Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Buxoro – dunyoning 7 sharif shahridan biri

20.04.2019   12364   6 min.
Buxoro – dunyoning 7 sharif shahridan biri
O‘rta asrlarda jahondagi 7 shaharga diniy markaz sifatida shuhrat qozonganliklari uchun “Sharif” unvoni berilgan.
Ular bilan tanishing!
 
MAKKA (arab. Ummul-Quro, Ummul-Madoin — shaharlar onasi) — Saudiya Arabistonining g‘arbiy qismidagi shahar, Qizil dengizdan 70 km. uzoqlikda joylashgan. Hijoz viloyatining ma’muriy markazi. Makka qadimiy shahar, asos solingan

photo5316669265178373191.jpg

yili noma’lum.
 
Dastlab Zamzam bulog‘i atrofida aholi turar joylari paydo bo‘lgan. Makka ilk bor Ptolemey asarlarida Makoraba deb qayd etilgan.
 
Mil. avv. 2-1 ming yilliklarda Makka arab qabilalari uchun muqaddas joy hisoblangan. Islom paydo bo‘lishidan avval Sharq bilan O‘rta dengiz bo‘yi davlatlari o‘rtasidagi savdoda muhim o‘rin tutgan. MakkadagiAl-Masjid al-harom va Baytulloh al-harom-Ka’ba musulmonlar uchun muqaddas ziyoratgoh. Makka aholisi, asosan, hajga kelganlarga xizmat ko‘rsatish, ibodat qiluvchilar uchun diniy buyumlar (maxsus kiyimlar, ya’ni ehrom, tasbeh, atirlar, Zamzam suvi uchun idishlar) tayyorlash bilan shug‘ullanadi. 
 
MADINA (arab, nomi — Madinat Rasulilloh yoki Madinat un-Nabi payg‘ambar shahri) — Saudiya Arabistonidagi shahar, mamlakatning g‘arbiy qismida, Hijoz viloyatida, Qizil dengizdan 250 km. Sharqdagi vohada joylashgan. Shaharga asos solingan vaqt ma’lumemas.
 
photo5318940551258679964.jpgShahar Madinai-Munavvara — Nurafshon shahar, al-Islom, Qalb al-Islom, Dor al-Islom, Dor as-Sunna kabi 95 dan ortiq nom bilan ulug‘lanadi. 
 
Qadimda Yasrib (Yatrib) deb atalgan. Ptolemey o‘z “Geografiya”sida bu shaharni “Yatrippa”, vizantiyalik Stefan esa “Yatrippa polis” deb bergan. 
 
Yasrib nomi bilan u Qur’oni karimda ham qayd qilinadi. Asrlar davomida Madina o‘z ahamiyatini saqlab kelmoqda. Qur’oni karimning eng katta suralari (Baqara, Oli-Imron, Niso, Moida va b.) Madinada nozil bo‘lgan. 
 
 
 
MOZORI SHARIF — Afg‘onistonning shimoliyqismidagi shahar. Balx viloyatining ma’muriy markazi. Balx vohasida. O‘rta asrda Mozori Sharif o‘rnida kichik Xayr qishlog‘i (keyinchalik Xo‘ja-Xayron) bo‘lgan.photo5316669265178373192.jpg
 
Naqlga ko‘ra, bu yerga hazrat Ali dafn etilgan. 1481-82 yillarda u yerga maqbara (fors, mozori sharif — muqaddas mozor; shahar nomi shundan) qurilgach, ziyoratgohga aylangan. 
 
Mozori Sharif Baqtriya iqtisodiy geografik markazining yirik hunarmandchilik, savdo-sanoat shahri va transport yo‘llari punkti. Hunarmandchilikda shoyi va ip-gazlama, do‘ppi, uy-ro‘zg‘or buyumlari tayyorlanadi. 
 
Shaharda qorako‘l teri, jun, don, meva, yong‘oq va ko‘ncharim bilan savdo qilinadi. Mozori Sharifdan janubi G‘arbda yirik oltingugurt koni bor. 
 
 
BAG‘DOD — Iroqning poytaxti (1921). Bag‘dod muhofazasining ma’muriy markazi. 
photo5318940551258679965.jpgDajla daryosining har ikki sohilida, Markaziy va Janubiy Osiyo hamda O‘rta dengiz mamlakatlarini birlashtirib turuvchi yo‘llar chorrahasida joylashgan. Mamlakatning eng katta shahri. Bag‘dodda arablar (aksariyat), kurd, arman,turk, yahudiy va forslar yashaydi. 
 
Bag‘dodni 762 y. xalifa Mansur (754 — 775) Madinat as-Salom (Tinchlik shahri) nomi bilan bino qilib, Abbosiylar xalifaligi poytaxtiga aylantirgan. 
 
Bag‘dod etimologiyasi to‘g‘risida bir necha rivoyatlar bo‘lib, shulardan eng ko‘p tarqalgani: Bog‘i Dod (Dodning bog‘i) va But (sanam) tuhfasi. 9 asrda Bag‘dod hunarmandchilik, savdo va o‘rta asr Sharq madaniyatining markazi bo‘lgan. 
 
 
QUDDUS, Iyerusalim (arab. Al-Quds, qad. Yahudiy tilida Iyerushalaim) — Falastindagi shahar, O‘lik dengizning g‘arbidagi chala cho‘lli yassi tog‘likda joylashgan. 
 
Transport yo‘llari chorrahasi. Sanoat, savdo-transport va madaniyat markazi. photo5318940551258679966.jpg
 
To‘qimachilik, ko‘n-poyabzal, metallsozlik, farmatsevtika, poligrafiya, radiotexnika sanoati korxonalari mavjud. Olmosga ishlov beriladi. 
 
Hunarmandchilik rivojlangan. Quddus — musulmon, yahudiy va xristianlarda “muqaddas shahar” hisoblanadi.
 
 
DAMASHQ (arab.— Dimishq; tarixiy nomlari — Shom, Damaskus) — SuriyaArab Respublikasining poytaxt shahri. 
 
photo5318940551258679967.jpgDamashq muhofazasining ma’muriy markazi. Barada daryosi vodiysida, 690 m balandlikda joylashgan. 
 
Qadimda Misr, Falastin, Iroq, Arabiston yarim oroliga karvon yo‘llari Damashq orqali o‘tgan. Damashqning besh ming yildan ortiq tarixi bor. 
 
Qadimda u Timaski, Temasgi, Dimaska, Karanaski deb ham yuritilgan. 
 
O‘rta asr tarixchilari uni “Dunyo jannati”, “Shar jannati” deb atashgan.
 
 
 
BUXOROYI SHARIF (Sharofatli Buxoro) — qad. Buxoroning keng tarqalgan nomlaridan biri.
 
Buxoro qadimdan turli nomlar bilan atalib kelingan. photo5316669265178373193.jpg
 
Ayniqsa,Arab xalifaligi va somoniylar davrida shahar yuksalgan. Buxoroning nomlaridan “Foxira” (“Faxrli shahar”) atamasi Narshaxiynint ta’rifi bo‘yicha islom dinining barqarorligi yo‘lida qon to‘kkan shahidlar sharafiga nisbat qilib berilgan. 
 
Shahar islomni targ‘ib qilish va qaror toptirish yo‘lida ham muhim rol o‘ynagan. Buxorodan islomiyat va hadis ilmlarining yirik targ‘ibotchilari va tasnifchilari (Imom Buxoriy va b.) yetishib chiqdi. Buxoroning islom dini, musulmon axloqi, madaniyati va huquqshunosligining Sharqdagi kuchli markazlaridan biriga aylanishi tufayli unga 9 asr boshlaridayoq “Qubbat ul-islom” — “Islom dinining gumbazi” degan sifat ham beriladi. 
 

 

 
 
 
 
 
 
 
manba: Nozima Bahromova, O‘zA
Maqolalar
Boshqa maqolalar

EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

06.06.2025   5951   4 min.
EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

Munosabat

 

Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!

Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.

Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.

Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.

Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.

Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.

Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu  davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.

E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.

Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.

Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.

Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.

Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.

Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.

Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.

O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.

Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.

Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!

Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy