Farzand insonning ko‘z quvonchi, qalb sururidir. Inson oila qurar ekan, shirindan shakar farzandlar ko‘rishni xohlaydi. Sir emaski, ko‘pchilik o‘g‘il farzand ko‘rish istagida bo‘lib, ketma-ket qiz farzand ko‘rganlar orasida nojam bo‘ladigan, tushkunlikka tushadiganlari ham uchrab turadi.
Alloh taolo Qur’oni Karimda bunday degan:
لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَن يَشَاءُ الذُّكُورَ أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَاناً وَإِنَاثاً وَيَجْعَلُ مَن يَشَاءُ عَقِيماً إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
“Osmonlaru yerning mulki Allohnikidir. U zot xohlagan narsasini yaratur. U zot xohlagan kishisiga qizlar hadya etur va xohlagan kishisiga o‘g‘illar hadya etur. Yoki ularni juftlab o‘g‘il-qiz qilib berur va xohlagan kishisini tug‘mas qilur. Albatta, U zot o‘ta bilguvchi va o‘ta qodirdir”. (Insonga hamma narsani faqat Alloh taolo berishining yorqin namunasi farzand masalasida ko‘rinadi. Ayni shu masalada inson o‘zining ojizligini xis etadi. O‘z xohishiga ko‘ra biron narsani bor qila olmasligini, Alloh taoloning madadi va inoyatiga muhtoj bo‘lib turishini anglab yetadi.) (Shuro surasi, 49-50-oyatlar).
Ulamolar bu oyatda qizlarning o‘g‘il bolalardan oldin zikr qilinishi borasida bir qancha fikrlarni aytishgan.
Ba’zilari “Odatda ota-onalar o‘g‘il farzand ko‘rishni xohlashadi. Alloh taolo bandalarining xohishini emas, O‘z xohishini amalga oshiruvchi Zot ekanini anglatib qo‘yish, shunga ishora qilish uchun oldin qizlarni zikr qilgan” deyishadi.
Ba’zi ulamolar “Alloh taolo bu oyatda johiliyat davrida ortga surilgan, odam o‘rnida ko‘rilmagan, tiriklayin ko‘milgan qizlarning sha’nini ko‘tarib, johiliyat urf-odatini yo‘qotish uchun qizlarni oldin zikr qilgan” deyishgan.
Ha, johiliyat davrida odamlar qiz farzand ko‘rishni yoqtirishmas, mabodo birortasi qiz farzand ko‘rsa, odamlar orasida boshini ko‘tarib yurolmas, qiz farzand ko‘rishni o‘zlariga or, uyat deb bilishar edi.
Alloh taolo Qur’oni Karimda bu holat haqida shunday degan:
وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالأُنثَى ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدّاً وَهُوَ كَظِيمٌ يَتَوَارَى مِنَ الْقَوْمِ مِن سُوءِ مَا بُشِّرَ بِهِ أَيُمْسِكُهُ عَلَى هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرَابِ أَلاَ سَاء مَا يَحْكُمُونَ
“Qachonki ulardan biriga qizning xushxabari berilsa, g‘am-alamga to‘lib, yuzi qorayib ketur. Unga berilgan xushxabarning yomonligidan (uyalib) qavmidan berkinadir. U(qiz)ni xorlik-la olib qolsamikin yoki tuproqqa ko‘msamikin? Ogoh bo‘ling! Ular qilgan hukm naqadar yomon” (Nahl surasi, 58-59-oyatlar).
Qiz farzand tarbiyasi borasida ko‘plab hadislar vorid bo‘lgan.
Oysha roziallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Bir kuni mening huzurimga ikkita qizini yetaklab bir ayol tilanchilik qilib kirib keldi. Mening huzurimda bitta xurmodan boshqa narsa yo‘q edi. Men xurmoni bersam, ayol uni ikkiga ajratdida, ikki qiziga berdi. Rasululloh sallollohu alayhi vasallam kirganlarida bu haqda xabar bersam, u zot: “Kim mana shu kabi qiz farzand bilan imtihon qilinsa, qizlarini chiroyli parvarish etsa, uning uchun jahannamdan parda bo‘ladi” dedilar. (Mutafaqun alayh)
Yana bir hadisda bunday deyilgan:
Uqba ibn Omir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimning uchta qizi bo‘lsa, ularni sabr bilan o‘stirsa, topganidan ularni kiyintirsa, ular uning uchun do‘zaxdan parda bo‘ladi», dedilar».
Ana ko‘rdingizmi do‘stim, ikkita qizingiz bor degani, do‘zaxdan ikkita parda bor deganidir. Yana qiz farzand ko‘rdingizmi, pardalar soni yana bittaga ko‘payibdi-da!
Nima, “Qiz uzatish osonmas hozirgi paytda” deysizmi?
Nega unday deysiz? Dinimizda qiz tarbiya qilishga, ularni boqishga katta savoblar, mukofotlar va’da qilinyapti. Qiz uzatishning qiyinligiga kelsak, uni kim qiyinlashtirdi?! Dinimizmi yoki odamlarning o‘zlarimi?! Dinimiz nima degan? To‘yni qilib berish, qizga uy berish, o‘sha uyda yashash uchun kerakli anjomlarni olib berish kuyov tomonning vazifasi demaganmi?! Odamlar Dinga amal qilishdan uzoqlashib, riyo, xo‘jako‘rsinlik, manmanlik, dabdababozlik, odamlar ko‘rsin, maqtasin, qoyil qolsin qabilida ish qiladigan bo‘lgandan keyin, albatta, qiz uzatish qiyin bo‘ladi-da, kuyov tomon o‘z vazifasini bilmay, bilsa ham bajarmay, kelin tomondan dunyo matolarini kutib yuraveradi-da!
“Qizimni boqa olmasamchi?” deb xavotir bo‘lyapsizmi? Xavotirga o‘rin yo‘q! Chunki Razzoq bor! Razzoq degani qimirlagan jonzotning rizqini beruvchi Zot degani! Robbimiz sizning ham, qizingizning ham, hamma jonzotlarning ham rizqini beradi!
“Qiz tarbiya qilish osonmas!” deysizmi? To‘g‘ri, osonmas, shuning uchun ham yuqoridagi hadisda “sabr bilan” deb aytib turilibdi-ku! Axir do‘zaxni berkitadigan parda o‘z-o‘zidan, osonlikcha bo‘lmaydi-ku, do‘stim!
Qiz ko‘rgani uchun xotinini yomon ko‘rayotgan, asabi buzilayotgan odam Alloh taoloning irodasiga rozi bo‘lmayotgan kimsadir! Alloh taolo sizga qiz farzand ato etishni iroda qildi, ammo siz johillik qilib bunga qarshi chiqmoqdasiz! Allohdan qo‘rqing! Alloh taoloning bergan rizqiga, siz uchun qilgan taqsimiga rozi bo‘ling!
Unutmang, qiz farzand ko‘rishni yoqtirmaslik, qiz ko‘rgani uchun achchig‘i kelish va ayolini yomon ko‘rish johiliyatdagi odamlarning qilig‘idir! Alloh taolo unday kimsalarni Qur’onda qoralaganini yuqorida keltirib o‘tdik.
Menimcha, endi qiz farzand ko‘rsangiz, xafa bo‘lmasangiz kerak, menimcha, “Hamma farzandlarim qiz bo‘lsa ham roziman” deydigan kayfiyatga o‘tsangiz kerak!
So‘zimiz oxirida bir rivoyatni keltirib o‘tamiz.
Ya’qub ibn Baxton aytadi: “Men yettita qiz farzand ko‘rdim. Har safar qizim tug‘ilganda, Ahmad ibn Hanbalning oldiga borardim. U menga: “Ey Abu Yusuf, Payg‘ambarlar qizlarning otalari bo‘lishgan” der, uning gapi mening nojamligimni ketkazar edi”.
Alloh taolo barchamizni bergan rizqiga, biz uchun qilgan taqsimiga rozi bo‘ladigan bandalaridan qilsin!
Internet ma’lumotlari asosida
Nozimjon Iminjonov tayyorladi
“Arafot” so‘zi lug‘atda – “bilish, tanish” ma’nolarini bildiradi.
Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.
Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.
Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.
Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.
Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).
Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.
Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).
Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:
“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.
“Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn”.
“Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.
“Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar”.
“Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin”.
“A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai”.
Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib, barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.
Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!
Davron NURMUHAMMAD