol: Shox pardadagi oqlik avvallari qanday muolaja qilinar edi?

Javob: Avvallari o‘lgan kishining ko‘z shox pardasini ko‘chirib o‘tkazish orqali muolaja qilinar edi. Ilova qilib aytadigan bo‘lsak, bunda ko‘rish quvvati avvalgi holiga qaytmas edi.

Savol: Siz o‘zingizni qanday his qildingiz? Chunki siz butun insoniyatga Qur’on voqeligidan muolaja taqdim qildingiz. Vaholanki, ichimizdagi ba’zi kishilar dunyoviy ishlarga yoki ilmiy bahslarga Qur’onning aloqasi yo‘q deb hisoblashadi.

Javob: Men bu ishim bilan ilmning zakotini ado qildim, deb hisoblayman. Axir molning zakoti chiqarilganidek, ilmning ham zakoti chiqariladi-ku? Axir ilm insonlarning yaxshi kuniga xizmat qilishi kerak! Bundan tashqari, ushbu amaliy tajriba sababli Qur’oni karimning azamatini va ulug‘ligini yana bir bor his etdim. «Qur’onni mo‘minlar uchun shifo va rahmat o‘laroq nozil qilurmiz. U zolimlarga ziyondan boshqani ziyoda qilmas» (Isro surasi, 82-oyat). Shunga binoan, bu ulug‘ Kitobga qaytishni umid qilaman. Agar haqiqiy ma’noda qaytsakkina, avvalgi davrimizni qo‘lga kiritib, butun insoniyatni hidoyatga chorlay olamiz.

Savol: Bu dori bozorlarga chiqarilganida unga «Qur’oniy dori» deb ishora qilinadimi?

Javob: Ha, biz bu dorini ishlab chiqaruvchi shirkatga «Bu Qur’oniy dori», deb yozib qo‘yishni shart qilganmiz. Toki butun olam ana shu Qur’onning rostligini, dunyo va oxiratda odamlarni baxtli qilishda faol ekanini bilsin. Suhbatimiz oxirida yangi bir bahsni, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) hadisi sharifda vasf qilganlaridek, ko‘z tibbiyotidagi boshqa bir dorini taqdim etmoqchiman. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) «Qo‘ziqorin ham bir ovqat turi bo‘lib, uning suvi ko‘z uchun shifodir», deganlar.

Inshaalloh, Allohning izni bilan mana shu bahs ham kelajakda keng qamrovli ilmlarni ochib beradi.

“Qur’on va Sunnatdagi ilmiy mo‘jizalar” kitobidan