Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Bu kecha boshqacha, chiroylik

22.11.2018   4139   11 min.
Bu kecha boshqacha, chiroylik

Bismillahir Rohmanir Rohim

Bugun – Rahmon, Rahim, Qodir Allohning eng suyukli do‘sti, Rasuli, yer yuzidagi so‘nggi Payg‘ambari, insoniyat sarvari Muhammad mustafo sollallohu alayhi va sallamning tavallud topgan, u zotni sog‘ingan, suygan, ko‘rsatgan yo‘llarida sobit bo‘lish orzusi, intilishida yashayotganlarning salavotu salomlari falakka to‘layotgan kunlarda bu zamonlarga yeta olmagan ota-onalarimiz, boboyu momolarimiz, ustozlarimizni o‘ylarkan... xotiralar qatidagi go‘zal ma’noyu maqsadlardan angladim: garchi sobiq sovet tuzumi xalqimiz qalbiga dinsizlik, jaholatni shafqatsizlik, qattollikka tayanib singdirmoqchi bo‘lgan esa-da, muqaddas Qur’on ta’lim-tarbiyasiyu Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning sunnatlari ko‘rsatmalarini katta avlod qalbida quyoshdek asrab, o‘z amallari bilan farzandlari qalbiga singdirib ketgan ekanlar. Zero, Parvardigori olam quyoshni dunyo hayoti uchun yorug‘lik, harorat manbai qilib yaratgan ekan, toki Alloh taoloning hukmi o‘zgarmaguncha, yaratilmishlardan hech bir kuch oftobning nurini, issig‘ini to‘sa olmaydi. Quyosh bulut orqasida qolishi yoki qishda yer sharining biz yashayotgan mintaqalaridan uzoqlashi mumkin, lekin bu vaqtinchalik holat ekani ongimizga quyilgan. Xalloqi olam bir-biriga uyg‘un bog‘lagan fasllar O‘zining irodasi bilan ba’zan ertaroq yoki kechoq kelishi, odatdagidan issiqroq yoki sovuqroq, seryog‘in yohud quruqroq kechishi ko‘p kuzatilgan, faqat ularning vazifasini, tartibini isloh qilish yaratilmishlarning qo‘lidan kelmaydi...

Hech esimdan chiqmaydi: bundan o‘ttiz to‘rt yil oldin kutilmaganda markazko‘mning g‘oyaviy ishlar bo‘yicha kotibasi majlisga chaqirdi. Yetti oylik qizimni tashlab ketolmasligimni aytgandim, umuman quloq solishniyam, tushunishniyam istashmadi. Bolani bir qo‘shniga tashlab bordim. Kotibaning yuzi, ko‘zi, so‘zlaridan zahar tomib majlis o‘tkazishiga mashhur shoirlarimizdan biri dunyo adabiyotining durdonalaridan bo‘lgan asarni o‘zbek tiliga o‘girganda Xudo so‘zini ishlatgani ekan. Katta xonani to‘ldirib o‘tirgan ijodkorlardan birontamiz: “Axir, asl manbada qo‘llanilgan bu so‘z tarjimada ham bo‘ladi-da!” degan gapni aytishga jur’at etolmaganmiz. Chunki imonsizlikka asoslangan sobiq tuzum ulamolarni qatag‘onu surgunlarga mahkum etib, diniy adabiyotlarni yoqib-yo‘qotib, xalqni e’tiqodsiz mutelarga aylantirish uchun zulm tegirmonini beayov aylantirardi. Ammo qalblarga Allohdan o‘zga kimning hukmi o‘tardi?!

Ota-onalarimiz qo‘limizga non berayotganda, uyquga ko‘zimizni yumib-ochganda, ostona xatlaganda, tilimizga “Bismilloh”ni o‘rgatishdi. Rahmatli otam mulla Muhammadxon: “Mening tirikligimda olgan bilimlaring – eng katta meros” degan gapni ko‘p qaytaradilar. Aqlimizni tanib-tanimay ota-onamizni quvontirgan dastlabki amallarimizdan biri  ular o‘rgatgan “Chorqul” suralarini yodlab aytib berganimiz bo‘lsa kerak. Payg‘ambarimiz  sollallohu alayhi va sallamning “Qul huvallohu ahad” va “Muavvazatayn”ni kechqurun va ertalab uch martadan o‘qib qo‘ygin, seni hamma yomonliklardan asraydi” (Imom Termiziy, Imom Nasoiy, Imom Ahmad rivoyati) degan sunnatlari u mehribonlarimni ko‘z oldimga keltiraveradi.

Jismu ruhimiz otajonim tong saxarlarda o‘qigan Qur’on suralaridan nur, shifo oldi. “Davoning eng yaxshisi Qur’ondir” (Ibn Moja rivoyati) deb marhamat qilganlar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam.

 Ona shahrim Marg‘ilon odamlarining halimligi, muomalasi muloyimligini ko‘pchilik e’tirof etadi. Otamning ayol-qizlarga muomalalari boshqacha mayin edi. O‘ta talabchan onamning ovozlarini ko‘targanlari, so‘kib urishganlarini eslolmayman. Abdulloh ibn Amrdan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zlari ham shaloq so‘zlamas, o‘zgalarning ham shaloq so‘zlashiga yo‘l qo‘ymas edilar. “Darhaqiqat, sizlarning yaxshilaringiz xulqi yaxshilaringizdir”, – derdilar” (Imom Buxoriy rivoyati) – ayni shu fazilatni xonadonimizning, qo‘ni-qo‘shniyu qarindoshning ulug‘lari maktabida ko‘rib o‘rgandik.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning farzandlariga hadya berishda adolat qilmagan sahobalariga: “...Bu durust emas, bu ishingga mendan boshqani guvoh qil. Men zulmga, gunohga guvoh bo‘lmayman. Allohdan qo‘rqinglar, farzandlaringiz o‘rtasida adolat qilinglar...”, deganlarini har gal o‘qiganimda, mulohaza qilganimda, ko‘z oldimga otajonimning yong‘oqdekkina ne’matni ham oltita teng bo‘lakka bo‘lib, biz – olti farzandning oldiga qo‘yib, mehribon jilmayib turganlari hamon ko‘zlarimdan minnatdorchilik yoshlarini oqizaveradi. Bola ekanman-da, yetti-sakkiz yoshlarda bo‘lsam kerak, otamga singlimdan shikoyat qilibman. Dadam indamay eshitdilar, keyin: “Shu gaplarni Mukarramxon haqida aytdingizmi? – dedilaru qo‘shimcha qildilar. – Agar shu singlingiz yuz-qo‘lini yuvgan suvni olib kelsangiz, men uni ichib qo‘yaman”. Tabiatan juda nozikta’b, ozodalik talab bo‘lgan otamning bu gaplarini dastlab tushunmadim, hayron bo‘ldim. Ammo yuzlaridan kayfiyatlari buzilganini sezdim: demak, aytgan gapim, aniqrog‘i, singlimdan nolishim yoqmadi. Bu voqea menga bir umrlik saboq bo‘ldi. Keyinchalik angladimki, ota-onaning bolalariga adolat qilishi mohiyatida o‘zaro ahil, mehr-oqibatli aka-ukayu opa-singillar, demakki, bir-birini qo‘llab-quvvatlovchi jamiyat ildizlarini mustahkamlash maqsadi ham mujassam ekan.

Yoshi biroz ulg‘ayganda farzand ko‘rgani uchunmi, bolalar orasiga tushib janjallashadigan qo‘shnimiz biznikigayam akamdan shikoyat qilib chiqardi, xumoridan chiqqunicha urishib olardi. Onam indamasdilar, qo‘shnining gapiga loyiq javob qaytarmaganlaridan bizning jahlimiz chiqardi. Ammo hech qancha vaqt o‘tmasdan o‘sha qo‘shni bir sabab-bahona topib: “Ayajon-uv” deb kirib kelardi. Onam hech narsa bo‘lmagandek uni qarshilab so‘riga boshlardilar. Shunga o‘xshash voqealar juda ko‘p bo‘lgan. Nazarimda, onajonim uchun Payg‘ambarimiz alayhissalomning “Eng yomon ko‘radiganim adovati qattiq kishidir” (Imom Buxoriy rivoyati), degan hadislari doimiy shior bo‘ldi. Bu fazilatlari sharofatidan xonadonimiz hamisha yaxshi mehmonlar bilan, hayotdan erta ketgan otamdan keyin ham barakotlar bilan obod bo‘ldi, menimcha.

Jarir ibn Abdullohdan rivoyat qilingan hadisi sharifda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytadilar: “Kimda kim mehribonlik qilmas ekan, o‘zi ham mehribonlik ko‘rmagay” (Imom Buxoriy rivoyati). Ko‘chamiz, mahalla, maktabimiz, undan so‘ng oliy ta’lim dargohida, eh-he, bizga mehr bilan ta’lim-tarbiya bergan, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatgan, hunar o‘rgatgan odamlarning son-sanog‘i yo‘q. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam yetimlar boshini silaganlar jannatda o‘zlariga yonma-yon bo‘lishini aytganlar. Erta vafot etib ketgan ikkita ammamning farzandlarini bizga opa, aka qilib oilamizga qo‘shgan, “Bularning ko‘ngli yarim, yetimligi bilinib o‘ksib qolmasin”, deya o‘sha opa-akalarimizga bizdan ham ko‘proq mehr berishga uringan otam, onam jannatda olamlar sarvari qavatlarida bo‘lsalar, inshoalloh!

O‘zbekiston xalq shoiri Zulfiyaxonim bolalik, o‘smirliklarini xotirlab ushbu voqeani so‘zlab bergandilar: “Mahallamizdagi Siddiqa otinoyida savod chiqarganman. O‘n ikki yoshlarda edim. Bir kuni meni o‘qishdan olib kelib, kasal yotgan opamning oldiga olib kirishdi. U yerda Qur’ondan Yosinni o‘qib uzoq o‘tirdim. Og‘ir ahvolda bo‘lgan opamning yuziga qarashga yuragim betlamasdi. Bir payt ayollar kirishib, ishora bilan o‘qishimni to‘xtatishdi. “Opang vafot etdi, tashqariga chiq, kitobingni yuqori tokchaga qo‘y”, deyishdi”. Aziz ustozning o‘tgan asrda hayot va zamonning barcha sinovlari (ikki akaning fojiali o‘limi, yana bir akaning qatag‘on qurboni bo‘lishi, opasining vafoti, sevikli turmush yo‘ldoshidan 29 yoshida beva qolishi)ni iroda, sabr bilan yengib, hech kimdan, hech narsadan nolimay matonat bilan prkiza yashashi Allohning taqdiriga taslimlik ekanini yuqoridagi xotiralarini eshitganimda chuqurroq angladim.

Umrimning katta qismi “yagona sovet millati”ni shakllantirishga tish-tirnog‘i bilan safarbar bo‘lgan zamonda kechdi. Maktabda, oliy ta’lim dargohida odam bolasini yer yuzidan tortib koinotgacha hukmdor qilish (Astag‘firulloh!) g‘oyalariga xizmat qilgan “...izm”, “...izm”larni o‘qish-o‘rganishga uvol ketgan vaqtlarning hisobi yo‘q. Ammo o‘sha paytlarda baho olish uchungina o‘rganilgan u “bilim”lar qurigan barglar kabi xotiradan to‘kilib ketdi-yu... o‘sha zamonning “olim”lari bilimsiz, ma’rifat-madaniyatdan yiroq deb qadrini, obro‘-sha’nini yerga urib kelgan otalarimiz, onalarimiz, boboyu buvilarimiz qalbimizga ekkan to‘g‘rilik, xalollik, rostgo‘ylik, tinchliksevarlik, mehribonlik, kichikka shafqatu keksalarga g‘amxo‘rlik, mehnatsevarlik, kechirimlilik, ozodalik, bag‘rikenglilik, saxovat, kamtarlik... kabi hislatlar urug‘lari nish urdi, ko‘kardi. Chunki bu fazilatlarni ikki dunyo saodati kaliti sifatida o‘zi suygan bandalari qalbiga jo etishni va shu asosda yashashni Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning ulug‘ ibratlari orqali o‘rgatishni Qodir Alloh iroda etdi.

...1978 yilda vafot etgan qashqadaryolik ajoyib inson Najmiddinxon eshonboboning ota-bobolari o‘tgan asrning birinchi yarmida qatag‘on qurboni bo‘ldi, aslida namanganlik bo‘lgan oila surgunga, qochqinlikka duchor etildi. Yigima yoshida ikkinchi jahon urushiga ketgan Najmiddinxon polki bilan dushmanga asirlikka tushadi. Uni ham o‘lim pechida yoqib yuboriladiganlarga qo‘shadilar. Najmiddinxonning ko‘z o‘ngida qancha-qanchalab maxbuslarni navbat bilan olovli kameraga olib kirib ketadilar. Shunday fojiali taqdir oldida o‘zini tamoman yo‘qotib qo‘yayotgan dindoshlari uchun qanday yordami, ezgu amali bo‘lishini o‘ylagan Najmiddinxon musulmon masxbuslarning asirlik raqami yozilib ko‘kragiga osib qo‘yilgan taxtachaning orqasiga “La-a ilaha illalloh!” kalimasini yozib beradi va ularga o‘lim oldidan bu kalimani qayta-qayta o‘qishni o‘rgatadi... Alloh marhamati keng, Alloh – Qodir. Qarangki, ko‘p o‘tmay kutilmaganda Najmiddinxon va minglab maxbuslar ozod qilinadi. “La-a ilaha illaloh” kalimasini ishonch, ixlos bilan ko‘p takrorlashning fazilatlari, ikki dunyomiz uchun qanchalar saodatbaxsh ekani haqida Payg‘ambarimiz alayhissalomning ta’limlari e’tiqodimizga mayoq bo‘lsin.

Men... o‘rganishga, tinglashga muxtoj bir banda... Fikrlarim bayonida ilmsizlik, mohiyatga yetolmaslik qusurlari bo‘lishi tabiiyligidan andisha, hijolatligimni bir yorug‘ umid yengdi: Allohning muborak Islom dinida yaratgan bandasi, Muhammad alayhissalomning ummatlari ekanimga shukronalar bilan, zamonlar qanchalar evrilmasin, to Qiyomatgacha meni va avlodlarimizni dunyo hayotini yoritgan qutlug‘ Kalomulloh, Payg‘ambarimiz sollalohu alayhi va sallam sunnatlarini o‘ziga haqiqiy ilm manbai va dasturi amal qilib olganlar qatorida etishini tiladim. Sizdan-da shunday duo so‘rayman, aziz do‘stim.

Bu kecha boshqacha, chiroylik,

Yulduzlar mavjida oy – bolig‘.

Dunyoning qalbidan shu’ladek –

Salavot yog‘ilar... ming oylik.

 

Bu kecha boshqacha, chiroylik,

Havolar anbarin ziloldek.

Xayolning har yo‘li – nurafshon,

Shukrona atalgan saroylik.

 

Bu kecha boshqacha, chiroylik,

Solihlar ko‘zlari nur – soylik.

Salavot, salom daryolarin

Rasulingga yetkaz, yo Xoliq!

 

Rabiul avval, 11-13-kun

Muhtarama ULUG‘OVA

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

​Jamoat haqining gunohi og‘ir!

10.07.2025   2473   4 min.
​Jamoat haqining gunohi og‘ir!

O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi xabar berishicha, may oyining 13-sanasida bir kunda 3 mlrd so‘mlik energoresurslarini talon-toroj qilish holatlari aniqlangan. Afsuski, bugun bunday gaz va elektr energiyaga yashirincha ulanib, davlatga milliardlab zarar yetkazgan kimsalar haqidagi xabarlarni tez-tez o‘qib qolamiz.
 

Birovning, ayniqsa, xalq haqidan qo‘rqmay o‘g‘rilik orqali manfaat topmoqchi bo‘layotgan insonlar oramizda ko‘plab topiladi. Bundaylarning nazdida gaz, suv, elektr energiya tuganmas boylik. Undan har kim o‘z manfaati yo‘lida foydalanishi mumkin. Biroq bu ne’matlar xonadonlarga kirib borishi uchun minglab insonlar mehnat qilishini, davlat esa milliardlab mablag‘ sarflashini, ular ham bir kun tugab qolishini xayoliga ham keltirmaydi.


Aslida ushbu ne’matlardan oqilona foydalanish, isrof qilmaslik nafaqat fuqarolik majburiyatimiz, balki insoniy vazifamiz, mo‘minlik burchimizdir.


Aytish joizki, uyda, ishda, ko‘chada kommunal to‘lovlar atrofida aylanayotgan qator muammolar haqida ko‘p eshitamiz, ba’zan o‘zimiz uning guvohi yoki bevosita ishtirokchisiga aylanamiz. Lekin bu muammolar to‘lovni o‘z vaqtida amalga oshirmaslik yoki ayrim nobop kimsalarning qilmishi oqibatida yuzaga chiqayotgani yodimizga ham kelmaydi. To‘lovlarni imkon bo‘la turib asossiz bahonalar yoki o‘z vaqtida to‘lamaslik yoki hisoblagich jihozlarini teskariga aylantirish yoxud har xil hiylalar ishlatib, ularni to‘lashdan qochish davlatning va xalqning haqini yeyish hisoblanadi. Chunki tabiiy boyliklar davlat va xalq mulkidir.


Qolaversa, kommunal xizmatlardan foydalanish uchun har bir xonadon ta’minotchilar bilan shartnoma tuzib, qo‘l qo‘ygan va o‘zaro kelishuvda to‘lovni o‘z vaqtida ado etishga kelishgan. Shu bois to‘lovlarni vaqtida ado etishimiz shar’an ham joiz. 


Ta’kidlash lozimki, xalqning mulkida barcha fuqarolar, xususan, kam ta’minlanganlar, nogironlar, yetim-yesirlar, keksalarning haqi bor. Ulardan foydalanishga kelganda faol bo‘lib, to‘lovga kelganda qochayotgan, paysalga solayotganlar yuqorida zikr etilgan qatlamlarning ham haqini o‘zlashtirib, nohaq yeyayotganini bilib olsinlar. Zero, Qur’oni karimda: Ey iymon keltirganlar, bir-birlaringizning mollaringizni botil yo‘l bilan yemanglar (Niso surasi 29-oyat), deya ogohlantirilgan. Shunday bo‘lgach, har bir fuqaro o‘zgalarning moliga, ayniqsa, jamoat mulkiga xiyonat etmasligi darkor! Bunga e’tiborsizlik oxiratda yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin.


Havla binti Amr roziyallohu anho rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar: Ba’zi bir odamlar Allohning mulki (jamoat pullari)ga xiyonat qiladi. Qiyomat kuni ular jahannamga ravona bo‘lishadi (Imom Buxoriy rivoyati). Shunday ekan, bu masalaga jiddiy yondashishimizga to‘g‘ri keladi.


Shuningdek, gaz, elektr energiya va suv kabi ne’matlardan oqilona foydalanish ham dinimiz talabidir. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Iqtisod qilgan kimsa kambag‘al bo‘lmas, maslahat qilgan pushaymon bo‘lmas” (“Mushkotul nasobih”), deb tavsiya  berganlar.


Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Solih hidoyat, go‘zal ko‘rinish va iqtisodli bo‘lish nabiylikning yetmishdan bir juzidir”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).


Demak, doim ahli solihlardan bo‘lib, tejamkor bo‘lish, isrofga yo‘l qo‘ymaslik, har bir narsani o‘z o‘rnida, me’yorida tasarruf qilish, keragidan ortiq, behudaga sarflamaslik nabiylikning yetmish juzidan bir juz, yetmish bo‘lagidan bir bo‘lak ekan. Buni har bir mo‘min-musulmon yaxshi anglab, hayotiga tatbiq qilishi lozim.


Xulosa qilib aytganda, halollik inson hayotini xotirjam, osoyishta va farovon qiladi. Shunday ekan, kommunal to‘lovlarni o‘z vaqtida to‘lab, xalq haqiga xiyonat qilmaylik, azizlar!

 

G‘ayrat BOZOROV,

Dehqonobod tumani

“Oqrabot ota” jome masjidi

imom-xatibi

Maqolalar