Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyun, 2025   |   14 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:28
Asr
17:37
Shom
19:59
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyun, 2025, 14 Zulhijja, 1446

Boshqa galaktikalarda ham hayot bormi?

08.02.2019   5498   6 min.
Boshqa galaktikalarda ham hayot bormi?

“Ayting: “Osmonlar va Yerdagi narsalarga (ibrat nazari bilan) boqingiz!” (Yunus, 101)

Ulamolar, inson zoti uchun Alloh taolo tomonidan yaratilgan har bir narsada ibrat va tafakkur namunasi mujassamdir, odam bolasi ularni ko‘rganda fikr yuritib “ibrat nazari bilan boqmog‘i” lozim deyishadi.

Bizga tortiq qilingan ona zaminimiz Yer sayyorasi ham uncha katta bo‘lmagan yulduz – Quyosh atrofida aylanuvchi 8 ta sayyoradan biri bo‘lib, galaktikamizdagi yulduzlarning taxminiy soni esa 200-400 milliard atrofida deb baholanadi.

Astronom olimlarning ta’kidlashicha bizning galaktikamiz – Somon Yo‘li, spiralsimon galaktika tipiga kirar ekan. O‘z navbatida galaktikalarning ham bir nechta tiplari mavjud. Amerikalik olim Edvin Xabblning fikriga ko‘ra, koinotda elliptik, linzasimon, spiralsimon va noto‘g‘ri tipdagi galaktikalar bor.

Tadqiqotchilar Koinotning zamonaviy astronomik metodlar yordamida tadqiq qilish mumkin bo‘lgan qismini Metagalaktika deb ataydi. Uning o‘lchami va hajmi kuzatuv asboblarining imkoniyatlari kengayishi bilan ortib boraveradi.                                                                   

Bugungi kunda Metagalaktikaning o‘lchami relikt nurlanish asosida aniqlangan va barcha yo‘nalishda 14 milliard parsek, sodda qilib aytganda 46 milliard yorug‘lik yiliga teng deb qaraladi. Ayni damgacha olimlar tomonidan aniqlangan Yerdan eng uzoqda joylashgan obyekt (2016 yil aniqlangan) GN-z11 galaktikasi hisoblanadi. Uning qizilga siljishi z=11,1 ga teng va bu taxminan 13,4 milliard yorug‘lik yiliga teng bo‘lgan masofa demakdir.

Mutaxassislarning fikricha zamonaviy teleskoplar mavjudligiga qaramasdan galaktikalarning aniq sonini aniqlash mushkul vazifa hisoblanadi, chunki biz Koinotning faqatgina biror bir kichik qisminigina to‘g‘ridan to‘g‘ri kuzatishimiz mumkin xolos. Bazi olimlarning so‘ngi ma’lumotlariga qaraganda Koinotdagi galaktikalarning soni taxminiy 100-200 milliardga yetadi.

Germaniyada superkompyuter yordamida o‘tkazilgan tajribalar asosida aniqlangan qiymat esa yanada kata – 500 milliard! Tabiiyki, bu raqamlar absolyut aniq emas, balki taxminiy raqamlardir.

Shu o‘rinda tabiiy bir savol tug‘iladi: olimlar galaktikalar sonini qanday aniqlashadi? Gap shundaki, Xabbl kosmik teleskopi kabi kuchli teleskoplarda Koinotning ma’lum bir qismi chuqur o‘rganiladi. Buning uchun Xabbl teleskopi tanlangan joyga yuzlab soatlar davomida qaratilib, Koinotning ushbu qismiga “chuqur” kirib boradi. Shu yo‘sinda olingan tasvirlar asosida galaktikalaring umumiy soni taxminan aniqlanadi. Katta ehtimollik bilan aytish mumkinki, Koinotdagi galaktikalarning ko‘pchiligi karlik (mitti) galaktikalar hisoblandi. Masalan, Mahalliy galaktikalar to‘dasiga kiruvchi galaktikalardan 3 tasi yirik spiralsimonlardir: Andromeda, Somon Yo‘li va Uchburchak. Qolgan barchasi karlik va noto‘g‘ri galaktikalardir. 

Demak, bugungi kunda kuzatiladigan galaktikalarning umumiy soni biz qo‘llayotgan zamonaviy teleskoplarning kuchiga judayam bog‘liq bo‘lib, agar kelajakda kuzatuv asboblari yanada takomillashsa, Koinotdagi biz kuzatishimiz mumkin bo‘lgan obyektlarning ham soni yanada oshishi aniq. Shuni inobatga oladigan bo‘lsak, galaktikalarning soni ham 500 milliarddan ancha ko‘pligiga shubha yo‘q.

Aslida 500 milliard galaktika ham yetarli darajadan ortiq. Masalan, agar siz ularni sanab chiqaman desangiz “non-stop” rejimida taxminan 15845 yil (tasavvur qiling, eramizdan avvalgi so‘ngi tosh davridan boshlab hozirgacha) vaqt sarflashingizga to‘g‘ri keladi! Ya’ni o‘rtacha 80 yil umr ko‘radigan inson butun umrini to‘laligicha faqatgina galaktikalarni sanab chiqishga sarflagan taqdirda ham u bugungi kunda ma’lum bo‘lgan galaktikalarning 0,005 foizini sanashga ulgurardi, xolos.

Ushbu maqolani o‘qish jarayonida hayolingizdan beixtiyor shuncha yulduzlar, osmon jismlari va galaktikalar qanday qilib hech qanday vositasiz koinotda muallaq, bir-biriga urilmasdan turibdi va cheksiz adaddagi bu jismlarni kim yaratgan degan savollar kelishi mumkin. Bu savol soha olimlarini ham chuqur o‘yua toldirmoqda. Ta’kidlash joizki, yuqoridagi ma’lumotlar dunyoning eng rivojlangan davlatlaridagi eng zamonaviy tadqiqot markazlarida olib borilgan izlanishlar xulosasidir. Ammo, bundan qariyb bir yarim ming yil avval hech qanday teleskop va kompyuter bo‘lmagan davrda Payg‘ambarimiz Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga nozil bo‘lgan Kitob – Qur’oni karimda Alloh taolo shunday marhamat qiladi: 

Osmonlar va Yerdagi narsalar Uning mulkidir. Hamma(si) Unga bo‘ysunuvchidir. (U) Yeru osmonlarning Yaratuvchisidir. Biror ishni qiladigan bo‘lsa, (faqatgina unga) «Bo‘l!» desa, bas, u bo‘ladi. (Baqara, 116, 117)

Yana:

(Odamlar) Uning ilmidan faqat (U) istagan miqdoricha o‘zlashtirurlar. Uning Kursiysi osmonlar va Yerni (ham) o‘z ichiga sig‘dira olur. U ikkisini muhofaza etish Uni toliqtirmas. U Oliy va Buyukdir. (Baqara, 255)

Osmonlar, Yer va ular o‘rtasidagi borliq ustidan hukmronlik faqatgina Allohga tegishlidir. Xohlagan narsani yaratadi, Alloh har narsaga qodirdir.” (Moida, 17)

“Yerda, xoh osmonda biror zarra miqdorida yoxud undan kichikroq narsa ham Rabbingizdan chetda qolmaydi, balki (u) aniq bitik (Lavhul-mahfuz)da bordir.” (Yunus, 61)

Endi Oli Imron surasining quyidagi ikki oyatiga e’tibor bering:

“Osmonlar va Yerning yaratilishida, tun va kunning o‘rin almashib turishida aql egalari uchun alomatlar bordir.” (Oli Imron, 190)

“Ular turib ham, o‘tirib ham, yotib ham Allohni zikr etadilar va osmonlaru Yerning yaratilishi haqida fikr yuritadilar (va duo qiladilar:) «Ey, Rabbimiz! Bu (koinot)ni be-huda yaratmagansan. Sen (ayblardan) pok zotdirsan. (Oli Imron, 191)

Mazkur oyatlarda Alloh taolo Osmonlar va Yerning nima sababdan yaratilgani va ular nima vazifani bajarishini ochiq-oydin bayon etmoqda.

Milliardlagan galaktika, undan ham ko‘p yulduzlar va hatto ona zaminimiz ham biz bandalarning aql yuritib, tafakkur qilib va natijada Alloh taologa itoat etmog‘imiz uchun yaratilgandir!   

 

Maqolani internet manbalar asosida

Saidabror umarov tayyorladi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Xorijiy hamkorlardan Qurbon hayiti munosabati bilan samimiy qutlovlar

09.06.2025   9853   2 min.
Xorijiy hamkorlardan Qurbon hayiti munosabati bilan samimiy qutlovlar

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev nomiga ma’naviy hayotimizda muhim o‘rin egallagan, azaldan xalqimizga xos bo‘lgan mehr-oqibat, bag‘rikenglik va saxovat kabi olijanob fazilatlarni o‘zida mujassam etgan muqaddas Qurbon hayiti – Iyd al-Adho munosabati bilan xorijiy davlatlar va hukumatlar, nufuzli xalqaro tashkilotlar va mintaqaviy tuzilmalar rahbarlaridan tabrik maktublari kelib tushmoqda.

 

Xorijiy hamkorlar o‘z qutlovlarida O‘zbekistonning ko‘p millatli xalqiga chuqur hurmat bildirgan holda, yurtimizga tinchlik, farovonlik va ravnaq tilab, do‘stlik va o‘zaro manfaatli hamkorlik aloqalarini har tomonlama rivojlantirishga qat’iy intilishlarini ta’kidlamoqdalar. 

 

Jumladan, quyidagilar o‘z tabriklarini yo‘llagan:

Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qasim-Jomart Toqayev;

Qirg‘iz Respublikasi Prezidenti Sadir Japarov;

Tojikiston Respublikasi Prezidenti Emomali Rahmon;

Turkmaniston Prezidenti Serdar Berdimuhamedov;

Turkman xalqining milliy yetakchisi, Turkmaniston Xalq Maslahati Raisi Gurbanguli Berdimuhamedov;

Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev;

Qozog‘iston Respublikasining birinchi Prezidenti Nursulton Nazarboyev;

Misr Arab Respublikasi Prezidenti Abdulfattoh as-Sisi;

Turkiya Respublikasi Prezidenti Rejep Tayyip Erdog‘an;

Eron Islom Respublikasi Prezidenti Mas’ud Pezeshkiyon;

Birlashgan Arab Amirliklari Prezidenti Shayx Muhammad bin Zoid Ol Nahayon;

Birlashgan Arab Amirliklari Vitse-prezidenti, Bosh vaziri, Dubay amirligi hokimi Shayx Muhammad bin Roshid Ol Maktum;

Birlashgan Arab Amirliklari Vitse-prezidenti, Bosh vaziri o‘rinbosari, Prezident ishlari bo‘yicha vaziri Shayx Mansur bin Zoid Ol Nahayon;

Birlashgan Arab Amirliklari Bosh vaziri o‘rinbosari, ichki ishlar vaziri Shayx Sayf bin Zoid Ol Nahayon;

Kuvayt Davlati Amiri Shayx Mish’al al-Ahmad al-Jobir as-Saboh;

Qatar Davlati Amiri Shayx Tamim bin Hamad Ol Soniy;

Qatar Davlati Amiri o‘rinbosari Shayx Abdulloh bin Hamad bin Halif Ol Soniy;

O‘mon Sultoni Haysam bin Toriq;

Iordaniya Hoshimiylar Podshohligi Podshohi Abdulla II;

Jazoir Xalq Demokratik Respublikasi Prezidenti Abdulmajid Tebbun;

Falastin Davlati Prezidenti Mahmud Abbos;

Islom hamkorlik tashkiloti bosh kotibi Husayn Ibrohim Toha;

Turkiy davlatlar tashkiloti bosh kotibi Kubanichbek Omuraliyev;

Turkiy davlatlar tashkiloti Oqsoqollar kengashi raisi Binali Yildirim;

Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti bosh kotibi Asad Majid Xon;

Kavkaz musulmonlari idorasi raisi shayxulislom Ollohshukur Poshshozoda.

Qutlovlar kelishda davom etmoqda. 

President.uz

 

O'zbekiston yangiliklari