Mana, jonajon diyorimizga qish fasli ham kirib keldi. Kunlari qisqa, tunlari uzun – qish. Ushbu faslda kechalarning uzayishi boshqa vaqtlarda qilolmagan solih amallarni bajarishimiz uchun qulay fursatlar: oila a’zolarimiz bilan suhbatlashish, yaqinlar va qarindosh-urug‘lar holidan xabar olish, kitob o‘qish kabi imkoniyatlarni beradi.
Qishda odamlar ko‘proq namoz o‘qishga, ro‘za tutishga moyil bo‘ladi. Qish qazo namozlarini o‘qishga ham juda qulay fasl hisoblanadi. Chunki kunning issig‘ida odam ko‘p namoz o‘qiy olmaydi: issiq tanasini lanj qiladi va sajdaga borganda boshiga ko‘p qon quyilgandek tuyilib, odam og‘irlikni his qiladi. Ammo qishda unday emas.
G‘ayratli kishilar qishning uzun tunlari tahajjudga ham turadi. Sokin tun bag‘rida rohatlanib tahorat oladi, namoz o‘qiydi, Qur’on tilovat qiladi. Hamma uyquda, faqat Alloh va obid so‘zlashmoqda – obid roz aytmoqda, Alloh taolo tinglamoqda.
Banda shirin uyquni yengib turgani uchun Alloh undan bir dardni ko‘taradi; tahorat olib tanasi yengil tortganda, unga soya solib kelayotgan yana bir dardni aritdi; namoz o‘qib ruhi yengil tortganda esa hammasini jamlab uni kasallikdan forig‘ etdi; qalbini esa qurumdan tozaladi, ko‘ngli yumshab ko‘zidan oqqan yosh qalbidagi qurumlarni yuvib ketdi. Jismi va ruhi poklangan insonga fayz eshiklari ochildi. U Qur’oni karimni o‘qir ekan, muqaddas Kitobning har bir harfi unga mo‘jiza bo‘lib ko‘rina boshlaydi. Chunki Alloh taoloning farishtalari bu banda haqqiga o‘sha harflar miqdoricha istig‘for aytdi.
Qazo ro‘zasi bor kishilar va nafl ro‘zasi tutishni niyat qilganlar ham qishda ro‘za tutishga urinadi. Chunki qishda kunduzlari qisqa bo‘ladi, bir zumda qorong‘u tushadi. Ammo bu asosiy sabab emas. Asosiy sabab shundaki, tunda vaqtida uyquga yotgan mo‘min tun uzunligi bois sahar vaqtiga kelib uyquga to‘yib turadi. Yuqorida aytilgan ibodatlarni qilganidan so‘ng uning ko‘ngli ro‘zaga ham moyil bo‘ladi. Zero, ro‘za o‘sha ibodatlarning davomi bo‘lgani qanday yaxshi. Qolaversa, hadisi sharifda
"Qish mo‘minning bahoridir. Kunduzlari qisqaligi uchun ro‘za tutadi, kechalari uzun bo‘lgani uchun turib namoz o‘qiydi" (Ahmad, Abu Ya’lo, Bayhaqiy).
O‘zi nima uchun qishda shunday bo‘ladi? Kuz, yoz, bahordagidan ko‘ra, qishda odam taqvodorroq, boshqalarga nisbatan ham mehribonroq bo‘lib qoladi? Buning sababi ham hadisi sharifda juda chiroyli ta’riflangan ekan: "Odam bolasining qalbi qishda yumshaydi. Shunday. Chunki Alloh tolo Odamni tuproqdan yaratgan. Tuproq esa qishda yumshaydi" (Suyutiy, al-Muttaqiy).
Shunday ekan, bu fasldan – Alloh taoloning inoyatidan foydalanib qolishga, yanada ko‘proq ibodat qilishga, barchamizga nasib aylasin.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati
Jelatin – suyuq modda bo‘lib, hozirda ba’zi dori vositalirida va oziq-ovqat mahsulotlarida ishlatiladi. U hayvonlarning terisi va suyaklaridan olinadi. Agar shu hayvonlar shar’an go‘shtini yeyish mumkin bo‘lgan jonzot bo‘lsa, u holda zarari yo‘q. Ammo, u hozirda musulmon bo‘lmagan yurtlardan keltiriladigan, asbob-uskunada shar’iy so‘yilmagan hayvonlardan olingan bo‘lsa, qaraladi. Agar jelatin hayvon suyagidan olingan bo‘lsa hanafiylar nazdida – joiz. Chunki suyakda hayot bo‘lmaydi. o‘limtikning hayot nishonasi yo‘q bo‘lgan a’zolari pok hisoblanadi. Shu sababli ularning oldi-sotdisi hanafiylarda joizdir. Biroq, jelatin agar shar’iy so‘yilmagan hayvonlar terisidan olingan bo‘lsa ba’zi hamasirlar: "U – halol, sababi, hayvon terisiga kimyoviy ishlov berilganida uning mohiyati o‘zgarib ketadi, boshqa narsaga aylanishi bilan hanafiy mazhabiga ko‘ra halol, pok bo‘ladi” deyishmoqda. Men o‘zim ba’zi korxonalarda bu amaliyotga guvoh bo‘ldim. Lekin, menimcha bu amaliyot teri mohiyatini yo‘q qilib yuborishga kifoya qilmaydi. to‘g‘ri, bu yerda ba’zi kimyoviy amaliyotlar bo‘ladi, lekin hamma kimyoviy amaliyotlar ham mohiyatni o‘zgartib, boshqa narsaga aylantira olmaydi. Bunga dalil, go‘shtni pishirishda ham kimyoviy o‘zgarishlar amalga oshriladi, biroq: “Go‘shtning mohiyati pishirish bilan boshqa narsaga aylandi», deyilmaydi. Aks holda hamma harom qilingan go‘shtlarni pishirgandan keyin yeyish halol bo‘lib qolardi. Menga shu borada mutaxassis bo‘lgan kishilar: "Jelatin tayyorlash uchun terilarda o‘tkaziladigan bu amaliyotlar terining mohiyatini yo‘q qilib yubormaydi, faqat bu amaliyot terilarni tozalashda va ularni suyuq moddaga aylantirishda ishlatiladi", deyishdi. Qattiq narsalarni suyultirishning o‘zi uning mohiyatini o‘zgartirmaydi. Shu sababli haligacha terining mohiyati yo‘qolib ketish masalasi menga ayon bo‘lgani yo‘q.
Lekin bu amaliyotni ko‘rib, mutaxassislarga murojaat qilgandan so‘ng menga ma’lum bo‘ldiki, bu amaliyotlar bilan terining oshlanishi hosil bo‘ladi. «Hidoya» sohibi aytadi: “Hidni va fasodni ketkazuvchi narsa oshlovchidir”. Terilarda amalga oshirilayotgan bu amaliyotlarda uni tozalash, namligini ketkazish uchun «lime» (teridan tukni to‘kib yuboruvchi vosita) va «alkalai» vositalari ishlatiladi. Buni mutaxassislar aytib o‘tishgan. Bu borada yana do‘stlarimdan biri, shayxi sarfaroz Muhammad hafizahullohning ilmiy bahsi bor. O‘zlari fiqh fanidan mutaxassis bo‘lishlari barobarida, kimyo sohasida ham mutaxassisligi bor. U zot: "Bu amaliyot – terini haqiqiy oshlash bo‘ladi, lekin u teri mohiyatini yo‘q qilolmaydi" - degan xulosaga kelganlar.
Shar’iy so‘yilmagan hayvonlarning suyagi pok va terisi oshlash orqali poklanganidek, bu ikkisidan olingan jelatin ham pok hisoblanadi va hanafiylar nazdida oziq-ovqatdan boshqa narsalarda istemol qilish joiz. ammo uni yeyish uchun ishlatishga kelsak, hanafiylarda berilgan fatvoga ko‘ra, bu – joiz emas. Jelatinlardan olingan kapsulalar bilan davolanish, bir shart bilan ruxsat etiladi: u ham bo‘lsa, jelatin cho‘chqa terisi yoki suyagidan olinmagan bo‘lishi kerak. Biroq davolanishdan boshqa o‘rinlarda, modomiki mohiyati yo‘qolib ketmas ekan, uni iste’molidan saqlanish kerak. Jelatinning oldi-sotdisi cho‘chqadan olinmagan bo‘lsa joiz, yuqorida aytib o‘tganimizdek u pokdir va undan shariatga muvofiq yo‘l bilan foydalanish mumkin, vallohu a’lam.
Hadis ilmi maktabi talabasi
Isomiddinov Javohir
Muftiy Taqiy Usmoniy hafizahullohning "Fiqhul buyu’" kitobidan tarjima qildi.