Har yili O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi masjidlar imom-xatib va imom-noiblari o‘rtasida an’anaviy tarzda “Yil imomi” ko‘rik tanlovi o‘tkazib kelinar edi. Joriy yildan esa mazkur tanlov O‘zbekiston musulmonlari idorasining 2018 yil 10 sentyabrdagi 01/A092-sonli buyrug‘i asosida “Eng ma’rifatli imom” nomi ostida yangi Nizom asosida o‘tkazildi.
Tanlovning maqsadi – bugungi taraqqiyot talablariga javob beradigan, kuchli ilmiy salohiyatga ega, yuqori kasbiy mahorat sohibi bo‘lgan, tashabbuskor, ilg‘or fikrli, innovatsion g‘oyalar muallifi, zamonaviy axborot texnologiyalaridan yetarlicha foydalana oladigan va keng xalq ommasiga o‘z fikrini yetkazish qobiliyatiga ega bo‘lgan eng iqtidorli, faol imom-xatiblarni aniqlash va qo‘llab-quvvatlashdan iboratdir.
Uch bosqichda o‘tkazilishi belgilangan tanlovning birinchi shahar-tuman bosqichi g‘oliblari 15 oktyabr kuni Namangan shahridagi “Yahyoxon to‘ra” jome masjidida o‘tkazilgan viloyat bosqichida o‘zaro bellashdilar.
Tanlov Qur’oni karim tilovati bilan boshlandi. O‘zbekiston musulmonlari idorasining Namangan viloyat vakili, viloyat bosh imom-xatibi Abdulhay Tursunov so‘zga chiqdi. U joriy yilgi tanlov O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 16 apreldagi “Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 15 banddan iborat tarixiy farmoni hamda “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi Qonunda belgilangan vazifalar ekanini ta’kidladi.
O‘tkazilayotgan ko‘rik-tanlovdan ko‘zlangan maqsad yurtimizni yuqori saviyali, kuchli bilimga ega diniy kadrlar bilan ta’minlash, imomlarning malaka va ko‘nikmalarini yanada rivojlantirish ekanini aytdi.
Xususan, ularni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlarntirish maqsadida o‘tkazilayotgani, yurtimizda diniy-ma’rifiy sohaga, ilm ahliga ko‘rsatilayotgan e’tiborga alohida to‘xtaldi. Davlatimiz rahbari va Musulmonlar idorasi rahbariyatiga tanlov ishtirokchilari nomidan tashakkurlar aytdi.
Shuningdek, tanlovda imomlardan tashqari masjidlarda jonkuyarlik bilan xizmat qilib kelayotgan, o‘z ustida muntazam ish olib borayotgan bir guruh xodimlar ham taqdirlanadi deb, barcha ishtirokchilarga omad va muvaffaqiyatlar tiladi.
Tanlovda kuzatuvchi sifatida ishtirok etgan O‘zbekiston musulmonlari idorasi mas’ul xodimi Muhammadayyub domla Homidov ham so‘zga chiqdi.
U kishi O‘zbekiston musulmonlari idorasi Rahbariyatining salomini tanlov ishtirokchilariga yetkazib, haqiqatda Namangan viloyatida bu yilgi tanlovga o‘zgacha ishtiyoq bilan katta tayyorgarlik ko‘rilganini e’tirof etdi hamda tanlov ishtirokchilariga omad tiladi.
Tanlovda ishtirokchilarning chiqishlari hakamlar hay’ati tomonidan baholab borildi hamda tanlov so‘ngida natijalar e’lon qilindi:
“Eng ma’rifatli imom” tanlovining Namangan viloyat bosqichi g‘oliblari:
I-o‘rin: Umurzakov Kodirjon Djurayevich (Pop tumani “Muhammadjon qori” jome masjidi imom-xatibi)
II-o‘rin: Usmonov Ibodullo Ismoilxonovich (Kosonsoy tumani “Eshonbobo” jome masjidi imom-xatibi)
III-o‘rin: Xapizov Shamsiddin Axmedovich (Namangan tumani “Xalil hoji” jome masjidi imom-xatibi)
“Eng ko‘p obuna uyushtirgan imom”
- Hamroqulov Kamoliddin (Norin tumani “Haqqulobod” jome masjidi imom-xatibi
“Eng ko‘p maqola nashr etgan imom”
- Isaqov Abdulvohid (Namangan shahar “Miryoqubboy Mirhakimboy” jome masjidi imom-xatibi)
“Eng obod masjid”
- Namangan shahar “Mavlono Aliyyul qori” jome masjidi (masjid imom-xatibi Hamdamov Abdulbosit)
“Eng targ‘ibotchi imom”
- Tursunov Shukrullo (Namangan shahar “Abu Hanifa” jome masjidi imom-xatibi)
“Eng ta’sirli ijodiy ish”
- Ikramov Obidxon (Namangan viloyat bosh imom-xatibining o‘rinbosari “Jazariy matni” hamda “Qur’oni karim tilovatida vaqf va ibtido” rukni ostida chop etilgan asarlari uchun)
“Eng xushovoz muazzin”
- Yusupov Nosirxon (Kosonsoy tumani “A’loxon mahdum” jome masjidi muazzini)
“Eng ishbilarmon mutavalli”
- Siddiqov Xasanxon (Uychi tumani “Mashhad mozor” jome masjidi mutavallisi)
“Eng mirishkor bog‘bon”
- Rizayev Ma’murjon (Pop tumani “Kichik Xo‘jaobod” jome masjidi bog‘boni)
“Eng namunali tahoratxona”
- Namangan shahar “Mahdum eshon” jome masjidi tahoratxonasi (masjid imom-xatibi Shaxobitdinov Bositxon)
“Eng zamonaviy qorovulxona”
- Namangan shahar “Abu Yusuf” jome masjidi qorovulxonasi (masjid imom-xatibi Yusupov Bositxon)
“Eng boy kutubxona”
- Namangan shahar “Abu Yusuf” jome masjidi kutubxonasi (masjid imom-xatibi Yusupov Bositxon)
G‘oliblar Namangan viloyat vakilligining diplom va tashakkurnomasi hamda esdalik sovg‘alari bilan taqdirlandilar.
O‘zbekiston musulmonlari idorasining
Namangan viloyat vakilligi
Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlar fiqhga shunday ta’rif berishadi: «Fiqh mukallaflarning amallarini halol va haromlik, fasod va sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir». Bu ta’rifni ham kengroq tahlil qilib ko‘raylik. «O‘rganadigan ilm» nima degani? Hozirgina «Ilm bir narsaning voqelikka muvofiq kelishidir», dedik.
Fiqhning mavzusiga bir misol keltiraylik. Masalan, men mukallafman. Xotinimga «Sen taloqsan», dedim. Buning hukmi nima bo‘lishini fiqh o‘rganadi. Demak, fiqh men kabi mukallaflarning mana shu kabi holatlarini o‘rganadi. Masalan, men sherikchilik aqdini tuzishim mumkin, biron narsani sotishim, ijaraga olishim mumkin. Fiqh ana shunday holatlarni, men qilgan ishning halol yoki harom, sahih yoki fasodligini o‘rganadi. Demak, fiqhning mavzusi mukallaflar qiladigan amallarning holatini o‘rganishdir.
Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.
Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.
Masalan, siz birinchi yil ilm olayotgan bo‘lsangiz, ular sizga: «Sen aytgan hukmni faqat dalil keltirsang, qabul qilamiz», deyishadi. Axir siz hali dalillarni bilmaysiz-ku! Birorta jumlani oyat deb o‘ylashingiz mumkin, lekin aslida u oyat bo‘lmasligi mumkin. Bir hadisni Buxoriyda kelgan, deb aytishingiz mumkin, lekin u Buxoriydan rivoyat qilinmagan, to‘qima hadis bo‘lib chiqishi mumkin, chunki siz hali dalillarni o‘rganmagansiz. Ular mana shu darajadagi odamlardan dalil so‘rashdi, ochiq-oydin dalili bo‘lmagan hukmni esa botilga chiqarishdi. Bunga biroz kengroq yondashish kerak...
Yuqorida aytganimdek, asosiy maqsadim ta’riflarga doir qo‘shimcha ma’lumotlarni aytib o‘tish edi. Keling, shu masalani ko‘raylik. Ana o‘sha yo‘nalish egalari har bir hukmga dalil talab qilishyapti. Avvalo ayting-chi, dalil nima o‘zi? Ular: «Dalil – bu Qur’on va Sunnat», deyishadi. Ularning «Dalil Qur’on va Sunnatdir», deyishi ilmiy ma’noda xatodir, chunki dalilni faqat Qur’on va Sunnatgagina cheklab qo‘ysak, dinni zoye qilib qo‘yamiz, chunki bulardan boshqa dalillar ham bor. Dalil to‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan manbadir. Demak, Qur’on va Sunnat dalillarning asosiy qismidir, lekin dalillarning barchasi emas, chunki ijmo’ ham dalil, qiyos ham dalildir. To‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan har qanday manba dalil bo‘ladi. Lekin bu gapni ular tushunmaydi. Ular dalilni faqat Qur’on va Sunnat, deb tushunishadi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan