Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Qalb ro‘zasi

13.05.2019   35816   5 min.
Qalb ro‘zasi

Alloh taologa hamd-sanolar bo‘lsin. Payg‘ambarimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi va sallam)ga salavot-salomlar bo‘lsin. Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi:

“...Kimki Allohga imon keltirsa, (U) uning qalbini to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilur..” (Tag‘obun, 11).

Qalb hidoyati barcha hidoyat asosi, tavfiq negizi, umr mohiyatidir. Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Ogoh bo‘ling, jasadda bir go‘sht parchasi bor. U solih bo‘lsa, jasad solih bo‘ladi. U buzilsa, butun jasad buziladi. U qalbdir”, dedilar ( Imom Buxoriy, Muslim).

Qalbning solih bo‘lishi ikki dunyoda saodatga erishish garovidir. Uning buzilishi esa chegarasini Alloh taolo biladigan halokatdir.

“Albatta, bunda (uyg‘oq) qalb egasi bo‘lgan yoki o‘zi hozir bo‘lib, quloq tutgan kishi uchun eslatma bordir” (Qof, 37).     

Har bir maxluqning qalbi bor. Qalb tirik yoki o‘lik bo‘lishi mumkin. Tirik qalb nur bilan uradi, imon bilan yorishadi, ishonch bilan limmo-lim to‘ladi, taqvo bilan to‘lib toshadi. O‘lik qalb esa kasallik, illatdan iborat bo‘ladi. Alloh taolo bu haqda shunday marhamat qiladi:

“Ularning dillarida illat (shubha va takabburlik) bor. Alloh ularga (shu) illatni ziyoda qildi...” (Baqara,10).

”Axir, ular Qur’on (oyatlari) haqida fikr yuritmaydilarmi?! Balki dillarda «qulflari»bordir?!” (Muhammad, 24).

“Ular dedilar: «Dillarimiz sen bizlarni da’vat qilayotgan narsadan to‘silgan, quloqlarimizda esa og‘irlik (karlik) bordir” (Fussilat, 5).

Bu oyatlar qalb kasal bo‘lishi hamda o‘lishiga dalil bo‘ladi. Alloh taolo dushmanlarining qalblari ko‘kslarida tursa-da, haqiqatni ko‘rmaydi va hidoyat topolmaydi. Shuning uchun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Ey qalblarni o‘zgartiruvchi zot, qalbimni diningda qaror toptirgin”, deb duo qilar edilar

Mo‘minning qalbi Ramazonda ham boshqa oylarda ham ro‘za tutadi. Qalb halok qiluvchi narsalardan, fosid e’tiqodlardan, isyonkor vasvasalardan, yomon niyatlardan, dahshatli xatarlardan tiyilish bilan ro‘za tutadi. 

Mo‘minning qalbi Alloh taolo muhabbati bilan to‘lib toshadi. Rabbisini ism va sifatlari ila tiniydi. Uning qalbida nur bo‘ladi va zarracha zulmat qolmaydi. Abadiy risolat, samoviy ta’lim va rabboniy nurlari bilan Alloh taolo bandani yaratgan vaqtdagi fitrat nuri qo‘shilib, ikki buyuk nur hosil bo‘ladi. Bu haqida Qur’oni karimda shunday zikr qilinadi:

“...(Mazkurlar qo‘shilganda esa) nur ustiga nur (bo‘lur). Alloh o‘zining (bu) nuriga o‘zi xohlagan kishilarni hidoyat qilur. Alloh odamlar (ibrat olishlari) uchun (mana shunday) misollarni keltirur. Alloh barcha narsani biluvchidir” (Nur, 35).

Mo‘minning qalbi quyosh kabi nur sochadi, tong kabi yorishadi Qur’on eshitsa, imon nuri ziyoda bo‘ladi, tafakkur qilsa, ishonchi ortadi.

Mo‘minnning qalbi kibrdan ro‘za tutadi, chunki u ro‘zani buzadi. Kibr  harom bo‘lgani uchun mo‘minning qalbini obod qilmaydi. Kibr qalbni egallasa, bu qalb sohibi kasal bo‘ladi. Alloh taolo bandalarini kibrdan qaytarib shunday deydi:

“Odamlarga (kibrlanib) yuzingni burishtirmagin va yerda kerilib yurmagin! Chunki, Alloh barcha kibrli, maqtanchoq kimsalarni suymas” (Luqmon, 18).

Mo‘minning qalbi o‘ziga bino qo‘yish kabi illatdan ro‘za tutadi. O‘ziga bino qo‘yish insonga o‘zini mukammal, afzal qilib, boshqalarda yo‘q yaxshiliklarni o‘zida bordek qilib ko‘rsatadi. Bu ayni halokatdir. Bu haqida Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Halok qiluvchi narsalar uchtadir. Kimsa o‘z-o‘ziga bino qo‘yishi, baxillik qilishi va ergashilgan havoi nafs”, dedilar (Bazzoz rivoyati).

Mo‘minning qalbi hasaddan ro‘za tutadi, chunki hasad solih amallarni yo‘qqa chiqaradi, qalb nurini o‘chiradi, qalbni Alloh taologa bog‘lanishiga to‘sqinlik qiladi. Bu haqda Qur’oni karimda shunday marhamat qilinadi: 

“Yoki (ular) Alloh O‘z fazlidan bergan ne’matlari uchun odamlarga hasad qilishadimi?” (Niso, 54).

Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam): “Mo‘min bandaning ichida Allohning yo‘lidagi (amalda yutilgan) chang va jahannamning olovi jam bo‘lmaydi. Bir bandaning ichida imon bilan hasad jam bo‘lmaydi”, dedilar” (Ibn Hibbon).

Ey Rabbimiz, qalbimizni to‘g‘ri yo‘lingga hidoyat etib, iymonda barqaror et. Ushbu Ramazon oyida ham jismonan, ham qalban, ham ruhan ro‘za tutishni nasib qil. 

 

Bahriddin PARPIYEV

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar

Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

13.06.2025   738   4 min.
Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Qur’oni karimda “ONA” so‘zi ulug‘vor va mo‘tabar narsalarni ifodalash uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, Alloh taolo ularga hech kimga nasib qilmagan buyuk maqomni in’om etgan. Bu haqda Alloh taolo Luqmon surasida: “Biz insonga ota-onasi haqida tavsiya qildik: onasi uni zaiflik ustiga zaiflik bilan ko‘tardi; uni sutdan ajratish ikki yil ichidadir” degan (14-oyat).


Mufassir Ibn Atiyya rahimahulloh ushbu oyatning tafsirida: “Alloh taolo bu oyatda onaning xizmatini alohida ta’kidlab o‘tgani, onalarning darajasi yuqori ekaniga ishora qiladi”, degan.

O‘z havoi nafslaridan biror so‘z aytmagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan kimga yaxshilik qilish kerakligi so‘ralganda uch bora “onangga yaxshilik qil” deb javob berganlar.


Onaning vazifasi – farzandni dunyoga keltirish, boqish va uni tarbiyalab voyaga yetkazish bilan cheklanadimi yoki ularning bundanda boshqa muhim hamda kattaroq mas’uliyatlari bormi?


Bu savolga zamonaviy ilm-fan bizga javob beradi...

Keling, savolga javobni ona qornida rivojlanadigan va ona tanasining ajralmas qismi hisoblangan homiladan boshlaylik. Onaning jismoniy holati va uning ovqatlanishi homilaga ta’sir qilganidek, onaning hissiy holati ham ta’sir qiladi.

2013 yilda Granada (Ispaniya) universiteti olimlari 5 yil davomida tadqiqot o‘tkazishdi. 17 ming nafar onalar va 18 ming chaqaloqlar qamrab olgan tadqiqotda sog‘lom ovqatlanish va emizishning farzand salomatligiga ta’sirini kuzatdilar.

Unga ko‘ra, homiladorlik vaqtida onalarning to‘g‘ri ovqatlanishi va diyeta qilishi – farzandning sog‘lom tug‘ilishi va rivojlanishi uchun asosiy omil bo‘lib xizmat qilishi aniqlangan. Tadqiqotda onaning aqliy salohiyatining yuqori bo‘lishi farzandga katta ta’sir etishi isbotlangan.

Shuningdek, onaning ruhiy holati homilaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qilishi kuzatilgan. Ruhiy tushkunlik, depressiya, qayg‘u va tashvish ichki stress, xususan, kortizol gormonini keltirib chiqaradi.

Ona tushkunlikka tushganda kortizol farzand miyasining rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi. Natijada bola miya qismidagi o‘zgarishlar sababli bezovtanaladi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kortizol gormoni qondagi kislorod miqdoriga, natijada bolaning nafaqat tug‘ma nuqsonlar bilan yoki erta tug‘ilishi, hatto uning butun kelajakdagi hayotiga ta’sir qilishi mumkin.

Stressni boshdan kechirgan homilador ayollardan dunyo kelgan farzandlarda ruhiy kasalliklar, semirish, qand kasalligi, saraton va asab tizimi kasalliklari ehtimoli ham ularda yuqori bo‘lgan.

Xavotirli yeri shuki, bu alomatlar kelgusi avlodga ham o‘tgan. Ha, uning asorati nafaqat farzandlari, balki nabiralarining hayotlariga ta’sir o‘tkazgan.

 

Onaning bolasiga bo‘lgan g‘amxo‘rligi va mehri farzandning maktabdagi fanlarni yaxshi o‘zlashtirishni, ayniqsa, matematika va chet tillari kabi fanlarni puxta o‘rganish qobiliyatini hamda o‘qish ko‘nikmalarini shakllantiradi.

Shuningdek, olimlarning ta’kidlashicha, bolaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan eng muhim omillardan biri bu – ona-bola o‘rtasidagi iliq munosabatlar sanaladi. Onaning stress holati esa, farzandning miyasiga jiddiy ta’sir qiladi.

Miyaning tubiga kirib borishga imkon beruvchi so‘nggi texnologiyalar onaning mehr-muhabbati bola miyasining gippokampus deb ataladigan qismiga ta’sir qilishi aniqlangan. U xotira hujayralarining yangilanishi, yodlab qolish qobiliyati va stressga javob berish vazifalarini bajaradi.


Boshqa bir tadqiqotga ko‘ra, gippokampus ko‘rsatkichi onasidan mehr ko‘rganlarda mehr ko‘rmagan bolalarga qaraganda yuqori ekani kuzatilgan.

Ruminiyada yoshligidan stressda, beparvo munosabatda ulg‘aygan bolalar ustida olib borilgan tadqiqot natijalarida ularning miya qismida qora tuynuklar borligi aniqlangan.

Gerhard Suyu o‘zining “Muhabbat qanday ta’sir qiladi?” nomli kitobida “Farzandga qilingan har qanday munosabat uning miya faoliyatiga ta’sir qiladi. Agar farzandga doimiy ravishda qattiqqo‘llik, do‘q-po‘pisa qilinsa, u asabiy, qo‘rqoq, o‘z fikrini erkin bayon eta olmaydigan bo‘lib voyaga yetadi”.

AQSHda 3 mingga yaqin shaxslar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnomada, ona va bola o‘rtasida sog‘lom hissiy munosabatlar mavjud bo‘lsa, ularning jismoniy va ruhiy salomatligiga ijobiy ta’siri 74 yil davom etishi mumkinligini aniqlangan.

Demak, farzandning nafaqat sog‘lom, balki salohiyatli bo‘lishida ham Onalarning o‘rni va mas’uliyati shunchalik yuqori ekan.

 

Davron NURMUHAMMAD