Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Boshqa galaktikalarda ham hayot bormi?

08.02.2019   5539   6 min.
Boshqa galaktikalarda ham hayot bormi?

“Ayting: “Osmonlar va Yerdagi narsalarga (ibrat nazari bilan) boqingiz!” (Yunus, 101)

Ulamolar, inson zoti uchun Alloh taolo tomonidan yaratilgan har bir narsada ibrat va tafakkur namunasi mujassamdir, odam bolasi ularni ko‘rganda fikr yuritib “ibrat nazari bilan boqmog‘i” lozim deyishadi.

Bizga tortiq qilingan ona zaminimiz Yer sayyorasi ham uncha katta bo‘lmagan yulduz – Quyosh atrofida aylanuvchi 8 ta sayyoradan biri bo‘lib, galaktikamizdagi yulduzlarning taxminiy soni esa 200-400 milliard atrofida deb baholanadi.

Astronom olimlarning ta’kidlashicha bizning galaktikamiz – Somon Yo‘li, spiralsimon galaktika tipiga kirar ekan. O‘z navbatida galaktikalarning ham bir nechta tiplari mavjud. Amerikalik olim Edvin Xabblning fikriga ko‘ra, koinotda elliptik, linzasimon, spiralsimon va noto‘g‘ri tipdagi galaktikalar bor.

Tadqiqotchilar Koinotning zamonaviy astronomik metodlar yordamida tadqiq qilish mumkin bo‘lgan qismini Metagalaktika deb ataydi. Uning o‘lchami va hajmi kuzatuv asboblarining imkoniyatlari kengayishi bilan ortib boraveradi.                                                                   

Bugungi kunda Metagalaktikaning o‘lchami relikt nurlanish asosida aniqlangan va barcha yo‘nalishda 14 milliard parsek, sodda qilib aytganda 46 milliard yorug‘lik yiliga teng deb qaraladi. Ayni damgacha olimlar tomonidan aniqlangan Yerdan eng uzoqda joylashgan obyekt (2016 yil aniqlangan) GN-z11 galaktikasi hisoblanadi. Uning qizilga siljishi z=11,1 ga teng va bu taxminan 13,4 milliard yorug‘lik yiliga teng bo‘lgan masofa demakdir.

Mutaxassislarning fikricha zamonaviy teleskoplar mavjudligiga qaramasdan galaktikalarning aniq sonini aniqlash mushkul vazifa hisoblanadi, chunki biz Koinotning faqatgina biror bir kichik qisminigina to‘g‘ridan to‘g‘ri kuzatishimiz mumkin xolos. Bazi olimlarning so‘ngi ma’lumotlariga qaraganda Koinotdagi galaktikalarning soni taxminiy 100-200 milliardga yetadi.

Germaniyada superkompyuter yordamida o‘tkazilgan tajribalar asosida aniqlangan qiymat esa yanada kata – 500 milliard! Tabiiyki, bu raqamlar absolyut aniq emas, balki taxminiy raqamlardir.

Shu o‘rinda tabiiy bir savol tug‘iladi: olimlar galaktikalar sonini qanday aniqlashadi? Gap shundaki, Xabbl kosmik teleskopi kabi kuchli teleskoplarda Koinotning ma’lum bir qismi chuqur o‘rganiladi. Buning uchun Xabbl teleskopi tanlangan joyga yuzlab soatlar davomida qaratilib, Koinotning ushbu qismiga “chuqur” kirib boradi. Shu yo‘sinda olingan tasvirlar asosida galaktikalaring umumiy soni taxminan aniqlanadi. Katta ehtimollik bilan aytish mumkinki, Koinotdagi galaktikalarning ko‘pchiligi karlik (mitti) galaktikalar hisoblandi. Masalan, Mahalliy galaktikalar to‘dasiga kiruvchi galaktikalardan 3 tasi yirik spiralsimonlardir: Andromeda, Somon Yo‘li va Uchburchak. Qolgan barchasi karlik va noto‘g‘ri galaktikalardir. 

Demak, bugungi kunda kuzatiladigan galaktikalarning umumiy soni biz qo‘llayotgan zamonaviy teleskoplarning kuchiga judayam bog‘liq bo‘lib, agar kelajakda kuzatuv asboblari yanada takomillashsa, Koinotdagi biz kuzatishimiz mumkin bo‘lgan obyektlarning ham soni yanada oshishi aniq. Shuni inobatga oladigan bo‘lsak, galaktikalarning soni ham 500 milliarddan ancha ko‘pligiga shubha yo‘q.

Aslida 500 milliard galaktika ham yetarli darajadan ortiq. Masalan, agar siz ularni sanab chiqaman desangiz “non-stop” rejimida taxminan 15845 yil (tasavvur qiling, eramizdan avvalgi so‘ngi tosh davridan boshlab hozirgacha) vaqt sarflashingizga to‘g‘ri keladi! Ya’ni o‘rtacha 80 yil umr ko‘radigan inson butun umrini to‘laligicha faqatgina galaktikalarni sanab chiqishga sarflagan taqdirda ham u bugungi kunda ma’lum bo‘lgan galaktikalarning 0,005 foizini sanashga ulgurardi, xolos.

Ushbu maqolani o‘qish jarayonida hayolingizdan beixtiyor shuncha yulduzlar, osmon jismlari va galaktikalar qanday qilib hech qanday vositasiz koinotda muallaq, bir-biriga urilmasdan turibdi va cheksiz adaddagi bu jismlarni kim yaratgan degan savollar kelishi mumkin. Bu savol soha olimlarini ham chuqur o‘yua toldirmoqda. Ta’kidlash joizki, yuqoridagi ma’lumotlar dunyoning eng rivojlangan davlatlaridagi eng zamonaviy tadqiqot markazlarida olib borilgan izlanishlar xulosasidir. Ammo, bundan qariyb bir yarim ming yil avval hech qanday teleskop va kompyuter bo‘lmagan davrda Payg‘ambarimiz Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga nozil bo‘lgan Kitob – Qur’oni karimda Alloh taolo shunday marhamat qiladi: 

Osmonlar va Yerdagi narsalar Uning mulkidir. Hamma(si) Unga bo‘ysunuvchidir. (U) Yeru osmonlarning Yaratuvchisidir. Biror ishni qiladigan bo‘lsa, (faqatgina unga) «Bo‘l!» desa, bas, u bo‘ladi. (Baqara, 116, 117)

Yana:

(Odamlar) Uning ilmidan faqat (U) istagan miqdoricha o‘zlashtirurlar. Uning Kursiysi osmonlar va Yerni (ham) o‘z ichiga sig‘dira olur. U ikkisini muhofaza etish Uni toliqtirmas. U Oliy va Buyukdir. (Baqara, 255)

Osmonlar, Yer va ular o‘rtasidagi borliq ustidan hukmronlik faqatgina Allohga tegishlidir. Xohlagan narsani yaratadi, Alloh har narsaga qodirdir.” (Moida, 17)

“Yerda, xoh osmonda biror zarra miqdorida yoxud undan kichikroq narsa ham Rabbingizdan chetda qolmaydi, balki (u) aniq bitik (Lavhul-mahfuz)da bordir.” (Yunus, 61)

Endi Oli Imron surasining quyidagi ikki oyatiga e’tibor bering:

“Osmonlar va Yerning yaratilishida, tun va kunning o‘rin almashib turishida aql egalari uchun alomatlar bordir.” (Oli Imron, 190)

“Ular turib ham, o‘tirib ham, yotib ham Allohni zikr etadilar va osmonlaru Yerning yaratilishi haqida fikr yuritadilar (va duo qiladilar:) «Ey, Rabbimiz! Bu (koinot)ni be-huda yaratmagansan. Sen (ayblardan) pok zotdirsan. (Oli Imron, 191)

Mazkur oyatlarda Alloh taolo Osmonlar va Yerning nima sababdan yaratilgani va ular nima vazifani bajarishini ochiq-oydin bayon etmoqda.

Milliardlagan galaktika, undan ham ko‘p yulduzlar va hatto ona zaminimiz ham biz bandalarning aql yuritib, tafakkur qilib va natijada Alloh taologa itoat etmog‘imiz uchun yaratilgandir!   

 

Maqolani internet manbalar asosida

Saidabror umarov tayyorladi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Institutni tamomlagan farzandga otaning nasihati

12.06.2025   1796   4 min.
Institutni tamomlagan farzandga otaning nasihati

Bismillahir Rohmanir Rohiym
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar, Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin!

Qalbim sururi, ko‘zim quvonchi bo‘lgan aziz farzandim! Siz dunyoga kelganingizda mendanda baxtli inson yo‘q edi. Ilk bor mustaqil qadam bosganingiz, “dadajon” deb, erkalanganingiz, telefon qilib “dada uyga qachon kelasiz?” deganingiz kechagidek yodimda.
Ko‘z ochib yumguncha bir zumda ulg‘aydingiz... Maktabda tengqurlaringiz orasida tarbiyangiz bilan ajralib turardingiz.


Yoshligingizdan orzu qilgan Toshkent Islom institutining talabasi bo‘lish baxtiga erishsin deya kechalari onangizning yig‘lab qilgan duolari, “Allohim farzandimga manfaatli ilm bergin” deb qilgan iltijolarim ijobat bo‘lganini eshitganimda ko‘z yoshlarimni tiyolmagandim. Yuzlab qorako‘zlar ichidan talaba bo‘lish baxti sizga nasib bo‘lgani uchun Robbimga hamdlar aytdim.


Mana oradan 4 yil o‘tdi. Bugun bu fayzli va muborak dargohni tark etmoqdasiz.
Ey Farzandim! Bugun fursatdan foydalanib, Sizga kichik bir nasihatni qilmoqchiman. Unga umringizning oxirgi lahzalarigacha amal qilishingizga Alloh tavfiq berishini so‘rab qolaman.


Aziz dilbandim! Siz endigina 4 bahorni ko‘rgan bolakay edingiz. Jajji qo‘llaringizdan tutib sizni bog‘chaga olib ketardim. Shunda do‘kondagi mashina o‘yinchog‘ini ko‘rib qolib, olib bering deb rosa xarxasha qilgandingiz. Olib berishni juda istardimku, ammo afsuski oldimda shu kichkinagina o‘vinchoqni olib berishga ham pulim yo‘q edi....Jonimni so‘rashsa sizga berishga tayyorman bolam... o‘zimdan afzal inson bo‘lishingiz uchun bor imkoniyatimni ishga solib harakat qilaman. Ba’zan duoda o‘zimni unutsamda, sizni aslo unutmayman.

Oradan yillar o‘tib, Rasulimiz alayhissalomning sunnatlariga muvofiq nikoh to‘yingizni o‘tkazdik. Shu kuni sizni muborak etgani so‘zga chiqqanimda sizga mendan arazlab, hatto gaplashmay qo‘yishingizga sababchi o‘sha kichkina mashinani topshirganimda juda uyalib, yuzlaringiz qizarib ketgandi...
Jonim bolam, niyatim sizni uyaltirish emas... Sizga faqat yaxshiliklarni tilayman. Sizga butun umringiz va oxiratingiz uchun kerak bo‘ladigan muhim bir saboqni amaliy tarzda yetkazgim keldi, xolos...

Unutmangki, kunlar o‘tib Allohning huzuriga qaytarilasiz. Bir kun aniq Robbimizning oldida turamiz. Alloh taolo har birimizning qilgan amalimizni birma-bir hisob-kitob qiladi. Shunday kunda ummati Muhammad bo‘lgan siz dilbandim amallaringizning juda oz va kichkinaligi bilan butun xaloyiqning oldida uyalib qolmang! Buning uchun har bir amalingizni xolis Alloh taolo uchun qiling! Hech kimni g‘iybat qilmang, boshqalarga hasad qilmang!

Unutmangki, siz Alloh taoloning dinini yetkazishdagi omonatdorsiz. Ulug‘ zotlarga ilm beshigi bo‘lgan ma’hadning vakilisiz. Siz ularga so‘zsiz munosib bo‘lishingiz kerak. Zero, xalqimiz muborak Islom dinimizni – imom timsolida ko‘radi.

Bizni zalolatdan hidoyatga, zulmatdan yorug‘likka, jaholatdan ma’rifatga, baxtsizlikdan saodatga olib chiqqan, bu yo‘lda mollarini ham, jonlarini ham ayamagan, hamisha faqat biz bevafo ummatning g‘amida bo‘lgan sevikli Payg‘ambarimiz Muhammad Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nimaga buyurgan bo‘lsalar shuni mahkam tuting, nimadan qaytargan bo‘lsalar undan tiyiling. Hadislarini yodlashga haris bo‘ling, hayotlari, sifatlari, xulqlari va yo‘llarini ko‘proq o‘rganing va ularga amal qiling.

Aslo erishgan yutug‘ingiz bilan cheklanib qolmang. Kimdir yoki nimadir uchun ilm olmang. Eng muhimi – ilm ibodat ekanini unutmang!

Qur’onni qo‘lingizdan qo‘ymang. Qur’onga muhabbatli bo‘ling!

Jigarporam, musofirchilik, ota-onadan uzoqda yurish, ularga bo‘lgan mehrni ham uzoqlashtirmasin. Unutmangki, biz sizni yaxshi ko‘ramiz, siz bizning hamisha qalbimizda, duolarimizdasiz. 

Sizni ko‘rishimiz bolaligingizni, baxtli onlaringizni, quvonch bilan yugurib quchog‘imizga o‘zingizni otishingizni yodimizga soladi.
Siz kelmay qo‘ysangiz bizning yuraklar siqilib, sog‘inchdan va xavotirdan jam bo‘lmaydi. 

Sizdan yagona iltimosimiz shuki, duolaringizda doimo eslab, Alloh taolodan bizga rahm-shafqat so‘rang. Qaniydi, Jannatda barcha ota-onalar qatorida turganimizda ismlarimiz bilan chaqirilib, “farzandingiz Qur’on yodlab, qilgan solih amallari uchun sizga mukofot – izzat toji kiydiriladi” deganini eshitsak edi... Bu bizning eng buyuk orzuimiz.
Alloh taolo barchamizni jannatda birga qilsin! Izzat tojini kiyadigan zotlardan qilsin! Omiyn.

Davron NURMUHAMMAD