Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Qur’on tilovatini tinglab, 92 kishi Islomni qabul qildi

30.11.2018   8971   10 min.
Qur’on  tilovatini tinglab, 92 kishi Islomni qabul qildi

Biz ushbu maqolada Islom olamidagi mashhur qorilardan, misrlik Shayx Abdulbosit Abdussamad rahimahulloh haqlarida ko‘pchilikka ma’lum bo‘lmagan ma’lumotlarni taqdim etishga harakat qilamiz.

Qorilar ustozi, dovudiy ovoz sohibi Shayx Abdulbosit Muhammad Abdussamad 1927 yilda Misr janubidagi Qino viloyatiga qarashli Armant tumanidagi Muro’aza qishlog‘ida dunyoga keldi. Bobosi Abdussamad ham, otasi Muhammad Abdussamad ham Qur’on hofizi va tajvid bilimdoni sifatida tanilishgan edi. Akalari Mahmud bilan Abdulhamid ham hofiz bo‘lishgan.

Shayx Abdulbositning ko‘zga ko‘ringan ishlaridan biri o‘zi tug‘ilib o‘sgan Sharqiy Muro’aza qishlog‘ida masjid qurdirganidir. Ushbu masjid Abdulbosit Abdussamad nomi bilan atalib, 1971 yilda ochilgan. Ochilish marosimiga Misr vaqf ishlari vaziri, Azhar Shayxi, Shayx Abdulbositning o‘zi va boshqa ko‘plab mehmonlar tashrif buyurishgan, Jum’a namozi to‘g‘ridan to‘g‘ri efirga uzatilgan.

Shayx Abdulbosit qori 1972 yilda o‘z qishlog‘ida “Qur’oni Karimni yodlatish jamiyati” tashkil etilishida ham katta hissa qo‘shgan. Ushbu jamiyat bugungi kungacha o‘z faoliyatini davom ettirib kelmoqda. Shayxning farzandlari ushbu markazga tez-tez tashrif buyurib, o‘z hadyalarini va yordamlarini taqdim etib turishadi.

Shayx Abdulbosit qori doim o‘z qishlog‘ida ta’limni rivojlantirishga katta e’tibor berardi. Chunki o‘sha paytlarda u yerda mudarrislar kam edi. Shuning uchun o‘z hisobidan ikki ming bir yuz kvadrat metr joyni sotib olib, o‘sha yerga madrasa qurdirdi.  

U kishi mas’ul rahbarlar e’tiborini oldingi Qino, hozirgi Luqsor viloyatini obod etib, xalqning yashash sharoitini yaxshilashga qaratishga undagan edi.

Giza mintaqasining Doqqi tumanidagi Abdulaziym Roshid nomli ko‘chada joylashgan Shayx Abdulbosit qorining uyida har xafta majlis bo‘lib, majlisga tashrif buyurgan turli viloyat mutasaddilari bilan uchrashuvlar bo‘lar, mazkur viloyatlar ahlining manfaatlarini ko‘zlab foydali kelishuvlar amalga oshirilardi. Gizadagi ko‘chalardan biriga Abdulbosit Abdussamadning nomi berilgan.

Har yili 30 noyabr kuni Homidiyya Shozaliyya masjidida Abdulbosit qorini xotirlab tadbir o‘tkaziladi. Ushbu tadbirga Shayxning barcha farzandlari, ixlosmandlari tashrif buyurishadi. Shuningdek ushbu tadbirga mamlakatning ko‘zga ko‘ringan shaxslari, islomiy davlatlardan va boshqa mamlakatlardan mehmonlar kelishadi. Azharning shayxlari, Vaqf ishlari vazirligi mas’ullari ham bu tadbirning qadrli mehmonlari bo‘lishadi. Tadbirda turli o‘lkalardan kelgan qorilar o‘rtasida Qur’on musobaqasi ham tashkil etiladi. Shu bilan birga Shayx Abdulbosit qorining nodir qiroatlari ham yig‘ilgan mehmonlarga qo‘yib beriladi. Bu majlis radio va televideniya orqali to‘g‘ridan to‘g‘ri uzatiladi.

Shayxning eng go‘zal safarlaridan biri Pokistonga bo‘lgan safardir. O‘shanda u kishi uchun maxsus poyezd qatnovi yo‘lga qo‘yilib, Qur’on tilovati uchun Pokistonning turli shahar va qishloqlariga olib borib turgan edi.

Shayx Abdulbosit Fransiyada ham Qur’on o‘qidilar. Fransiyadagi kelishilgan protokolga ko‘ra, Shayx Abdulbosit kostyum kiyishlari kerak edi. Kostyumni kiydilaru biroz o‘tib, o‘zlarida noqulaylik, siqilishni his qildilar. Chiday olmay, yechib tashladilar va o‘zlarining azhariy to‘nlarini kiyib oldilar.

Shayx Abdulbosit Damashqqa borib, Umaviy jome’ masjidida qiroat qilganlaridan so‘ng “Safiyrul Qur’an” (“Qur’on elchisi”) laqabini oldilar. U kishi shuningdek ko‘plab islomiy davlatlarga va Afrika qit’asining shimolidagi bir qator mamlakatlarga safar qildilar.

Shularning orasida Janubiy Afrika Respublikasiga qilingan safar o‘ziga xos o‘rin tutadi. Sababi o‘sha davlatda Shayx Abdulbosit qori bilan bir voqea sodir bo‘lgan. O‘sha davlatning bir shahridan ikkinchi shahriga borish uchun aeroportga borganida, mehmonxonada pasporti qolib ketgani esiga tushadi. Ammo Shayx mehmonxonaning nomini ham, manzilini ham eslolmadi. Alloh taologa ishini topshirdi, O‘ziga tavakkul qildi. Shu payt aeroportga bir notanish mashina kelib to‘xtadi. Ichidan bir yigit tushib, Shayxning oldiga yugurib kela boshladi. Qo‘lida Shayxning pasporti. Kelib, pasportni o‘z egasiga uzatar ekan: “Marhamat, oling, ey Shayx” dedi. Mana shu voqea Janubiy Afrika Respublikasining Yoxannesburg shahrida yuz bergan edi. Shayx u shahardan Durban shahriga ketayotgan edi. Abdulbosit qori Durbanga yetib borgan ilk qori hisoblanadi. Shunday qilib u kishi o‘sha davlatda bir oy davomida Qur’oni karim tilovati bilan mashg‘ul bo‘ldi.

“Qur’oni karim tilovati bo‘yicha elchi” ko‘pgina podshohlar va prezidentlarning aziz mehmoni bo‘ldi. Ba’zi podshohlar esa u kishining mehmoni bo‘lishdi. Shayx Indoneziya, Malayziya va Hindistonga uch marta, Pokistonga olti marta tashrif buyurdi. Shuningdek, Uganda, Senegal, Ispaniya, Buyuk Britaniya va Singapur kabi davlatlarga ham safar qildi. Ushbu mamlakatlarning rahbarlari, mas’ullari va xalqi ulug‘ qorini katta e’zoz bilan kutib oldilar.

Shayx Abdulbosit Marokash qiroli Muhammad Beshinchi bilan qalin do‘st edi. Qirol Misrga tashrif buyurganda, Shayx Abdulbosit bilan Sayyida Zaynab jome’ masjidida Bomdod namozidan so‘ng ko‘rishib, uning tilovatini ixlos bilan tingladi. Tilovatdan so‘ng qirol Shayxni o‘z yurti – Marokashda doimiy yashashga taklif etib, u uchun barcha sharoitlarni qilib berishini aytdi. Shayx Abdulbosit qirolning bu taklifini chiroyli uslubda, yumshoqlik bilan rad etdi va imkon bo‘lganda Marokashni ziyorat qilishga va’da berdi.

Ulug‘ qorining qo‘llarida ko‘plab insonlar Islom dinini qabul qildilar. Shayx Abdulbosit qorining sababidan sodir bo‘lgan eng go‘zal xotiralardan biri Uganda davlatida bo‘lgan voqeadir. Mamlakat poytaxti Kampala shahrida Shayx Abdulbosit Qur’oni karimni tilovat qilgandan so‘ng, 92 kishi Islomni qabul qilgan.

Abdulbosit Abdussamad katta e’zozga, ikromga, podshohlarning iltifotiga sazovor bo‘lgan kam sonli qorilardan biri hisoblanadi. U ko‘plab orden va medallar bilan taqdirlangan. Jumladan, Senegal, Marokash va ko‘pgina islomiy va arab davlatlarining mukofotlari bilan taqdirlangan.

Abdulbosit qorining Qur’oni Karimni to‘liq holda tartil bilan qilgan tilovati Misr, Saudiya Arabistoni va Marokash davlatlari radiolarida efirga uzatilgan. Shuningdek, Mustafo Ismoil, Mahmud Xalil Husariy va Mahmud Ali Bannoning tilovatlari bilan birgalikda Abdulbosit qori tomonidan Mus'hafning tajvid bilan o‘qilgan tilovati ham Islomiy ishlar oliy majlisida kassetalarga yozilishi tasdiqlandi.

1965 yilning 7 sentyabrida Malayziya qiroli tomonidan Kuala Lumpur shahrida Osiyodagi eng katta masjid ochildi. Masjidning ochilish marosimida Shayx Abdulbosit qori tilovat qildilar. Ushbu marosimda Malayziya hukumati rahbarlari, a’zolari va to‘rt million malayziyalik aholi tashrif buyurdi. Tilovatdan so‘ng mamlakat qiroli Shayx Abdulbositga “Malayziya oltin ordeni”ni topshirdi.

Abdulbosit Abdussamad bundan tashqari yana ko‘p davlatlarning orden va medallari bilan ham taqdirlangan. Jumladan, Pokistonda “Ulamolar” ordeni bilan, Marokashda “Fikriy tenglik” ordeni bilan, Indoneziyada “Loyiq bo‘lgani uchun” ordeni bilan, Suriya ordeni bilan, Iroq, Tunis, Livan, Somali, Senegalning bir qancha medallari bilan taqdirlanganlar. Shuningdek, Misrning sobiq prezidenti Muhammad Husniy Muborak 1987 yilda “Da’vatchilar kuni” manosabati bilan Shayx Abdulbosit qoriga Qur’onga qilgan xizmatlarini taqdirlab mukofot topshirgan.

“Sa’iyd” madaniy markaz mudiri Abdulmun’im Abdulaziym Abdulbosit qorining eng yaqin do‘stlaridan biri edi. U do‘sti haqidagi xotiralarini bunday hikoya qiladi: “Shayx Abdulbosit o‘zining qori do‘stlarini juda hurmat qilardi. Biror marta ularga nisbatan yomonlik qilmagan. U yoqtirib tinglaydigan ovozlar Shayx Mustafo Ismoil va Shayx Muhammad Rif’atning tilovatlari edi. O‘z davrining ulug‘ qorilari bilan ko‘p davlatlarga safar qilgan. Shayx Mahmud Xalil Husariyni juda qadrlar edi. U yangi ovozlarni tarbiya qilib, yuzaga olib chiqar edi. Ana shunday ovozlardan biri Shayx Ahmad Ruzayqiydir”.

 

 

Shayx Abdulbosit Abdussamad qandli diabet xastaligi bilan og‘rigan edi. Jigari ham risoladagiday ishlamas edi. Ko‘p yillar bu ikki jiddiy xastalikka bardosh berishiga to‘g‘ri keldi. Uning kasali zo‘rayganiga qaramasdan tilovatni to‘xtatmas edi. U shu holida muxlislarning iltimosiga ko‘ra turli davlatlarga borib, Allohning Kalomini tilovat qilib berardi. Kasali zo‘rayib, nihoyat uni Gizadagi doktor Badron shifoxonasiga olib borishdi. U yerdagi shifokorlar zudlik bilan Londonga borib, muolajani o‘sha yerda davom ettirish kerakligini aytishdi. Abdulbosit qorining o‘g‘illari ham otalarini Londonga olib borish tarafdori edilar. Shayx Abdulbosit o‘g‘li Toriq bilan birga Londonga yetib borib, u yerdagi shifoxonalardan birida bir xafta davolandi. Ammo umri poyoniga yetayotganini bilgandek, o‘g‘li Toriqqa o‘zini Misrga qaytarib olib ketishini aytdi.

“Islom olamining bulbuli”, “Oltin tomoq” sohibi, “Qur’oni karim tilovati bo‘yicha elchi” Shayx Abdulbosit Abdussamad Misrga qaytgandan so‘ng 1988 yilning 30 noyabr kuni 61 yoshida vafot etdi. Uning vafoti haqidagi xabar yashin tezligida butun dunyoga tarqalib, millionlab musulmonlarning qalbini larzaga keltirdi. Uning janozasi mamlakat miqyosidagi janozaga aylanib ketdi. Janozaga turli mamlakatlarning Misrdagi elchilari, ko‘plab islomiy va arab davlatlari rahbarlari, Misr hukumati vakillari hamda Misrning ko‘p sonli xalqi tashrif buyurdi.

Shundan beri har yili 30 noyabr kuni Shayx Abdulbosit qorini eslash, xotirlash kuniga aylandi.

Alloh taolo bu qori bandasini rahmatiga olgan bo‘lsin! Islomga, Qur’oni Karimga va mo‘min-musulmonlarga qilgan xizmatlarini O‘zi munosib taqdirlasin! Zurriyodlarimizdan u kishiga o‘xshagan Qur’on xodimlarini ko‘plab chiqarsin, omin!  

  

Internet ma’lumotlari asosida

Nozimjon Iminjonov tayyorladi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Mabrur haj qanday bo‘ladi?

19.05.2025   5878   6 min.
Mabrur haj qanday bo‘ladi?

Hajga ketayotganlarga yoki hajdan qaytganlar haqqiga «Hajingiz mabrur haj bo‘sin!» deya duo qilinadi. Umuman, hojilarning o‘zlari ham o‘z hajlarining mabrur bo‘lishini istab, duoi xayrlar qiladilar. Nima uchun bunday duo qilinadi? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mana bu hadisi shariflari bor: Mabrur hajning mukofoti faqat jannat bo‘ladi! (Imom Buxoriy, 3/1773; Imom Muslim, 2/1349).

Boshqa bir o‘rinda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan insoniyat uchun eng afzal amallar qaysiligini so‘ralganida, ul zoti sharif tomonlaridan bunday amallar qatorida hajji mabrur ham sanab o‘tilgan edi (Imom Buxoriy, 2/1519; Imom Muslim, 1/83).

Shunday ekan, hajning qay tariqada mabrur bo‘lishini bilib olish juda zarur ekan. Avvalo «mabrur» so‘zining lug‘aviy ma’nosi qanday?

«Mabrur» so‘zi lug‘atda yaxshilik qilingan, qabul qilingan degan ma’nodadir. Uning «xolis» degan ma’nosi ham bor. Demak, «mabrur» so‘zi «maqbul» so‘ziga ma’nodosh bo‘ladi.

Mabrur haj bo‘lishi uchun quyidagilar bo‘lishi lozim:

1) Imom Buxoriyning “Tarixi kabir” asarida bir rivoyat bor. Unda mashhur olim Hasan Basriy rahimahullohning bunday degani naql qilinadi: Mabrur haj shuki, hajdan dunyoda zohid holda, oxiratga rag‘batli bo‘lgan holatda qaytmoqlikdir (Imom Buxoriy, «Tarixi kabir», 3/808).

Demak, hojilar yurtga qaytar ekanlar dunyo borasida zohid, zuhdu taqvoga berilgan, oxirat borasida esa unga rag‘bat qo‘ygan, harom va shubhali narsalarga parhezgor bo‘lib, har dam va har qadamda oxiratini o‘ylaydigan bo‘lishlari kerak ekan. Agar ana shunday hojilar bo‘lsa, ularning hajlarining mabrur bo‘lganining alomati ana shudir.

2) Haj vaqtida gunoh ish va qiliqlar aralashmagan haj mabrur bo‘ladi. Bu haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning quyidagi hadislari bor: «Kimki haj qilsa, yomon gap va yomon ish qilmasa, o‘tgan gunohlari kechiriladi» (Imom Termiziy, 2/808).

Hadisi sharifda tilga olingan “rafas” so‘zi lug‘atda shallaqilik qilish, behayo gaplarni gapirish, buzuq, iflos ishlarni qilish ma’nosida ekani aytiladi. Qur’oni karimda u «xotini bilan jinsiy yaqinlik qilish» ma’nosida kelgan. Bu yerda esa u umumiy bo‘lib, yomon gap-so‘z, qabih ishlar ma’nosida qo‘llangan. Demak, hajda bu xildagi ishlar mutlaqo mumkin emas.

3) Hajdan ko‘zlangan maqsad faqat Allohning farz qilgan hajini ado qilish bo‘lishi kerak. Shundagina haj mabrur bo‘ladi. Bu to‘g‘ridagi Hazrati Umar roziyallohu anhuning mana bu gapiga e’tibor bering:

Kim mana bu Uyni boshqa narsani iroda qilmasdan haj qiladigan bo‘lsa, gunohlardan xuddi onasi tuqqan kundagidek bo‘lib chiqadi (Ibn Abu Shayba, 3/12785).

Inson hajga borar ekan, tijorat, savdo-sotiq va boshqa shunga o‘xshash dunyoviy va hajdan o‘zga diniy ishlar hajning bahonasi ila safarning birinchi maqsadiga aylanib qolmasligi kerak.

Hazrati Umar roziyallohu anhu bir xotinning hajdan qaytayotganini ko‘rib, «Sayru sayohat qilib, do‘konlarni aylanib yuribsanmi?» debdilar. Xotin tasdiq javobini berganida, unga Hazrati Umar roziyallohu anhu: «Unday bo‘lsa, qaytadan haj qilgin!» degan ekan.

Bir kuni Hazrati Umar roziyallohu anhu Ka’baga suyanib o‘tirganida, Iroqdan kelgan hojilar u yoqdan bu yoqqa o‘ta boshlabdilar. Hazrati Umar roziyallohu anhu ularni oldiga chaqiribdi. «Sizlar hajga keldinglarmi? Tavof qildinglarmi, Safo va Marva orasini sa’y qildinglarmi?» debdilar. Ular tasdiq javobini qilibdilar. «Hozir nima qilayapsizlar? Haj mavsumidan foydalanib qolyapsizlarmi?» debdi.

Hojilar fursatdan foydalanib, u yer bu yerlarni ko‘rib yurishganini, u yoqqa bu tomonga o‘tib, borib-kelib yurganlarini, boshqa xayrli amallar, ko‘proq zikr, ko‘proq nafl ibodatlar qilmayotganlarini aytishibdi. Shunda Hazrati Umar roziyallohu anhu ularga hajni qayta qilishlarini buyuribdilar (Ibn Abu Shayba, 3/12787).

Sahoba Abu Zarr roziyallohu anhu haj kunlarida Rabza degan joyni aylanib yurgan hojilarni ko‘rib, ularga hajlarini qayta qilishni burgan ekan.

Demak, inson haj kunlarini g‘animat bilishi, boshqa narsalarga, sovg‘a-salomlarga chalg‘ib ketib, ibodatlardan, zikrlardan qolib ketmasligi kerak. Shunda uning haji mabrur bo‘ladi.

4) Haji mabrur bo‘lganining alomati hoji haj qilib qaytganidan so‘ng uning holi yaxshi tarafga o‘zgarishidir. Har bir hoji o‘z holiga qarab ko‘rsin: ko‘proq ibodatlar qilayaptimi, o‘qiyotgan nafllari avvalgidan ko‘paydimi, odamlarga qilayotgan xayrli amallari ortdimi, og‘zidan chiqqan yomon gaplar endi yo‘qoldimi, yomon amallari yo‘qoldimi, hech kimga aytib bo‘lmaydigan gunohlari, aybu nuqsonlari ozaydimi?

5) Imom Qurtubiy rahimahulloh aytgan: “Haj mabrur bo‘lishi uchun haj arkonlari, manosiklari, amallari, farzu, vojibu sunnat va mustahablarining barchasi mukammal va to‘liq ado qilinishi kerak”. Bu juda muhim gap! Hojilar bunga e’tibor qaratishlari kerak bo‘ladi. Hajning amaliyotlarining birortasi qolib ketmasligi, amallarning ketma-ketligi, tartibi o‘zgarmasligi, shoshma-shosharlikka yo‘l qo‘ymasligi, birovlar gapiga kirib oson va qulay yo‘lga o‘tib olmasligi kerak.

6) Muhammad Yusuf Bannuriy rahimahulloh hajning mabrur bo‘lishi uchun u riyodan xoli bo‘lmog‘i kerak, deb ta’kidlagan. Zotan, riyo savoblar kushandasidir. Xo‘jako‘rsinga, odamlar hoji desin, hammaning e’tibori va obro‘-hurmatiga sazovor bo‘lish maqsadida hajga borsa; hamma hajga borayapti-ku, deb odamlar ko‘zi uchun hajga ketsa, uning haji mabrur bo‘lmasligi mumkin.

7) Umuman, mabrur haj deganda gunoh, ma’siyat aralashmagan hajga aytiladi. Chunki uning «xolis haj» degan ma’nosi bor. Bu gunohlardan xoli, deganidir. Tavof asnosida, odamlar tiqilinchida birovga turtilmaslikka, birovning oyog‘ini bosib olmaslikka ham e’tibor qaratish kerak bo‘ladi. Birovning ko‘ngliga og‘ir keladigan gaplarni gapirmaslik kerak. Buning uchun zikrga zo‘r berish kerak. Hajga borib, mehmonxonada oyoq uzatib yotib, umrida bir marta bo‘ladigan, atigi o‘n besh kunlik muborak safarida bu yoqdagi, yurtidagi dunyoviy ishlarini muhokama qilishning hech keragi yo‘q.

Barcha hojilarning hajlari mabrur, sa’ylari mashkur bo‘lsin!

Hamidulloh BЕRUNIY