Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Qalb ro‘zasi

13.05.2019   35801   5 min.
Qalb ro‘zasi

Alloh taologa hamd-sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot-salomlar bo‘lsin. Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi:

“...Kimki Allohga imon keltirsa, (U) uning qalbini to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur..” (Tag‘obun, 11).

Qalb hidoyati barcha hidoyat asosi, tavfiq negizi, umr mohiyatidir. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Ogoh bo‘ling, jasadda bir go‘sht parchasi bor. U solih bo‘lsa, jasad solih bo‘ladi. U buzilsa, butun jasad buziladi. U qalbdir”, dedilar ( Imom Buxoriy, Muslim).

Qalbning solih bo‘lishi ikki dunyoda saodatga erishish garovidir. Uning buzilishi esa chegarasini Alloh taolo biladigan halokatdir.

“Albatta, bunda (uyg‘oq) qalb egasi bo‘lgan yoki o‘zi hozir bo‘lib, quloq tutgan kishi uchun eslatma bordir” (Qof, 37).     

Har bir maxluqning qalbi bor. Qalb tirik yoki o‘lik bo‘lishi mumkin. Tirik qalb nur bilan uradi, imon bilan yorishadi, ishonch bilan limmo-lim to‘ladi, taqvo bilan to‘lib toshadi. O‘lik qalb esa kasallik, illatdan iborat bo‘ladi. Alloh taolo bu haqda shunday marhamat qiladi:

“Ularning dillarida illat (shubha va takabburlik) bor. Alloh ularga (shu) illatni ziyoda qildi...” (Baqara,10).

”Axir, ular Qur’on (oyatlari) haqida fikr yuritmaydilarmi?! Balki dillarda «qulflari»bordir?!” (Muhammad, 24).

“Ular dedilar: «Dillarimiz sen bizlarni da’vat qilayotgan narsadan to‘silgan, quloqlarimizda esa og‘irlik (karlik) bordir” (Fussilat, 5).

Bu oyatlar qalb kasal bo‘lishi hamda o‘lishiga dalil bo‘ladi. Alloh taolo dushmanlarining qalblari ko‘kslarida tursa-da, haqiqatni ko‘rmaydi va hidoyat topolmaydi. Shuning uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Ey qalblarni o‘zgartiruvchi zot, qalbimni diningda qaror toptirgin”, deb duo qilar edilar

Mo‘minning qalbi Ramazonda ham boshqa oylarda ham ro‘za tutadi. Qalb halok qiluvchi narsalardan, fosid e’tiqodlardan, isyonkor vasvasalardan, yomon niyatlardan, dahshatli xatarlardan tiyilish bilan ro‘za tutadi. 

Mo‘minning qalbi Alloh taolo muhabbati bilan to‘lib toshadi. Rabbisini ism va sifatlari ila tiniydi. Uning qalbida nur bo‘ladi va zarracha zulmat qolmaydi. Abadiy risolat, samoviy ta’lim va rabboniy nurlari bilan Alloh taolo bandani yaratgan vaqtdagi fitrat nuri qo‘shilib, ikki buyuk nur hosil bo‘ladi. Bu haqida Qur’oni karimda shunday zikr qilinadi:

“...(Mazkurlar qo‘shilganda esa) nur ustiga nur (bo‘lur). Alloh o‘zining (bu) nuriga o‘zi xohlagan kishilarni hidoyat qilur. Alloh odamlar (ibrat olishlari) uchun (mana shunday) misollarni keltirur. Alloh barcha narsani biluvchidir” (Nur, 35).

Mo‘minning qalbi quyosh kabi nur sochadi, tong kabi yorishadi Qur’on eshitsa, imon nuri ziyoda bo‘ladi, tafakkur qilsa, ishonchi ortadi.

Mo‘minnning qalbi kibrdan ro‘za tutadi, chunki u ro‘zani buzadi. Kibr  harom bo‘lgani uchun mo‘minning qalbini obod qilmaydi. Kibr qalbni egallasa, bu qalb sohibi kasal bo‘ladi. Alloh taolo bandalarini kibrdan qaytarib shunday deydi:

“Odamlarga (kibrlanib) yuzingni burishtirmagin va yerda kerilib yurmagin! Chunki, Alloh barcha kibrli, maqtanchoq kimsalarni suymas” (Luqmon, 18).

Mo‘minning qalbi o‘ziga bino qo‘yish kabi illatdan ro‘za tutadi. O‘ziga bino qo‘yish insonga o‘zini mukammal, afzal qilib, boshqalarda yo‘q yaxshiliklarni o‘zida bordek qilib ko‘rsatadi. Bu ayni halokatdir. Bu haqida Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Halok qiluvchi narsalar uchtadir. Kimsa o‘z-o‘ziga bino qo‘yishi, baxillik qilishi va ergashilgan havoi nafs”, dedilar (Bazzoz rivoyati).

Mo‘minning qalbi hasaddan ro‘za tutadi, chunki hasad solih amallarni yo‘qqa chiqaradi, qalb nurini o‘chiradi, qalbni Alloh taologa bog‘lanishiga to‘sqinlik qiladi. Bu haqda Qur’oni karimda shunday marhamat qilinadi: 

“Yoki (ular) Alloh O‘z fazlidan bergan ne’matlari uchun odamlarga hasad qilishadimi?” (Niso, 54).

Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam): “Mo‘min bandaning ichida Allohning yo‘lidagi (amalda yutilgan) chang va jahannamning olovi jam bo‘lmaydi. Bir bandaning ichida imon bilan hasad jam bo‘lmaydi”, dedilar” (Ibn Hibbon).

Ey Rabbimiz, qalbimizni to‘g‘ri yo‘lingga hidoyat etib, iymonda barqaror et. Ushbu Ramazon oyida ham jismonan, ham qalban, ham ruhan ro‘za tutishni nasib qil. 

 

Bahriddin PARPIYEV

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Er-xotinning yarashuvi shayton bo‘ynini sindirar

12.06.2025   513   5 min.
Er-xotinning yarashuvi  shayton bo‘ynini sindirar

Oila – inson hayotidagi ma’naviy suyanch, ijtimoiy tartib, nasl davomiyligini ta’minlovchi qo‘rg‘on va mehr-muhabbat maskanidir.


Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi: “Uning alomatlaridan (yana biri) – sizlar (nafsni qondirish jihatidan) taskin topishingiz uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratgani va o‘rtangizda inoq­lik va mehribonlik paydo qilganidir. Albatta, bunda tafakkur qiladigan kishilar uchun alomatlar bordir” (Rum surasi, 21-oyat).


Bu oyat oila qurishning ilohiy hikmatga ega ekanini, er-xotin munosabatida muhab­bat va mehr-shafqat asosiy omil bo‘lishini anglatadi.


Islom nikohni faqat shaxsiy xohish emas, balki ma’naviy, axloqiy va ijtimoiy majburiyat sifatida qabul qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Nikoh me­­ning sunnatimdir. Kim sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas”, deganlar (Muttafaqun alayh).


Bu hadisga ko‘ra, nikoh musulmon hayoti­dagi ibodat hisoblanadi. Uning asosiy maqsadlari nafsni halol yo‘l bilan qon­dirish, nasliy poklik, farzand tarbiyasi va jamiyat bar­qarorligini ta’minlashdir.


Islomda er va xotinning vazifalari bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatga ega. Alloh taolo erkakni mas’uliyatli rahbar, ayolni esa oila mustahkamligini ta’minlovchi qilib yaratgan: “Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab – Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (ba’zi xususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar o‘z oilasiga) o‘z mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir” (Niso surasi, 34-oyat).


Erkak ayoldan ba’zi xususiyatlarda ortiq qilib yaratilganida bir necha hikmatlar bor. Mufassir ulamolar, jumladan, quyidagi shar’iy nuqtayi nazardan erkaklarga xos xususiyatlarni qayd etishgan: payg‘ambarlik, jismoniy kuch-quvvat, oila nafaqasiga mas’ullik, aqlu idrok, xotira va tafakkurning ziyodaligi, imom-xatiblik, muazzinlik, jamoat bilan namoz o‘qish, juma namozining vojib bo‘lishi, tashriq takbirini aytish, janglarda qatnashish, to‘liq guvohlik, taloq berish huquqiga ega bo‘lish, oilaning unga nisbat berilishi, namoz va ro‘zani uzrsiz ado etish kabilar.


Shu jihatlarni hisobga olib, ayol kishi eriga nisbatan itoatli, hamiyatli va iffatli bo‘lib, oila totuvligi yo‘lida doimiy harakatda bo‘lishi juda matlub ishdir.


Rasuli akram sollallohu alayhi va sallam: “Sizlarning eng yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshilik qiluvchilaringizdir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).


Erkak oila boshlig‘i sifatida adolatli, g‘amxo‘r va mehribon bo‘lishi kerak. U o‘z ayoli va farzandlarining ehtiyojlarini ta’minlab, ularni to‘g‘ri yo‘lga boshlashi lozim.


Xotinning vazifalari – oilada sog‘lom muhit yaratish, erga itoat va uning sha’nini asrash. U oila tinch­ligi va farovonligi uchun intilishi, eriga vafodor bo‘lib, farzandlar tarbiyasida fido­yilik ko‘rsatishi lozim.


Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Ular sizlarning libosingiz, sizlar ularga libossiz” (Baqara surasi, 187-oyat).


Bu oyat nikohdagi juft­larning bir-biriga muhtoj­ligi va ular o‘rtasidagi yaqin­likni ta’riflaydi.


Nikoh faqatgina ikki insonning emas, balki oilalar va jamiyatning ham mas’uliyatidir. Ko‘p hollarda ota-onalar, qarindoshlar va jamiyatning qo‘llab-quvvatlashi nikohning mustahkamligida muhim ahamiyat kasb etadi.


Bugungi kunda ko‘pchilik oilaviy muammolar uchinchi tomonlarning (qaynona-qaynota, yaqinlar, do‘stlar) chuqur va nomunosib aralashuvi oqi­batida kelib chiqmoqda. Har bir inson o‘ziga tegishli chegarani bilishi zarur.


Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Odamlarning arazlashganlarini yarashtirib qo‘yish nafl namoz o‘qishdan va nafl ro‘za tutishdan ko‘ra savobliroqdir”, deganlar (Imom Tabaroniy rivoyati).


Ota-onalar, qarindoshlar – yoshlar hayo­tiga rahbar sifatida kerakli maslahat beradilar, ammo ularning shaxsiy munosabatlariga befarq yoki ortiqcha aralashish – oilaviy muhitni buzishi, o‘rtadagi muhabbatni so‘ndirishi mumkin.


Ko‘pincha oilada ota-ona va farzandlar, oilaning bosh­qa a’zolari orasida ham turli kelishmovchilik bo‘lib turadi. Arzimagan sabab-bahonalar bilan tinch xonadonlar mojarolar maskaniga aylanadi. Bir-biriga yaqin, qadrdon, qarindoshlar o‘rtasida mehr-oqibat ko‘tariladi.


Kechira olish – go‘zal fa­zilat, di­nimizda maqtalgan sifatlardan. Bir qarashda oniy yutqa­zishday ko‘ringan kechira olish katta mojarolarning oldini oladi, g‘alabani ta’minlaydi. “Er-xotinning urishi – doka ro‘molning qurishi” deganlariday, ikki oshufta qalbning arazi uzoqqa bormasligi kunday ravshan.


Sal ixtilof chiqdimi, bir tomon darrov murosa-kelishuv yo‘lini ko‘rishi kerak. Bir tomonning aql-idrok bilan ish tutishi shaytonning bo‘ynini sindirib, katta mojarolarning oldini oladi.


Joriy yilning birinchi choragida viloyat imom-xatiblari, otinoyilari 838 ta ana shunday nizomi oilani yarashtirishib, yoshlarning baxtli hayot kechirishiga sababchi bo‘ldilar.


Xulosa shuki, Islom oilaga yuksak maqom bergan, uni jamiyatning yuragi deb baholagan. Biz oyat va hadislar asosida shu muqaddas ne’matni asrash, mus­tahkamlash va yoshlarga to‘g‘ri yetkazish yo‘lida jiddiy harakat qilishimiz kerak.


Ubaydulloh ABDULLAYEV,

Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi

 

 

Maqolalar