Sayt test holatida ishlamoqda!
03 Iyul, 2025   |   8 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:10
Quyosh
04:55
Peshin
12:32
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
03 Iyul, 2025, 8 Muharram, 1447

Til bilgan – el biladi

15.10.2018   9861   3 min.
Til bilgan – el biladi

Bugungi globallashuv sharoitida dunyo yangiliklarini o‘rganish va ularni sintez qilish, oqini qorasidan ajratib borish, albatta, muhim faoliyatdir. Zero, dunyoda bo‘layotgan jarayonlarga e’tiborsiz qolib, ko‘z yumib bo‘lmaydi.

Alloh taoloning irodasi ila dunyoda Odam farzandlari turli millat va elat vakillariga ajiratilgan. Ularni bir-birlaridan ajiratuvchi eng asosiy vosita bu tildir. Tillar boshqalaridan shunchalik darajada farqlanib ketganki, ularni uzoq va chuqur o‘rganishlarsiz tushinib, anglab bo‘lmaydi. Shuning uchun ham o‘z tilidan boshqa tillarni biluvchilar jamiyatda unchalik ko‘p uchrayvermaydi, balki ba’zilar bir nechta tillarni bilsa, boshqalari undan boshqalarini o‘zlashtirgan bo‘ladi, va boshqa toifa esa faqatgina mahalliy tilini gina biladi xolos.

Lekin, ularning dunyo yangiliklaridan bir xil xabardor bo‘lishga haqlari bor va bu borada ular tengdirlar. Shunday ekan faqat birgina yo‘l, ya’ni turli xil tillarda kelayotgan ma’lumotlarni mahalliy tilga tarjima qilish va jamiyatning barcha qatlam vakillari uchun taqdim qilish zarur bo‘ladi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, tarjimonlarning, ya’ni kasb yuzasidan emas, balki tarjima qilishga salohiyatli bo‘lgan shaxslarning jamiyat hayotidagi o‘rni ahamiyatlidir.   

 Aslida tarjimadan ko‘zlangan maksad - xorijiy til lisoniy vositalari yordamida yaratilgan matn yoki nutqni ona tili materiali asosida qayta yaratishdan iboratdir. Buning uchun tarjimon, birinchi navbatda, asl nusxani to‘la-to‘kis idrok etishi, so‘ngra uni o‘z tilida bekami-ko‘st qayta ifodalashi darkor. Muallif bermoqchi bo‘lgan ma’lumot yoki yaratgan voqe’likni to‘laligicha idrok etish uchun tarjimon keng mushohada quvvatiga ega bulgani holda, asar tarkibidagi lisoniy vositalarning mazmuniy va uslubiy-estetik jixatlarini tug‘ri anglashi, shu bilan birga muallif nazarda tutgan bosh g‘oyani, uning niyat va maqsadlarini. ochiq-oydin ko‘zga tashlanib turgan voqea-hodisalar tasviridan tashkari yana matn ortida turgan voqe’likni, bir so‘z bilan aytganda nafaqat lisoniy, balki g‘ayrilisoniy omillarni ham to‘la-to‘kis tasavvur etishi zarur. Toki natija shunday bo‘lsinki, asliyat o‘z o‘quvchi yoki tinglovchisiga  qanday tushuncha yoki zavq baxsh etsa, uning tarjimasi ham asarni asliyatda mutolaa qila olmaydigan o‘quvchi yoki eshituvchiga huddi shunday taasurot in’om etsin.

Tarjimada nuxsonlarni ko‘rgan shaxs aslni sayozlikda ayblaydi, yoki umuman undagi g‘oyaga qarshi fikir paydo qiladi. Natijada asl asardan ko‘zlangan maqsad amalga oshmaydi, balki teskari ta’sir ko‘rsata boshlaydi. Shuning uchun ham tarjimaning ma’lumotlar almashinuvi jarayonlarida ahamiyati juda kattadir.

Mazkur fikrlarni xulosasi o‘laroq aytish mumkinki, barcha ilmlar qatori tarjimonlik ilmi yoki til o‘rganish har doimgidan ko‘ra bugungi globallashuv sharoitida eng muhim vazifalardandir.



Ibrohim AHMADJONOV
"Hidoya" o‘rta maxsus islom bilim yurti o‘qituvchisi

O‘MI matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Xudkushlik qahramonlik emas

01.07.2025   8935   2 min.
Xudkushlik qahramonlik emas

Inson zimmasida bir nechta omonatlar borki, bularni qadrlash zarur hisoblanadi. O‘z joniga o‘zi qasd qilish esa ana shu omonatga xiyonat qilishdir. Binobarin, Quroni karim Niso surasi 29-oyatida Haq taolo  xitob qilgan: "Bir-birlaringizni o‘ldirmangiz".

Jundab ibn Abdulloh roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Sizlardan ilgari o‘tganlardan bir kishi jarohatlandi. Besabrlik qilib pichoq oldi-da, qo‘lni kesib tashladi va ko‘p o‘tmay, qon yo‘qotib vafot etdi. Alloh: "Bandam joniga qasd etdi, unga jannatni harom qildim", dedi" (Muttafaqun alayh).

Yana bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kimki tog‘dan o‘zini tashlab, joniga qasd qilsa, u jahannam olovida abadulabad o‘zini pastga tashlaydi. Kimki zahar ichib joniga qasd qilsa, u qo‘lida zaharini tutib, jahannam olovida abadulabad o‘zini zaharlaydi. Kimki o‘zini temir bilan o‘ldirsa, u qo‘lida temirini tutib, jahannam olovida abadulabad u bilan o‘zini uradi" (Imom Buxoriy, Muslim va boshqalar rivoyati).

Mo‘tabar fatvo kitoblarimizdan “Fatavoi Sirojiya”da: “Qachon kema yona boshlasa, undagilarning agar o‘zlarini dengizga tashlashsa, suzish bilan xalos bo‘lib ketishga gumonlari g‘olib bo‘lsa, shunday qilishlari vojib bo‘ladi. Agar o‘zlarini dengizga tashlasalar ham g‘arq bo‘lishlari yoki tashlashmasa, kuyib ketishlari ehtimoli bo‘lsa, u holda kemada qolish va dengizga o‘zlarini otish orasida ixtiyorlidirlar. Kimki o‘zini o‘ldirsa, uning gunohi boshqa birovni qatl qilgandan ko‘ra qattiqroqdir!”

Yuqorida keltirilgan manbalardan ko‘rinib turibdiki dinimiz inson o‘z joniga qasd qilishga emas, balki bu omonatni asrashga qadrlashga chaqiradi. Lekin, jamiyatda ba’zi insonlar borki, o‘z joniga qasd qilishga, xudkushlikka rag‘bat qiladilar. Aslini olganda o‘zini-o‘zi o‘ldirish Alloh bergan ne’matni mutlaqo mensimaslikdir. Shu bilan birga bunday holat o‘sha jamiyatga ham musibat hisoblanadi.

O‘zini-o‘zi o‘ldirishning gunohi birovni o‘ldirishdan ko‘ra og‘irroq va kattaroq hisoblanadi. Endi, salgina hayot tashvishi deb, ozgina g‘am va alam deb o‘zini o‘ldirayotganlarning gunohi birovni o‘ldirishdan ko‘ra og‘irroq ekanligini bildik. Biroq, bundan ham eng achinarlisi, birovlarning yolg‘on-yashiq gaplariga uchib, “fatvo”lariga aldanib, begunoh mo‘min-musulmonlarni o‘ldirishga qasd qilib o‘zini o‘ldirishning gunohi bundan necha barobar og‘irroq hisoblanadi. Bu shahidlik emas, bu qahramonlik ham emas, balki xudkushlikdir.

Uychi tumani "Devona bobo" jome masjidi imom-xatibi

Abdufattoh Musaxanov

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA