Abror Muxtor Aliy bilan sodir bo‘lgan voqeaga munosabatimdan keyin “Nega Fazliddin Parpiyev masalasida sukut qilgan holda, bunda munosabat bildiryapsiz?“ degan malomatlar ko‘payib ketdi. O‘zi shaxsiyda ham bunday so‘rovlar ko‘p edi.
Aslida u voqeani bunisiga qiyos qilish noto‘g‘ri. Chunki bunda o‘zaro haqoratning mantiqiy yakunini ko‘rgan va aralashuvimizda foyda ko‘proq ekanini bilgan bo‘lsak, unda masala nozik, mening munosabatim hech narsani hal qilmasligi va mening uchun sukut qilish har tomonlama foyda ekani ma’lum edi.
Endi Fazliddinning chet elga chiqib ketish masalasiga kelsam, prokuraturadagi suhbat qay darajada yengil yo og‘ir bo‘lganini qo‘limdagi ma’lumotlar orqali bila olmadim. Hatto Sur’at Ikromov yozganlarida ham endi jim yurish, ijtimoiy tarmoqlarda yozmaslik haqidagi ogohlantiruvdan boshqa ma’no ko‘rmadim. Keyingi bayonotlarda Fazliddinga nisbatan jinoiy ta’qib yo‘qligi aytildi. Shundan kelib chiqib aytishim mumkinki, mamlakatdan chiqib ketishi (hijrat demadim!) masalasida ham qaror uning hukmiga havola. Faqat chiqib ketishdagi shov-shuvlar hiyla oshib ketmadimikan? Voqea talqinida his-hayajonlarga ortiqcha yo‘l qo‘yilmadimikan? Hatto o‘zi ishlatmagan (hijrat kabi) iboralarni qo‘llash, chaqirilishga navbati kelganlarning nomini zikr qilib jamiyatda vahima qo‘zg‘ash kabi nojo‘ya holatlar yuzaga chiqmadimikan?
Endi eng asosiy aytmoqchi bo‘lganim. Keyingi yillarda diniy sohada ham davlatimiz tomonidan yaxshi ishlar amalga oshirilmoqda. Ko‘plari hammaga ayon. Men diniy ayblovlar bilan qamalgan ko‘pchilik mahkumlar ozod qilingani, man etilgan tashkilotlarga adashib kirib qolgan fuqarolarning murojaatlarini ko‘rib chiqish bo‘yicha Respublika idoralararo komissiyasi tuzilgani va yaqinda mamlakatimizda “qora ro‘yxat“ bekor qilinganini alohida ta’kidlamoqchiman. Shu ishlarning samarasi o‘laroq O‘zbekistonning din erkinligi borasidagi reytingi yaxshilanmoqda. Oldingidan ko‘ra ahvol o‘nglanmoqda. Bu sohadagi muammolarga birinchilardan duch keladigan va tanasida ilk his qiladigan kishi sifatida ayta olamanki, vaziyat yaxshi tomonga o‘zgargan va yanada o‘zgarishiga umid qilaman. Va bu yaxshi yo‘nalish o‘zgarishini xohlamayman va uni o‘zgartirishga sabab bo‘ladigan ishlardan uzoq yuraman. Binobarin boshqalarni ham shunga chaqiraman. Ochiqroq aytadigan bo‘lsam, davlat musulmonlar huquqini e’tirof etishni boshlab turgan bir paytda, aql, fahm-farosatni ishlatib harakat qilinishini yoqlayman, ammo ehtiyotsizlik, johillik qilib din va davlat o‘rtasidagi nozik rishtalarni uzishlariga mutlaqo qarshiman!
Endi men ham savol bersam: hukumat bu borada yaxshi qadam tashlayotgan bir paytda Fazliddinning yurtdan chiqqanini “hijrat muborak!“ deya qutlashdan kim va nima manfaat ko‘radi?! Davlatning musulmonlarga, musulmonlarning davlatga paydo bo‘layotgan o‘zaro ishonchini va yaqinlashuvini buzishdan kim foyda oladi?! Yoki masalani shovqin-suron ko‘tarib, o‘zini qahramon ko‘rsatib, la’natlash va so‘kish bilan hal qilaman deyish qaysi aql me’yorlariga to‘g‘ri keladi?!
Xo‘p, “men Fazliddin qahramon, unga hijrat muborak, davlat yomon, sizlar yaxshi“, desam masala hal bo‘ladimi? Shu bilan sizning xohish-irodangiz qonib, hamma muammolar yechilib ketadimi? Sizning bunday shaxsiy fikrlaringizga ergashishga mening qanday majburiyatim bor? Yoki sizning so‘zingiz vahiy va amalingiz islom-u, qachon men aytganingizni qilsam ma’sum va haqiqiy musulmon bo‘lamanmi? Sizda o‘zingizning to‘g‘ri fikrda mutlaq tanho ekaningiz haqidagi jur’at qayerdan paydo bo‘ldi? Bu savollarni yo‘naltirayotgan kishilarga hali ancha savollarim bor.
Bu davlat bizniki, biz esa shu davlat raiyatimiz. U rivojlansa, obro‘ topsa, farovon bo‘lsa hammamizga foyda. Bir musulmon sifatida men vatanim ravnaqi va dinim izzati uchun xizmat va harakat qilaman. Agar davlatim mening bu ishlarimni tushunsa amalimga g‘ururlanmayman, U Allohning fazli, O‘ziga hamd aytaman, tushunmasdan qarshi bo‘lsa, niyatim xolis bo‘lgani uchun aslo xafa bo‘lmayman. Agar bu yo‘lda undan aziyat yetsa sabr qilaman, tavakkulda bo‘laman. Ertaga kimning boshiga nima tushishini yakka Alloh biladi. Alloh ikki dunyoda ham ofiyat berishini o‘zim va hamma uchun so‘rayman.
Dinga hikmat bilan da’vat qilinadi. Buni yuqorida aytdim. Shuning uchun o‘zim hikmat deb bilgan yo‘l bilan unga xizmat qilish ilinjidaman. Hikmatni mo‘tadillikda, vasatiylikda, ilmda, sokinlik va uzluksizlikda deb bilaman. Bu mening qanoatim. Boshqasi bo‘lsa u sizning qanoatingiz. Men siznikiga aralashmadim, siz ham menikiga aralashmang!
Bular diniy tushunchalarimdan kelib chiqqan shaxsiy fikrlarim edi. Ular din emas, xatolari bo‘lishi mumkin. Siz ham fikringizni ayting. Ammo uni hamma ergashishi shart bo‘lgan din deya taqdim qilmang!
Salomat bo‘ling!
Mubashshir Ahmad xafizulloh
Manba: https://azon.uz
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.
Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.
Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:
- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;
- Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.
Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.
Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:
interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;
audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;
virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;
Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.
Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.
Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.
Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:
– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.
Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
cisc.uz