O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ro‘zaning umumiy tavsifi

7.05.2019 32022 17 min.

Ro‘za qachon farz qilingan?

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Madinaga hijrat qilganlaridan bir yarim yil o‘tib, hijriy ikkinchi yilda Sha’bon oyida farz qilingan.

Ro‘zaning ta’rifi.

Ro‘za sog‘lom va qodir kishining niyat bilan subhi sodiqdan shomgacha yeb-ichish, jinsiy aloqa va ro‘zani ochuvchi boshqa narsalardan tiyilishidir.

Ramazon oyida ro‘za tutish Islomning besh asosiy ruknlaridan biri bo‘lib, u Qur’on, sunnat va ijmo’ bilan sobit bo‘lgan.

Ramazon ro‘zasi kimlarga farz?

Ramazon ro‘zasi farz bo‘lishi uchun banda musulmon, aqlli va balog‘atga yetgan bo‘lishi kerak. Ushbu toifadagilar Ramazon oyi kirishi bilan ro‘za tutishlari yoki mazkur oyda biron uzrlari bo‘lsa, keyin qazosini o‘tashlari kerak bo‘ladi.

Ramazon ro‘zasining shartlari.

Yangi oyni ko‘rib ro‘za tutish va ro‘za tutishni niyat qilish.

Ro‘zaning vojib bo‘lish shartlari.

Ro‘za tutishga to‘sqinlik qiladigan og‘ir kasalligi bo‘lmaslik, ayollarning hayz va nifosdan pok bo‘lishlari va muqim bo‘lish ro‘za tutishni vojib qiladi.

Ro‘za tutishning to‘g‘ri bo‘lish shartlari.

Ro‘za tutishni niyat qilish, ro‘zani buzadigan amallardan uzoq bo‘lish va ayollarning hayz va nifosdan pok bo‘lishlari ro‘zaning to‘g‘ri bajarilish shartlari sanaladi.

Ro‘zaning rukni.

Ro‘za tutgan odam qorin va jinsiy a’zolar maylini qaytarishi va ro‘zani ochuvchi boshqa ishlardan tiyilishi shart. Shundagina u ro‘za tutgan sanaladi. Aks holda uning ro‘zasi to‘g‘ri bo‘lmaydi.

Ro‘zaning odoblari.

Ramazon oyida noshar’iy ishlardan tiyilish, asosan tilni keraksiz so‘zlar, g‘iybat va tuhmatdan saqalash, ko‘zni nomahramlarga qarash va qo‘lni zulmdan tiyish, yaxshi xulqli, mehr-shafqatli va karamli-saxiy bo‘lish ro‘zaning odoblaridandir.

Ro‘zaning foydalari.

Ro‘zaning uxroviy – ruhiy foydalari.

– ro‘za bandada taqvodorlik hissini oshiradi;

– ro‘za tutgan banda o‘zi to‘q bo‘lsa-da, och-nahor yurgan beva-bechoralar holini o‘z tanasidan o‘tkazadi va ularga nisbatan rahmdil bo‘ladi;

– ro‘za shahvatlarni tiyishga, insonga tartibli bo‘lishga o‘rgatadi va hokazo;

Ro‘zaning dunyoviy – tibbiy foydalari.

– ro‘za bandaning sog‘lig‘iga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, uning immunitetini oshiradi;

– ro‘za tutgan bandaning badanidan keraksiz moddalar, jumladan, yog‘lar, tuz va boshqa narsalar chiqib ketadi.

– olimlar ro‘zaning inson salomatligiga ta’sirini o‘rganib, ajoyib ilmiy yangiliklarni e’lon qildilar. Ular hatto saraton kasalligiga ham ro‘za orqali shifo topish mumkinligini isbotladilar.

Ro‘za tutish natijasi.

Ramazon ro‘zasini tutgan banda bo‘ynidagi farzi aynni bajargan bo‘ladi va oxiratda Alloh tomonidan ulug‘ mukofot va va’da qilingan ne’matlarga erishadi.

Ro‘za turlari

Ro‘za to‘rt xil bo‘ladi. Bular: farz ro‘za, vojib ro‘za, nafl ro‘za va makruh ro‘za.

1. Farz ro‘za.

Ramazon ro‘zasini o‘z vaqtida tutish yoki biron sabab bilan o‘sha oyda tuta olmasa, uning qazosini o‘tash, kafforat va nazr ro‘zalar farz ro‘za turiga kiradi.

Qazo ro‘za Ramazon oyida biron sabab – uzr bilan ro‘za tuta olmaganlar boshqa kunlarda ro‘za tutishlaridir. Alloh taolo Baqara surasida ro‘za oyatida bandalar ichida kim kasal yoki musofir bo‘lsa, ro‘zani boshqa kunlarda tutishi joizligini bayon qilgan.

Banda quyidagi holatlarda kafforat ro‘za tutadi:

1. Ramazon ro‘zasini bilib turib buzganda. (Masalan, banda ro‘zador, ro‘zani shomgacha davom ettirishga qodir. Ammo u o‘z xohishi bilan ro‘zadorligini bilib turib biron narsa yesa, ichsa yoki xotini bilan jinsiy aloqa qilsa, unga kafforat vojib bo‘ladi);

2. Odam o‘ldirganda;

3. Zihor qilganda, ya’ni kishi o‘z xotinini yoki uning bir a’zosini onasiga yoki onasining o‘sha a’zosiga o‘xshatganda.

Bu uch holat uchun ikki oy orasini uzmasdan ro‘za tutish lozim bo‘ladi.

Qasamni buzgani uchun uch kun, hajda ehromda bo‘lib, ov qilsa, hayvon turiga qarab turli miqdorda ro‘za tutadi.

Kafforat bilan qazo ro‘za orasidagi farq shundaki, qazo ro‘zada banda Ramazon oyida uzrli bo‘lib, keyin tuzalgach, bir kun o‘rniga bir kun ro‘za tutadi. Kafforat ro‘zada esa banda ro‘zani qasddan buzadi va Ramazondan keyin bir kun uchun oltmish kun paydar-pay ro‘za tutadi.

Allohga qurbat hosil qilish maqsadida banda o‘ziga-o‘zi vojib qiladigan ro‘za nazr ro‘zadir. Shuningdek, banda “falon ish sodir bo‘lsa” yoki “kasallikdan tuzalib ketsam, Alloh uchun ro‘za tutaman”, deb nazr qilsa va niyat qilgan ishi amalga oshsa yoki tuzalib ketsa, nazr qilgan ro‘zasini tutishi farz bo‘ladi.

Aslida har kuni ro‘za tutish joiz emas. Lekin kim umr bo‘yi ro‘za tutishni nazr qilib, keyin nazrini bajarolmasa, ro‘za tutish o‘rniga fidya beradi. Agar fidyaga qodir bo‘lmasa, istig‘for aytadi.

2. Vojib ro‘za.

Nafl ro‘za niyati bilan tutilgan va sohibining ixtiyori bilan buzilgan ro‘zaning qazosini tutish vojibdir. Nafl ro‘za tutgan odam o‘z nafsiga o‘zi egalik qiladi, uning ixtiyori o‘zida. Lozim bo‘lgan hollarda u ro‘zasini ochishi mumkin. Lekin bunda uning qazosini ham tutishni yoddan chiqarmaslik kerak.

3. Nafl ro‘za.

Banda Allohga qurbat hosil qilish uchun tutadigan, biroq farz yoki vojib bo‘lmagan ro‘za nafl ro‘za sanaladi. Quyidagi holatlarda ro‘za tutish nafl sanaladi:

– Muharram oyining to‘qqizinchi va o‘ninchi yoki o‘ninchi va o‘n birinchi kunlari;

– Hijriy oyning 13, 14 va 15-kunlari;

– Haftaning dushanba va payshanba kunlari;

– Shavvol oyida olti kun ro‘za tutish;

– Hojilardan boshqalar uchun Arafa kuni ro‘za tutish;

– Sha’bon oyida ro‘za tutish;

– Yana hadisi shariflarda aytilgan, nomi va vaqti ma’lum bo‘lmagan, makruh sanalmagan ro‘zalar nafl hisoblanadi. Masalan, Dovud alayhis salom ro‘zasi eng afzal ro‘zalardandir. U kishi kunora ro‘za tutardilar.

Nafl ro‘za tutgan odam biron uzr bilan yoki uzrsiz bo‘lsa ham ro‘zasini ochib yuborishi mumkin. Faqat o‘sha ochib yuborilgan ro‘zaning qazosini tutib berish vojib bo‘ladi.

4. Makruh ro‘za.

Makruh ro‘za tanzihiy va tahrimiy makruh ro‘zalarga bo‘linadi. Muharram oyining to‘qqizinchi yoki o‘n birinchi kunlarini qo‘shmasdan, faqat o‘ninchi kuni ro‘za tutish tahrimiy makruhdir. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bu ishdan qaytarganlar. Yahudiylar Muharram oyining o‘ninchi kuni ro‘za tutishlaridan xabar topganlarida, kelasi yili to‘qqizinchi kuni ham tutamiz, deb niyat qilganlar. Ammo u zotga bu ishni qilish nasib etmagan. Biroq shunday bo‘lsa-da, u zot sollallohu alayhi va sallam so‘zlari va niyatlari shar’iy qonundir. Shuningdek, ikki kun ketma-ket ulab ro‘za tutish, yil bo‘yi ro‘za tutish ham tanzihiy makruhdir.

Quyidagi holatlarda ro‘za tutish tahrimiy makruh sanaladi:

1. Ramazon va Qurbon hayiti kunlari;

2. Tashriq kunlari;

3. Shak kunlari;

4. Eri yonida (muqim) bo‘lgan xotinning eridan ruxsatsiz ro‘za tutishi;

5. Hayz va nifosli ayolning ro‘za tutishi;

6. Faqat juma va shanba kunlarini xoslab ro‘za tutish.

7. Ro‘za tutsa, halok bo‘lishi yoki sog‘lig‘iga katta zarar yetishini bilib turib ro‘za tutish.

Ikki hayit va tashriq kunlari nafl niyati bilan ro‘za tutgan odam, ro‘zani buzsa, unga qazo tutish vojib bo‘lmaydi. Sababi bu kunlarda ro‘za tutish mumkin emas.

Odilxon qori Ismoilov

Ramazon-2019

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Ilmning ustoz bilan olinishiga 33 dalil

21.01.2025 3817 12 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bilim har bir inson uchun birdek zarurdir. Biroq u to‘g‘ri va tartibli olinmasa, ko‘zlangan natijaga erishib bo‘lmaydi. Keyingi vaqtda har kim o‘ziga kerakli ma’lumotlarni internet va ijtimoiy tarmoqlardan olgan holda o‘zi bilganicha ilm o‘rganish, tasdiqlanmagan xulosalarga rioya qilish holatlari ko‘payib ketdi. Bu illatlar esa o‘z navbatida haqiqiy bilimlar qadr-qiymatiga putur yetkazib qo‘ymoqda. Quyida ilmni ustozdan olish haqiqatiga oid ba’zi dalillarni keltirib o‘tdik.

Qur’oniy dalillar

1. Alloh taolo Qur’oni Karimda bilmaydiganlarga biladiganlardan so‘rashni buyurdi: «Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahllaridan so‘ranglar» (Anbiyo surasi, 7-oyat).

2. Qur’oni Karim Alloh taolo tomonidan ummatning hidoyati va ilmi uchun nozil qilingan. Ammo Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tushuntirishlarisiz Qur’on ma’nolarini to‘liq va bexato anglab bo‘lmas edi. Alloh taolo Qur’oni Karimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bunday marhamat qiladi: «(Biz payg‘ambarlarni) hujjatlar va kitoblar bilan (yuborganmiz). Sizga esa odamlarga nozil qilingan (ma’lumotlar)ni bayon (tafsir) qilib berishingiz uchun va tafakkur qilsinlar, deb bu zikrni (Qur’onni) nozil qildik» (Nahl surasi, 44-oyat).

Hadisiy dalillar

3. Muoviya roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Alloh kimga yaxshilikni iroda qilsa, uni dinda faqih qilib qo‘yadi. Albatta, men taqsimlovchiman, xolos, Alloh beradi. Albatta, bu ummat Allohning ishi (qiyomat) kelguncha Allohning amrida qoim bo‘ladi. Ularga xilof qilganlar zarar yetkaza olmaydi», dedilar (Buxoriy, Muslim, Abu Dovud va Termiziy rivoyati).

«Sahihu Buxoriy»ga sharh yozgan mashhur muhaddis Hofiz ibn Hajar Asqaloniy rahimahulloh mazkur hadisni bunday izohlaydi: «Demak, ishonchli ilm faqat payg‘ambarlar (anbiyo) va ularning vorislaridan (ulamolardan) olingan ilmdir». Alloma Ayniy rahimahulloh ham ushbu hadisni shunday sharhlagan.

4. Alloma Shotibiy rahimahulloh bu fikrga urg‘u berib yozadi: «Buning dalili yana bir hadisdir: «Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhumo aytadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: «Albatta, Alloh taolo bandalaridan ilmni birdaniga sug‘urib olmaydi. Balki ilmni ulamolarning jonini olish bilan tortib oladi. Nihoyat, birorta olim qolmagach, odamlar johillarni boshliq qilib olishadi. Keyin ular so‘ralganlarida, johillarga xos ravishda fatvo berishadi. Natijada ular adashadilar va adashtiradilar», deganlarini eshitdim» (Buxoriy rivoyati).

Yana bunday yozadi: «Shunday ekan, ilm kaliti – uning ko‘tarib yuruvchilari ekaniga shubha yo‘q» («Adab al-ixtilaf», 174-bet).

5. Hofiz Ibn Hajar rahimahulloh ushbu hadisning sharhida Imom Ahmadning «Musnadi»dan bir parcha keltiradi, unda bunday deyiladi: «Albatta, ilm ahlining tark etishi – aynan ilmning ketishidir» («Fathul-boriy»).

Payg‘ambarlar alayhimussalomdan misolar

6. Aytilishicha, Dovud alayhissalom payg‘ambar bo‘lgunlariga qadar Luqmon Hakimdan ko‘p ilmlar o‘rganganlar («Tafsir al-Qurtubiy»).

7. Luqmon Hakim o‘g‘liga bunday nasihat bergan: «O‘g‘lim, olimlarga yaqin va doimo ular bilan birga bo‘l. Albatta, Alloh taolo yerni yomg‘ir bilan tiriltirganidek, qalblarni hikmat bilan tiriltiradi» («Jomi’u bayonil ilm»; «Ma’olim irshodiya», 164-bet).

8. Muso alayhissalomning Hizr alayhissalomdan ilm olganlari ma’lum.

9. Yusha’ ibn Nun alayhissalom payg‘ambarlik kelishidan oldin uzoq vaqt Muso alayhissalomning yordamchisi vazifasini bajarganlar, ularning xizmatida bo‘lganlar.

Salafi solihlarning so‘zlari

10. Shuningdek, tobeinlar davrida kim biror ilmi borligini da’vo qilsa, undan bu ilmni kimdan olgani so‘ralgan (Muslimning «Sahih» asari kirish qismi).

11. Mashhur muhaddis Xatib Bag‘dodiy rahimahulloh «Taqyidul ilm» asarida bunday yozadi: «Ko‘plab olimlar vafot etishlaridan oldin o‘zlarining ayrim kitoblarini yo‘q qilishdi va boshqalarga ham shunday qilishni buyurishdi. Ular bu kitoblar hukmlarni tushunmaydigan va kitobdan faqat tashqi ma’nolarni oladigan johillar qo‘liga tushib qolishidan qo‘rqib shunday qildilar».

Keyin bu ishni Imom Obid Salmoniy, Imom Sho‘ba ibn Hajjoj, Imom Abu Qiloba va Imom Iso ibn Yunus rahimahulloh kabilar qilganini aytib o‘tdi (61–62 betlar).

12. Imom Abu Hanifa rahimahullohga masjidda ilm majlisida o‘tirib, fiqhiy masalalar haqida bahslashayotgan bir guruh odamlar haqida xabar berilganida, u kishi: «Ularning ustozi bormi?» degan savollariga «yo‘q» degan javob bo‘lganda: «Bu odamlar hech qachon fiqhni egallamaydilar» deganlar (Shayx Muhammad Avvoma. «Adab al-ixtilaf», 164-bet va «Ma’olim irshodiya», 163-bet; «Al-Faqih val Mutafaqqih», 2-jild, 83-bet).

13. Bir kuni Imom Molik rahimahullohdan «Kishi ilm olishda olimlar bilan suhbatlashmasdan, faqat kitob o‘qib qanoatlansa ilm oladi-mi?» deb so‘rashdi. Imom Molik rad javob berdi va bunday dedi: «Ilm faqat uni yod olgan, olimlarga hamroh bo‘lgan, o‘z ilmiga amal qilgan va to‘g‘riso‘z halol kishidangina olinadi» («Adab al-ixtilaf», 165-bet; «Ma’olim Irshodiya», 163-bet).

14. Ibn Rushd rahimahulloh yozadi: «Qadim zamonlarda bilim odamlarning qalbida bo‘lgan. Keyin u kitoblarga o‘tkazildi, ammo kalitlar hali hamon odamlarning qalbida qolmoqda. Shu sababli, talaba, albatta, unga munozaralar va tushunish yo‘llarini ochadigan murabbiyga muhtoj» («Adab al-ixtilof», 174-bet; «Ma’olim irshodiya», 174-bet).

15. Xatib Bag‘dodiy rahimahulloh yozadi: «Har bir talabaning qiyin savollarga javob olish uchun murojaat qilishi mumkin bo‘lgan ustozi bo‘lishi kerak» («Al-Faqih val-mutafakkih», 2-jild, 83-bet; «An-Nasiha yoki Ahlil-Hadis», 259-bet).

16. Imom Shotibiy rahimahulloh aytadilar: «Agar o‘quvchiga ilm sirlarini ochib (tushuntirib) beradigan olim bo‘lmasa, kitoblarning o‘zi hech qanday foyda keltirmaydi. Bu hammaga ma’lum haqiqat» («Adab al-ixtilaf», 178-bet).

Salafi solihlarning tutgan yo‘li

17. Imom Molik rahimahulloh aytadilar: «Ba’zi shogirdlar o‘ttiz yil davomida o‘qituvchilarining darslarida qatnashgan» («Adab al-ixtilaf», 171-bet).

18. Shunchaki bir necha darslarga qatnashish (bugungi kunda odatiy holga aylangan) «mulozama» – qat’iyatlilik hisoblanmaydi («Maolim irshodiya»dagi izohlar, 177-bet).

19. Hanafiy faqihi Ibn Nujaym rahimahulloh bayon qiladi: «Ilmga muntazam murojaat qilmasdan, doimiy izlanish va ustozsiz erishib bo‘lmaydi» («Adab al-ixtilaf», 172-bet).

20. Imom Shotibiy rahimahulloh aytadilar: «O‘z davrida mashhur bo‘lgan va omma tomonidan qabul qilingan har bir taniqli olimning o‘z davrida murojaat qiladigan ustozlari bo‘lgan» («Adab al-ixtilaf», 176-bet).

21. Ilm yo‘lidagi safarlar.

Bu yerda muhokama qilinadigan asosiy jihat, salaflarning ilm yo‘lida sarson-sargardonlikda o‘tkazgan uzoq muddatlaridir:

1). Imom Boqiy ibn Mahlad rahimahulloh ilm izlab ikki marta safarga chiqdilar. Ularning birinchisi 14 yil, ikkinchisi esa 20 yil davom etdi («Safohat min sabril ulama», 60-bet).

2). Imom Ibn Manda rahimahulloh 45 yilni uylaridan uzoqda o‘tkazdilar («Safohat min sabril ulama», 65-bet).

3). Imom Ya’qub ibn Sufyon Fasavi rahimahulloh: «Men 35 yildan beri safardaman», deganlar («Safohat», 61-bet).

22. Dunyo kezib ilm izlagan olimlar

Tolibi ilmlar safarlari chog‘ida birorta olim bo‘lgan hech bir shahar, qishloq yoki shaharchani e’tibordan chetda qoldirishmagan.

1). Ibn Javziy rahimahulloh Imom Ahmad rahimahulloh haqida bunday yozadilar: «Musnad»ini tuzishdan oldin butun (Islom) dunyosini uch marta kezgan («Said al-Kasir»; «Safahat min sabril ulama», 54-bet) .

2). Ibn Muqriy rahimahulloh aytdilar: «Sharqdan g‘arbga to‘rt marta safar qildim va o‘n marta Baytul Maqdisni ziyorat qildim» («Safohat min sabril ulama», 64-bet).

23. Faqat bitta ustoz emas!

Salaflar hech qachon bir-ikki ustoz bilan cheklanishmagan. Ularning muallimlari ba’zan minglab adadni tashkil qilgan.

1). Imom Buxoriy rahimahulloh: «Men 1080 ustozdan hadis yozdim», deganlar («Hadyu as-sariy», 670-bet).

2). Imom Ibn Hibbon rahimahulloh dedilar: «Taxminan 2 mingdan ortiq ustozdan hadis yozib oldim» («Tazkiratul-xuffoz», 3-jild, 921-bet).

3). Ibn Manda rahimahullohning 1700 nafar ustozi bor edi («Tazkiratul-xuffoz», 3-jild, 1032-bet).

4). Abdulloh ibn Muborak rahimahulloh 4 ming ustozdan ilm olgan («Tazkiratul-huffoz», 1-jild, 276-bet).

5). Imom Abu Hanifa rahimahullohning birgina tobe’inlardan 4 ming nafar ustozi borligi xabarlarda kelgan (Ibn Hajar Haysamiy «Al-Xayratul-hison»; «Asorul-hadis», 176-bet).

6). Hofiz Iroqiy rahimahulloh Imom Qosim ibn Dovud Bag‘dodiy rahimahulloh haqida yozadi: «U zot: «6 ming shayxdan hadis yozdim», dedilar («Safohat»ga izoh, 64-bet).

24. Zamonamizning beqiyos muhaddisi Shayx Muhammad Avvoma hafizahulloh «Adabul ixtilof» kitobida alohida ta’kidlab bunday yozadi: «Ular (ulamolar) ustozi bo‘lmagan kishiga hech qachon e’tibor bermaganlar va bunday kishini hatto u bilan gaplashishga ham loyiq ko‘rmaganlar, chunki u xato qilishga moyil edi».

25. Abu Ja’far Dovudiy o‘z davrining nufuzli ulamolarining fikriga e’tiroz bildirganda, ular bunday javob berdilar: «Ovozingizni o‘chiring! Sizing ustozing yo‘q!» («Adab al-ixtilaf», 164-bet).

26. Shayx Avvoma rahimahulloh aytadilar: «Har bir insonning nasl-nasabi bor. Talaba o‘z bilimi uchun o‘qituvchilaridan olinadigan nasl-nasabga ham muhtoj. O‘qituvchisi bo‘lmagan kishi, kimligi betayin va nasl-nasabi noma’lum odam kabidir. Uning hech qanday qadri ham, vazni ham yo‘q» («Oltin qo‘llanma», Angliya, 8-bet; «Ma’olim irshodiya», 160-bet va «Adab al-ixtilaf», 164-bet).

Xatolarning kelib chiqish sababi

27. Muhammad ibn Sirin, Hakam ibn Atiyya va Voqiy ibn al-Jarroh rahimahulloh singari imomlar Bani Isroilning adashib ketishlariga asosiy sabab ota-bobolaridan qolgan kitoblardir, deganlar («Taqyid al-ilm», 61-bet).

28. Darhaqiqat, ilmlarning jamlanishi ham odamlarning ulamolar darslariga kam qatnasha boshlagani sabab bo‘lgani uchun Imom Avzoiy rahimahulloh aytdilar: «Ilm ilmli kishilarning og‘zidan chiqqanida ulug‘ edi. Lekin u kitoblarga ko‘chganida nuri (ilohiy nuri) yo‘qoldi» («Taqyid ul-ilm», 64-bet).

Boshqa rivoyatda bunday deyiladi: «...kitoblarga kirganida, unga huquqi bo‘lmaganlar unga yo‘l olishdi!» («Sunani Dorimiy», 467-hadis).

Eslatma! Yuqorida kelitirilgan ikki iqtibosdan maqsad kitoblarni o‘zboshimcha o‘rganish noto‘g‘ri ekanini isbotlash va kitoblarni bilimdon ustoz hamrohligida o‘rganish kerakligini tushuntirishdir.

29. Shayx Muhammad Avvoma aytadi: «Olimlardan ilm olmagan, ularning huzurida uzoq vaqt bo‘lmagan, odatlarini o‘zlashtira olmaydigan odamdan qanday hurmat kutish mumkin? Bunday odam olimlarning qadrini qanday tan oladi? Shuning uchun, bunday odamlarning olimlarni tanqid qilishi ajablanarli holat emas! Kimki ulamolar majlislariga qatnashsa, haqiqatdan ham ularni hurmat qila boshlashi kafolatlanadi» («Adab al-ixtilof», 172-bet; «Ma’olim irshodiya», 172-bet).

30. Alloma Ibn Hajar al-Haytamiy rahimahulloh aytadilar: «Kimki ilmni faqat kitobdan olgan bo‘lsa, o‘zgalarni yo‘ldan ozdiruvchilardan bo‘libdi» («Fatvo Hadisiya»; «Adab al-ixtilaf», 165-bet).

31. Imom ash-Shotibiy rahimahulloh yozadi: «Sunnatga qarshi bo‘lgan aksariyat buzuq toifa va guruhlarning hech qachon tayinli ustozi bo‘lmagan («Adab al-ixtilaf», 176-bet).

32. Imom Shofe’iy rahimahulloh aytadilar: «Ey birodarim! Ushbu oltita asossiz hargiz bilimga ega bo‘lmaysiz: Sabab, istak, qashshoqlik, sargardonlik, muallim va uzoq muddat ustoz nazorati ostida o‘tkazilgan mashg‘ulotlar» («Adab al-ixtilof», 162-bet; «Ma’olim Irshodiya», 174-bet).

Xulosa

33. Bugungi kunda ayrim odamlarning diniy ilmlarni mustaqil ravishda o‘rganishi urf bo‘lmoqda. Eng yomoni, ba’zilar hech qanday ustoz yoki sohadagi malakali mutaxassisning nazoratisiz «fatvo» yoki «maqola»larini o‘qib olib, o‘zicha ilm tarqatmoqda.

Alloh taolo muhtaram ustozlarimizning umrini ziyoda qilsin, ularning ilmidan foydalanishimizga tavfiq ato etsin.

Davron Nurmuhammad
«Hilol» jurnali 5 (62) son

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati