Sayt test holatida ishlamoqda!
28 Dekabr, 2024   |   27 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:48
Peshin
12:30
Asr
15:20
Shom
17:04
Xufton
18:24
Bismillah
28 Dekabr, 2024, 27 Jumadul soni, 1446

Mirzo Ulug‘bekning Samarqand, Buxoro va G‘ijduvondagi madrasalari o‘z davrida o‘ziga xos universitet vazifasini bajargan

29.03.2019   4599   3 min.
Mirzo Ulug‘bekning Samarqand, Buxoro va G‘ijduvondagi  madrasalari o‘z davrida o‘ziga xos universitet vazifasini bajargan

Mirzo Ulug‘bek buyuk Sohibqiron Temurning bunyodkorlik ishlarini davom ettirdi u ko‘plab madrasalar, masjid va xonaqolar qurdirdi, Movarounnahrni ilm-ma’rifat markaziga aylantirish yo‘lida ulkan ishlarni amalga oshiradi.

Jumladan 1417 - 1430 yillar orasida Ulug‘bek Samarqand markazi Registon maydonida ulkan madrasa, xonaqoh, muqatta’ masjidi va hammom qurdiradi. Shuningdek, 1417 yilda Buxoroda va 1433 yilda G‘ijduvonda ham madrasa qurdirgan. Mazkur madrasalarda diniy ilmlarga nisbatan matematika, geometriya, falakiyot, tabiyot, jug‘rofiya va tarix kabi dunyoviy ilmlar ko‘proq o‘qitilgan va o‘z davrining eng nufuzli ilm-fan maskani bo‘lib hisoblangan.

Samarqanddagi Mirzo Ulug‘bek madrasasi o‘z davrining mukammal oliy ta’lim maskani bo‘lib, o‘z davrida o‘ziga xos universitet vazifasini bajargan.
Buxorodagi madrasa kattaligi jihatidan Movarounnahrdagi ikkinchi nufuzli madrasa bo‘lib, uning eshigiga Ulug‘bek tomonidan «Ilm olishga intilish har bir muslim va muslima uchun farzdir» degan hadis bitilgan.

Madrasada bilim olish muddati 8 yil davom etgan. Shu muddat davomida talabalarga oylik maosh va «Ulfa» deb atalgan maxsus to‘lov puli berib borilgan.

Ulug‘bek Go‘ri Amir maqbarasiga ham ayrim qurilishlar bilan o‘zgacha fayz tarovat bag‘ishlaydi. Samarqanddagi Afrosiyobning janubida ulkan qabriston markazida joylashgan Shohi Zinda obidasi me’morchilik san’atining kamyob durdonalaridan hisoblanadi. Mazkur yodgorlik asosan XI asrdan boshlab qurilib kelinayotgan bo‘lsa-da, Amir Temur va Ulug‘bek zamonasida nihoyasiga yetkazilgan. Ulug‘bekning sa’y-harakati bilan bu yerda ham me’morchilik ishlari olib boriladi. 1434 - 1435 yillar mobaynida Shohi Zindaning asosiy darvozasi rang-barang koshinlar bilan ziynatlanib, qaytadan qurilganligi ham Ulug‘bek zamonasining me’morchilik san’atidan nishonadur.

1424-28 yillarda qurilgan Mirzo Ulug‘bek rasadxonasi XV asr me’morchiligining nodir namunalaridan bo‘lgan. Bobur Mirzoning yozishicha rasadxonaning sirti koshin va chiroyli bezaklar bilan ziynatlangan bo‘lgan. Mirzo Ulug‘bek rasadxonasida kvadrantdan tashqari bir necha kuzatish asboblaridan ham foydalanilgan. Ularning orasida armilyar sfera, trikver kabi asboblar mavjud edi.

Mirzo Ulug‘bek maktabiga mansub olimlarning aniqlagan ma’lumotlari ulardan bir necha asr oldin yashab o‘tgan buyuk allomalar erishgan natijalar bilan solishtirilganda o‘ta aniqligi bilan ajralib turar edi. Ekliptika og‘maligi, yulduz yilining xisobi, sayyoralarning yillik hisobini aniqlash, kabi masalalar alohida o‘rin tutgan. Mirzo Ulug‘bekning yulduzlar katalogi 1690 yili Polyak olimi Yan Gaveliyning (1611-1687) «Astranomiya darakchisi» nomli asarida nashr etilgan va bu asarda Mirzo Ulug‘bek besh astronom Ptolemey, Tixo Brage, Javani Richchioli, Vilgelm IV va Yan Gaveliy davrasida, to‘garak stol atrofida astronomiya muzasi (ma’budasi) Uraniyaning o‘ng tomonida birinchi bo‘lib o‘tiribdi. Uning o‘rindig‘i orqasida «O‘z ishimni munosib avlodlarimga qoldirdim» degan so‘zlar bitilgan.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar

Dam olish kunlaringizni qanday o‘tkazasiz?

27.12.2024   16636   3 min.
Dam olish kunlaringizni qanday o‘tkazasiz?

1. Diniy ibodatlarni bajarish

1.1. Namozlarni o‘z vaqtida o‘qish. Ibodatlar ichida eng afzali – vaqtida o‘qilgan farz namozi sanaladi.

1.2. Ro‘za tutish. Qazo va nafl ro‘zalarni tutish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qish kunidagi ro‘za qiyinchiliksiz topiladigan g‘animat (o‘lja)dir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

1.3. Qur’on o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ummatimning eng afzal ibodati Qur’onga qarab tilovat qilishdir”, deganlar. Qur’onni yoddan o‘qishdan ko‘ra, unga qarab o‘qish afzaldir. Chunki Qur’onga qarash ham ibodatdir.

1.4. Tahajjud namozlarini o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Farz namozdan keyingi eng afzal namoz tungi namozdir”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

1.5. Duo va zikrni ko‘paytirish. “...Allohni ko‘p zikr qiling. Shoyadki, zafar topsangiz” (Juma surasi, 10-oyat).

 

2. Oilaga yaxshilik qilish

2.1. Ota-onaga yaxshilik qilish. O‘z vaqtida o‘qilgan farz namozdan keyin eng afzal amal bu – ota-ona xizmatida bo‘lish sanaladi. Zero, “Robbingiz, Uning O‘zigagina ibodat qilishingizni hamda ota-onaga yaxshilik qilishni amr etdi” (Isro surasi, 23‑oyat).

2.2. Farzand va ahli ayolga xursandchilik ulashish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: Sizlarning yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshi muomala qilganingizdir. Men o‘z ahliga yaxshi muomala qiluvchirog‘ingizman”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

 

3. Ilm olish, kitob o‘qish

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ilm talab qilish har bir musulmon zimmasiga farzdir”, deganlar.

 

4. Tafakkurga vaqt ajratish

Hasan rahmatullohi alayh aytadilar: “Bir soat tafakkur qilish bir kechani bedor o‘tkazishdan yaxshidir”.

 

5. Muhtojlarga yordam berish

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim bir mo‘minning bitta dunyoviy tashvishini aritsa, Alloh taolo uning Qiyomat kunidagi tashvishlaridan birini aritadi. Kim qiynalgan kishiga yengillik keltirsa, Alloh taolo unga dunyoyu Oxiratda yengillik beradi” (Imom Muslim rivoyati).

 

6. Silai rahm qilish

Dam olish kunlari qavm-qarindoshlar holidan hech bo‘lmasa telefon orqali bo‘lsada xabar olish uchun qulay fursat. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimni rizqi keng, umri uzoq bo‘lish xursand etsa, silai rahm qilsin (qarindoshlik rishtalarini mustahkamlasin) (Imom Buxoriy, imom Termiziy rivoyati).

 

7. Sport bilan shug‘ullanish

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kuchli mo‘min Alloh huzurida kuchsiz mo‘mindan yaxshiroq va mahbubroqdir”, deganlar.

 

8. Do‘st va yaqinlar holidan xabar olish

Hazrat Ali roziyallohu anhu aytadilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni: “Qaysiki musulmon boshqa bir musulmonni ertalab ziyorat qilsa, to kech kirgunicha unga yetmish ming farishta salavot aytadi. Agar kech kirganida ziyorat qilsa, to tong otgunicha yetmish ming farishta unga salavot aytadi. Unga jannatda bir bog‘ bo‘ladi”, deb aytganlarini eshitdim (Imom Termiziy rivoyati).


Dam olish kunlaringiz xayrli va barakali o‘tsin!

Davron NURMUHAMMAD