Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi va sallam: «Musulmonga qay bir musibat: horg‘inlikmi, bemorlikmi, tashvishmi, mahzunlikmi, ozormi, g‘am-g‘ussami, hattoki tikan kirishmi yetadigan bo‘lsa, albatta, Alloh ular ila uning xatolarini (gunohlarini) kaforat qiladi», dedilar».
Demak, musulmon kishi katta-yu kichik musibatlarga, og‘ir bemorliklarga ham, tikon kirishiga ham sabr qilmog‘i lozim bo‘lar ekan.
Oisha roziyallohu anhoning huzurlariga u kishi Minoda turganlarida qurayshlik yoshlar kulib kirib keldi. Bas, u kishi:
«Sizlarni nima kuldirmoqda?» dedilar.
«Falonchi chodirning ipiga qoqilib, yiqilib bo‘yni sinishiga va ko‘zi chiqishiga sal qoldi», dedilar.
«Kulmanglar! Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning, “Qay bir musulmonga tikan kirsa yoki undan ortiq narsa yetsa, albatta, unga bir daraja yozilur va bir xatosi o‘chirilur, deganlarini eshitganman», dedilar Oisha onamiz.
E’tibor beraylik, hadisi sharifda aytilishicha, ana shunday holga tushgan odamga Alloh taolo katta marhamat ko‘rsatar ekan. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam unday kishi haqida: “Qay bir musulmonga tikan kirsa yoki undan ortiq narsa yetsa, albatta, unga bir daraja yozilur va bir xatosi o‘chirilur”, demoqdalar.
Qanday qilib Alloh taoloning ulkan marhamatiga sazovor bo‘lib turgan inson ustidan uni masxara qilib kulish mumkin!? Har birimiz bu masalada juda ham ehtiyot bo‘lmog‘imiz lozim.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi va sallam:
“Alloh kimga yaxshilikni iroda qilsa, uni sinovga uchratur”, dedilar”.
Ana o‘shandek sinovlarning biri bemorlikdir. Demak, bemorlikka mubtalo bo‘lgan musulmon inson o‘ziga oriz bo‘lgan xastalikni Alloh taolodan o‘ziga nisbatan sinov deb bilmog‘i lozim va sabr qilib, Alloh taoloning O‘zidan shifo so‘ramog‘i kerak. Mo‘min-musulmon odam o‘ziga bemorlik yetganda sabrsizlik qilish o‘rniga, sabr qilib, xastalikni Alloh taolo beradigan yaxshilikdan oldingi sinov deb bilmog‘i lozim. Agar o‘sha sinovdan yaxshi o‘tsa, unga yaxshilik ato qilinadi. Mabodo, Alloh ko‘rsatmasin, sinovdan o‘ta olmasa, o‘zidan ko‘rsin.
Oisha roziyallohu anho aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan ko‘ra shiddatliroq bemorlikka uchraydigan biror kishini ko‘rmadim”.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning Alloh taolo huzuridagi maqomlari ulug‘ bo‘lganidan ham u zotga dardning shiddatlisi kelar edi. Biror musulmon banda xastalikka chalinsa, nima uchun hadeb bemor bo‘laverar ekanman, boshqalar soppa-sog‘ yuribdi-ku, qabilidagi gap-so‘zlarga bormay Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning bemorlikka uchrashlarini ko‘z oldiga keltirmog‘i lozim. Bemorlikka uchrash Alloh taoloning azobiga uchrash degani emas ekan, balki ba’zi vaqtlarda, xususan, mo‘min-musulmon, taqvodor odamlar uchun bemorlik darajalarining ko‘tarilishi uchun xizmat qilishi ham mumkin ekan.
Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi va sallam Ummu Soibning huzuriga kirdilar va:
“Ey Ummu Soib, senga nima bo‘ldi, qaltirayapsan? ” dedilar.
“Isitma! Alloh uni barakasiz qilsin!” dedi u.
“Isitmani qarg‘ama. U odam bolasining xatolarini xuddi bosqon temirning zangini ketkazganidek ketkazur”, dedilar u zot”.
Ushbu hadisi sharifdan bir necha muhim masalalarni o‘rganib olamiz.
Avvalo, erkak kishi bemor bo‘lib yotgan ayol kishini ko‘rgani borishi mumkinligi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning Ummu Soib onani ko‘rgani borganlari shunga dalolat qiladi.
Ikkinchidan mo‘min-musulmon odam o‘ziga yetgan bemorlikni so‘kmasligi kerakligi.
Nabiy sollallohu alayhi va sallam bemorlikdan qiynalayotgan bir kishini ko‘rgani bordilar va unga: “Xursand bo‘l! Alloh bu mening olovimdir, uni gunohkor bandamga do‘zaxdagi nasibasi o‘rniga berurman, deyur”, dedilar.
Bu hadisi sharif bemorlikka sabr qilishning ko‘plab foydalaridan yana birini bayon qilmoqda. Unda bu dunyoda tortgan dard, agar banda dardni sabr ila, Alloh taoloning hukmiga rozi bo‘lib, shariatga xilof qilmay boshdan kechirsa, oxiratda bo‘ladigan azob o‘rniga o‘tishi mumkinligi bayon qilinmoqda.
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi va sallamning:
“Albatta, Alloh taolo, qachonki bandamni ikki suyuklisi ila mubtalo qilganimda u sabr qilsa, ikkisining evaziga unga jannatni berurman, deyur”, deganlarini eshitdim”.
Bu hadisi sharifdagi “ikki suyuklisi” dan murod ikki ko‘zidir.
Albatta, ikki ko‘zidan ajrash yoki umuman ikki ko‘zi ko‘rmaydigan bo‘lib tug‘ilish har qanday banda uchun og‘ir musibat. Shuning uchun ham bu og‘ir musibatga sabr qilgan bandaga ulkan mukofot – jannat va’da qilinmoqda.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:
“Qorin xastaligi ila o‘lgan shahiddir, vaboda o‘lgan shahiddir”, dedilar”.
Bemorliklarga sabr qilgan mo‘min-musulmon bandaga bir necha xil mukofotlar va’da qilinmoqda.
gunohlarning yuvilishi;
darajalarning ko‘tarilishi;
xatolarning o‘chirilishi;
Alloh taolo yaxshilikni iroda qilishi;
dardning og‘irligiga qarab ajrning ko‘payib borishi;
dard chekib, sabr qilib tuzalgan odam gunohlardan pok bo‘lishi;
tortilgan dard oxirat azobi o‘rniga o‘tishi;
Og‘ir dardga sabr qilgan bandaning jannatga kirishiga sabab bo‘lishi.
Bu yerda zinhor va zinhor savob bo‘lar ekan deb o‘ziga xastalik tilash yoki xastalikka olib boradigan ishni qilish, qasddan davolanmay yurish mutlaqo mumkin emas.
Xo‘jaobod tumanidagi “Yetti chinor” jome masjidi imom noibi Muhammad Quddus Abdulmannon manbalar asosida tayyorladi.
Insonlarning o’lchov va ko’nikmalariga qaralsa, Iso alayhissalomning tug’ilishlari ham, osmonga ko’tarilishlari ham odamlarni hayratga soluvchi, g’ayritabiiy hodisa hisoblanadi.
Iso alayhissalom ko’r bo’lib tug’ilganlarni va peslarni davolar, o’likni Allohning izni ila tiriltirar, loydan qushning shaklini yasab puflasalar Allohning izni ila haqiqiy qushga aylanar edi.
Odamlar esa u zotni yolg’onchiga chiqardi. Payg’ambarliklarini tan olishmadi. Imkon qadar u zotni yo’q qilib yuborishga harakat qildilar. Bu haqidagi qissa esa, hammaga mashhurdir.
Ular Iso alayhissalomni o’ldirganliklarini da’vo qildilar. Lekin bu quruq da’vo xolos, haqiqatni esa Quroni Karim bayon qiladi. Niso surasining 157-oyatida:
وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ
“Biz Allohning Rasuli Masih Iyso ibn Maryamni o’ldirdik”, deganlari uchun ularni la’natladik. Holbuki uni o’ldirmadilar ham, osmadilar ham, lekin ularga shunday tuyuldi.
Oyatning kelasi qismiga asosiy e’tiborimizni qaratishimiz kerak bo’ladi:
وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا
“U haqida ixtilofga tushganlar uning o’limi haqida shak-shubhadadirlar. U to’g’risida ularning bilimlari yo’q, magar gumonga ergasharlar. Uni o’ldirmaganlari aniqdir”.
لَقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَۖ ُ
“Alloh, albatta, Masih ibn Maryamdir deganlar kofir bo’ldi” (Moida,72).
Iso alayhissalom nasorolarga, men Xudoman menga ibodat qiling demaganlar.
لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ ثَالِثُ ثَلَٰثَةٖۘ
“Alloh uchtaning uchinchisidir, deganlar batahqiq kofir bo’ldilar” (Moida,73).
Ular Allohning tabiati bir-biriga teng uchta ko’rinishdan – Ota xudo, o’g’il xudo va Muqaddas ruhdan iborat deyishdi.
Alloh taolo bularga javob o’laroq, suraning davomida :
مَّا ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ إِلَّا رَسُولٞ
“Masih ibn Maryam bir rasul xolos undan oldin ham rasullar o’tgan” (Moida, 75) dedi.
Endi Iso alayhissalomning osmonga ko’tarilganlari va qayta tushishlarini inkor qiluvchilarning bir necha da’volarini ko’rib chiqamiz.
Alloh taolo Quroni karimda Iso alayhissalomning vafot etganini zikr qildi.
O’shanda Alloh aytdi:
إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَىٰٓ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ
“Ey Iso, Men seni vafot qildiruvchi va O‘zimga ko‘taruvchiman” (Oli Imron, 55).
Va yana Iso alayhissalomdan hikoya qilib:
وَكُنتُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا مَّا دُمۡتُ فِيهِمۡۖ فَلَمَّا تَوَفَّيۡتَنِي كُنتَ أَنتَ ٱلرَّقِيبَ عَلَيۡهِمۡۚ وَأَنتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ
“Va modomiki oralarida ekanman, ularga guvoh bo‘ldim. Meni O‘zingga olganingdan so‘ng, Sening O‘zing ularga kuzatuvchi bo‘lding. Zotan, Sen har bir narsaga guvohsan” (Moida,117).
Bu yerda توفى – o’lim ma’nosida keladi deydilar .
Kavsariy aytadi: توفى ning asil ma’nosi قبض va أخذ ya’ni qo’lga olish va egallab olish ma’nosidadir. Majozan o’lim ma’nosida ishlatiladi. Zamaxshariyning “Asasul balog’at” kitobida kelgani kabi. Oyatning ma’nosi “seni yerdan oluvchiman va osmonga ko’taruvchiman”.
An’om surasining 60-oyatida توفى kalimasining boshqa ma’noda kelishini ham ko’rishimiz mumkin:
وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِٱلَّيۡلِ وَيَعۡلَمُ مَا جَرَحۡتُم بِٱلنَّهَارِ
“U Zot sizlarni tunda vafot ettiruvchi va kunduzi qilgan amallaringizni biluvchi Zotdir”.
Bu yerda ham ulamolar توفى ning ma’nosi “uxlatib qo’yish” deb tafsir qilganlar.
Ibni Qutayba: Oyatning ma’nosi “seni yerdan vafot ettirmasdan qabz qilib oldim” degani. Bu ma’no boshqa oyat va xabarlar bilan o’zaro mos keladi.
Iso alayhissalomning tirik holatda uzoq muddat qolishi Allohning sunnatiga to’g’ri kelmaydi, deguvchilar bor.
Qiyomatning katta alomatlari odatga xilof ishlardan bo’ladi. Misol uchun quyoshning mag’ribdan chiqishiga o’xshash. Shuningdek Iso alayhissalomning tirikliklari va tushishlari ham shunga misol bo’ladi. Iso alayhissalomning tug’ilishlari ham odatdan tashqari ish bo’lgan va u zotning tirikliklariga ham ajablanilmaydi.
Iso alayhissalom haqida hadislar ohod hadislardir, sahih emas deb davo qiladilar.
Bu hadislar sahihdir. Imom Buxoriy va Muslim bu hadislarning bir guruhini sahihlarida rivoyat qilishgan.
Iso alayhissalomning oxirgi zamonda tushishlari nubuvvatning tugagani haqidagi muhkam oyatlarga ziddir, degan navbatdagi da’voni qiladilar.
U Zot alayhissalom musulmonlardan biri bo’lib tushadilar. Sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashadilar va Islom shariati bilan hukm qiladilar. Nabiiy yoki rosul sifatida kelmaydilar va bu nubuvvatning tugaganini inkor qilmaydi.
Bu haqida Sirojiddin Osh’iy “ Bad’ul a’moliy” asarlarida quyidagini aytadilar:
وَعِيسَى سَوفَيَ ْتِثُّي َتْوِيي
لِدَجَّالٍ شَقِي ٍذِي خَبَال
“Albat, Iso alayhissalom kelajakda kelar,
So’ng, badbaxt dajjol tomon yo’l olar”.
Ahli sunna val jamoa mazhabi o’ta ishonchli manbalar asosida Iso alayhissalom o’lganlari yo’q, Alloh u zotni O’ziga ko’tarib olgan, qiyomat qoim bo’lishidan oldin qaytib tushadilar, deb e’tiqod qiladi.
Lekin, Alloh u zotni qanday qilib o’ziga ko’tardi – O’zidan boshqa hech kim bilmaydi. Bu masala ochiq bo’lib, bandalarning daxli bo’lmagan, g’ayb masalariga kiradi.
Sohiba Rahmonova,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti talabasi.
Foydalanilgan adabiyotlar: