O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ustoz bu kim?

27.09.2018 9780 9 min.

Xalqimiz orasida «Ustoz – otangdek ulug‘» maqoli juda ham mashhur. Ustoz namunasi sanalgan o‘qituvchilik azal – azaldan e’tiborli kasb hisoblanib kelgan. Dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida o‘qituvchi – murabbiylarga nisbatan alohida e’tibor qaratiladi va e’zozlanadi. Mamlakatimizda ham 1997 yildan boshlab 1 oktyabr «O‘qituvchi va murabbiylar kuni» umumxalq bayrami sifatida nishonlanib kelinishi ham bu so‘zimizning tasdig‘idir. O‘qituvchilar o‘zlari ilmli bo‘lgani holda yosh avlodni ilmu ma’rifatli bo‘lishini ta’minlaydilar.

Shuningdek, «Beshikdan qarbgacha ilm izlanglar» yoki «Ilmni Xitoydan bo‘lsa ham o‘rganinglar» kabi hadisi shariflar ilmning qanchalar fazilatli ekanligiga dalolat qiladi. Qur’oni karimda ilm haqida 379 ta oyat kelgan bo‘lib, ularda biladiganlar bilan bilmaydigan barobar bo‘lmasligi, ilm ahlini Alloh taolo yuqori darajalarga qo‘tarib quyganligi aytiladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Alloh kimga yaxshilikni iroda qilsa, uni dinda faqih qilib qo‘yadi», deb marhamat qilganlar. Har bir inson uchun o‘ziga kerakli, hayoti uchun zarur ilmni, dinu diyonatni, halol-haromni bilishi, buning uchun zarur bo‘lgan narsalarni o‘rganishi farzi ayndir. Ilmsiz kishi odobli va ko‘rkam bo‘la olmaydi.

Bu yerda niyatni poklash oldingi o‘ringa qo‘yiladi. Ilm talab qilmoqchi bo‘lgan shaxs niyatini yaxshi qilishi, olgan ilmi bilan xalqqa xizmat qilib, Haqni rozi etishni ko‘zlashi kerak. O‘shanda olgan ilmi foydali bo‘ladi: dunyoga ham erishadi, oxirat savobiga ham ega bo‘ladi. Ammo niyatni molu dunyoga, riyoga bog‘lasa, oxirat savobi bo‘lmaydi, dunyo havasi ham aniq amalga oshmaydi.

Har bir yaxshilikka erishish uchun albatta ixlos kerak. Ixlossiz biror foydali ishning, xossatan, ilm olishning amalga oshishi qiyin. «Ixlos» so‘zi lug‘atda «tozalash», «to‘g‘rilash» ma’nolarini anglatadi. «Xolis bo‘ldi» degani «musaffo bo‘ldi» ma’nosiga to‘g‘ri keladi. Ilm olayotgan o‘quvchi o‘z sohasida yetuk mutaxassis bo‘lib yetishishi uchun eng avvalo, o‘zida, unga ta’lim berayotgan ustozida va ota-onasida ixlos bo‘lishi kerak. Uchala insonning ixlosi bir joyga jamlansa, natijasi ham shunga ko‘ra bo‘ladi, albatta.

Buning uchun o‘quvchi o‘z muallimining haqlarini mukammal tarzda ado etishi, ustozini roziligini topishga, ko‘nglida muhabbat paydo qilishga, norozi qilib qo‘yishdan, g‘azabidan saqlanishga doimo harakat qilishi lozim.

Hazrati Ali roziyallohu anhu muallimning muta’allimdagi haqlari to‘g‘risida quyidagilarni aytganlar: «Qavmga umumiy salom berib, unga alohida berishing. Uning qarshisida o‘tirishing. Huzurida qo‘llaring ila ishora qilmasliging. Ko‘zingni undan boshqaga tikmasliging. Uning gapiga xilof gap aytmasliging. Uning oldida birovni g‘iybat qilmasliging. Uning qoqilishini istamasliging. Agar yo‘ldan toysa, kechirishing. Alloh taolo uchun uni ulug‘lashing. Uning hojati bo‘lsa, boshqalardan ko‘ra oldin xizmatiga intilishing. Uning majlisida biror kishi bilan sirlashmasliging. Uning kiyimini ushlamasliging. Unga malol keltirmasliging. Suhbatining cho‘zilib ketganidan bezimasliging. U xuddi xurmo kabidir, undan tushadigan narsani poylab tur».

Yana bunga darsga kech yoki o‘ta barvaqt kelmaslik, buyurgan vazifalarini bajarish, ustozini bezovta qilmaslik, eshigini taqillatmasdan o‘zi chiqishini kutib turish, huzurida ruxsatisiz gapirmaslik, oldiga tushib yurmaslik, o‘rniga o‘tirmaslik kabi odoblar ilmning ikki dunyo manfaati uchun sabab bo‘ladi.

Ilm olishning turli bosqichlarida ilm oluvchi o‘zining yoshi yoki ta’lim bosqichi qay darajada bo‘lishidan qat’i nazar, tolibi ilm ekanini zinhor yoddan chiqarmasligi va mazkur odoblarga muntazam rioya etishi kerak bo‘ladi.

Shuningdek, ta’lim berayotgan muallimning ham alohida odob qoidalari mavjud. Chunki, ta’lim berish bilan ta’lim olish bir-biriga chambarchas bog‘liqdir. Birisiz ikkinchisi bo‘lmaydi. Ilm talab qilish farz bo‘lgani kabi, ta’lim berish ham farz qilingan..

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Albatta, Alloh, U Zotning farishtalari, osmonlaru yerning ahli, hattoki uyasidagi chumoli va baliq ham odamlarga yaxshilikni o‘rgatuvchiga salavot aytadilar», dedilar».

Termiziy rivoyat qilgan.
Ushbu hadisi sharifdagi odamlarga yaxshilikni o‘rgatuvchilar asosan muallimlardir. Bu sharafga muyassar bo‘ladiganlarga kichkintoylarga alifbe harflarini o‘rgatayotgan muallimlardan tortib, fan doktorligi ilmiy ishlariga rahbarlik qilayotgan ustozlar, ilmiy kashfiyotlarni boshqarayotgan rahbarlargacha barchalari kiradilar.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Odam bolasi o‘lganida amali kesiladi. Illo uch narsa: joriy sadaqa, manfaat olinadigan ilm yoki uning haqqiga duo qiladigan solih farzand mustasno», dedilar». Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Nasaiy rivoyat qilganlar.

Kishi qanday qilib o‘zidan keyin manfaat beradigan ilm qoldira oladi? Bu ish, avvalo, boshqalarga ilm o‘rgatish bilan amalga oshadi. Modomiki, shogirdlar, shogirdlarning shogirdlari o‘sha ilmni ishlatmoqdami, kishilarga manfaati yetmoqdami, ustozga savobi yozilib turaveradi.

Ikkinchisi kitob yozib qoldirish bilan bo‘ladi. Insonlarga foyda keltiradigan ilmlar bo‘yicha iymon va ixlos bilan kitob yozib qoldirgan kishiga, o‘lganidan keyin ham unga savob yetib turaveradi.

Uchinchisi ilm yo‘lida xizmat qilish bilan bo‘ladi. Misol uchun, imkoniyati bor odam tolibi ilmlarga, ustozlarga ilm yo‘lida yordam berib, ilm dargohi quradi, o‘z mablag‘idan kitob chop ettiradi, kutubxona qiladi va hokazo. Mana shunga o‘xshash ishlar ilm yo‘lida xizmat qilish hisoblanadi. Bu ishlarni qilgan odamlar vafot etib ketsa ham, savoblari uzilmay borib turadi.

Muallimlarning sharafli vazifalarini ado etish jarayonida amal qilishlari lozim bo‘lgan odoblarga ulamolar qadimdan alohida e’tibor bilan qarab va quyidagilarni bayon qilganlar:

«Ilmni lozim tutish, unga muhabbat qilish, unga butun vujudi bilan berilish va ilmini ziyoda qilish uchun doimo harakatda bo‘lish.
Ilmiga amal qilish. Zotan, haqiqiy olimning gapi ishiga teskari bo‘lmaydi. Bu gap diniy olimlarga alohida ta’kidlidir. Chunki ularning asosiy vazifalaridan biri kishilarni to‘g‘ri yo‘lga boshlashdir. Bunda esa ularning o‘zlari go‘zal o‘rnak bo‘lishlari shart.

Ilmi ziyoda bo‘lgan sari Alloh taolodan qo‘rqishi va ma’rifati ziyoda bo‘lgan sari Alloh taologa xushu’ci ortib borishi kerak.

Barchaga birday tavozeli bo‘lish. Buning uchun talabalarga shafqatli bo‘lish, ularga ta’lim berishda shoshilmaslik, talabalarga o‘z farzandidek qarash, ularning johilligini va jafosini ko‘tarish, ularni jaholat zulmatidan ilm nuriga olib chiqishga urinish, hojatlarini fahmlash va holatlarini hisobga olish, savollariga javob berish, yuzlariga kulib boqish, qalblarini ulfat qilish, ular uchun vaqt sarflash kabi ishlarni bajarish talab etiladi.

Ta’lim berishga ixlos qilish. Bunda ta’limni odamlar foydasiga ishlatishda Alloh taoloning roziligini ko‘zlash kerak.
Ilmni mustahkam egallash. Uning nozik joylarigacha va mag‘zigacha yetib borish. Ilmning bir qismi yoki qobig‘i bilangina kifoyalanib qolmaslik zarur.

Hilm, viqor, shoshmaslik va bag‘rikenglikni lozim tutish. Zotan bu sifatlar ilmning ziynatidir.
Johillarning jafosiga, hasadchilarning hasadiga, bo‘htonchilarning ig‘vosiga va dushmanlarning adovatiga sabr qilish.
Ilmni talab qiluvchilarga keragicha berish. Undan biror narsani berkitib qolmaslik ham ta’lim beruvchining asosiy vazifalaridandir.

Hujjatni e’tibor bilan tinglab, qabul qilish. Bunda xusumatchidan bo‘lsa ham, haqqa bo‘yin egish, xatoni tan olmaslikdan chetda bo‘lish talab etiladi.

Ilmni uni talab qiluvchining fahmlash qobiliyatiga qarab berish. Ustozlar ta’lim berishda insonning aqli yetmagan narsadan chetlab o‘tishini hisobga olishlari, past darajadan boshlab asta yuqorilab borishlari darkor.

Ichi va tashining go‘zal bo‘lishini ta’minlash. Zotan, haqiqiy ilm sohibi ichi boshqa, tashi boshqa bo‘lmaydi.
Yaxshi bilmagan, o‘zlashtirmagan va oxiriga yetmagan masalalarda o‘zicha hukm chiqarmaslik. Bunda bilmagan narsalarini biladiganlarga havola qilish, bilmaganini «bilmadim» deyishdan tortinmaslik maqbulroq.

Talabalarga bergan ilmini minnat qilmaslik. Zotan, bunday qilish amalni habata qiladi. Talabalarga o‘z martabasining ko‘tarilishiga sabab bo‘luvchi shaxslar sifatida qarashga intilmaslik lozim.

Muallimning odoblaridan yana biri o‘zi mutaxassis bo‘lgan ilmdan boshqa ilmlarni qoralamaslikdir. Haqiqiy olim talabalarni barcha foydali ilmlarga targ‘ib qiladi. Hamma darslarni birdek o‘zlashtirishga chorlaydi. Muallim o‘z talabasini qo‘liga topshirilgan omonat deya bilishi zarur.»

Haqiqatdan ham har bir talaba ota-onasi va jamiyat tomonidan ustozning qo‘liga topshirilgan buyuk omonatdir. Bu borada ustozning zimmasiga ulkan mas’uliyat yuklatilgan bo‘ladi. Ustoz talaba shaxsiyatining shakllanishi, fikrlarining o‘sishi, nafsining tarbiyalanishi, ilm olishi, ma’rifat hosil qilishi kabi bir qancha o‘ta ahamiyatli narsalarda mas’uldir.

Muallim talabalariga go‘zal insoniy sifatlarda, odob-axloqda, ilm-ma’rifatda, muomalada, hayotning barcha sohalarida jonli namuna bo‘lishi lozim.

Xadichai Kubro ayol-qizlar madrasasi
mudarrisasi Muxamedxodjayeva S.

O‘MI Matbuot xizmati

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Zamzam haqida nimalar bilamiz?

23.05.2025 2987 12 min.

Alloh taoloning inson zotiga ko‘rsatgan cheksiz marhamatlaridan biri shubhasiz suv ne’matidir. Zamindagi biror tirik jon suvdan behojat bo‘lolmaydi. Ushbu hayotdagi barcha narsa suv bilan tirikdir. Lekin Yaratuvchi bu ulug‘ ne’matini maxsus bir suv bilan xosladi. Unga fazl va barakot ato etdi. Musulmonlar kurrai zaminning turli nuqtalaridan ushbu xos ne’matdan bahramand bo‘lish uchun keladilar. U ham bo‘lsa zamzam suvidir. Xo‘sh, zamzam suvi o‘zi nima va uning qanday mo‘jizakor xususiyatlari bor?

Zamzam suvi

Zamzam suvi bu - zamzam qudug‘idan chiqadigan suvdir. Bu quduq Makkai mukarramadagi Haram hududida joylashgan. Bu suv barcha musulmonlar nazdida muqaddas suv hisoblanadi. Zero, Alloh taolo uni o‘ziga xos mo‘'jizaviy xususiyatlar bilan boshqa suvlardan afzal qilgan. Dini Islom ta’limotlariga ko‘ra, zamzam bulog‘ini Alloh taolo Ismoil alayhissalom va uning onasi uchun chiqarib bergan.

Zamzam qudug‘i Makkiy Haram hududi o‘z ichiga olgan muhim tarixiy unsurlardan biri hisoblanadi. U yer sathidagi eng mashhur buloq bo‘lib, musulmonlar qalbida o‘ziga xos ruhiy o‘rni bor. Ayniqsa, hojilar va umra ziyoratchilari uchun bu suvning ahamiyati katta. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Yer yuzidagi eng yaxshi suv zamzam suvidir. U to‘yimli taom va kasallikdan shifodir" (Tabaroniy rivoyati, al-Mo‘jam al-Kabir, sahih hadis).

Jobir raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda esa bunday marhamat qilinadi: "Zamzam suvi nima niyatda ichilgan bo‘lsa, o‘sha niyatning ro‘yobga chiqishiga sabab bo‘ladi" (Imom Ahmad, ibn Moja va boshqalar rivoyati).

Zamzam suvining nomlari

Zamzam suvining ko‘p nomlari bo‘lib, quyida ularning ba’zilarini zikr qilamiz:

1. "Zamzam" va "Zumazim". Bu so‘z "zamma-yazimmu-zumuman" fe’lidan olingan bo‘lib, biror idishga suv lim-lim to‘lib yonlaridan oqib tushganda ishlatiladi. Zamzam bulog‘ining suvi ko‘p va barakali bo‘lganligi uchun shunday nomlangan. Boshqa bir rivoyatda kelishicha, zamzam bulog‘i otilib chiqqan paytda Hojar onamiz unga qarab "zam-zam!" ya’ni "ko‘pay va ziyoda bo‘l!", degan ekanlar. Yana bir qavlga ko‘ra esa zamzamning bunday nomlanishi Jabroil alayissalomning zamzamasidan ya’ni, farishtaning mazkur buloq ustida chiqargan tovushi va kalomi tufaylidir. Boshqa bir fikrga ko‘ra, mazkur buloq ilk marotaba otilib chiqqan vaqtda o‘zidan maxsus tovush chiqarib sharqirab turgan, shu sababli zamzam deb nomlangan. Zero, zamzama so‘zi shovqin bermoq, muttasil tovush chiqarmoq ma’nosini anglatadi. Zamzama so‘zining yana bir ma’nosi biror narsaning yoyilib ketgan chetlarini to‘plash, tarqalib ketmasligi uchun jamlash ma’nosini anglatadi.

2. "Baraka" va "Muboraka". Baraka so‘zi o‘sish, ziyoda bo‘lish, ko‘p yaxshilik va saodat ma’nolarini anglatadi. Zero, ularning bari zamzamda mavjuddir.

3. "Barra". Bu so‘z yaxshilik, ezgulik va vafo ma’nolarini anglatuvchi "birrun" so‘zidan olingan. Chunki Alloh taolo bu suv bilan Ismoil alayhissalomga yaxshilik qilgan. Yana bir qavlda esa aytiladiki, chunki u abrorlar, ya’ni yaxshilar uchun oqib chiqqan, fojirlardan esa tiyilgan.

4. "Bushro". Bushro so‘zi lug‘atda yaxshilik va xursandchilik xabari, mujda ma’nosini anglatadi. Zamzamning bunday nom bilan atalishiga sabab o‘zi va o‘g‘lining hayotini saqlab qolish uchun jon holatda suv qidirayotgan paytda Hojar onamiz uchun xushxabar bo‘lganligidandir. Zero, Hojar onamiz Safo va Marvo orasida suv izlab umidlari uzilay degan paytda Alloh taolo tomonidan in’om qilingan zamzamni ko‘rib qolgach, benihoya xursand bo‘lib ketadilar va "menga xushxabar bo‘lsin, axir bu suv-ku!", deb yuboradilar.

5. "Maktuma" (yashirilgan). Jurhum qabilasidan so‘ng zamzam bulog‘i yerga ko‘milib, berkilib ketganligi uchun shunday atalgan edi. So‘ngra Abdul Muttolib uni qayta ochgan.

6. "Haramiyya". Zamzam qudug‘i Alloh taoloning Harami ichkarisida bo‘lganligi tufayli unga "Haramiyya", ya’ni Haram bulog‘i degan nom berildi.

7. "Rakzatu Jibriyl" (Jabroilning qanot qoqishi), "hazmatu Jibriyl" (Jabroil paydo qilgan quyilik, chuqircha), "vat’atu Jibriyl" (Jabroilning oyoq bosishi). Zamzam suvining bunday nomlar bilan nomlanishiga sabab uning Jabroil farishta o‘z qanoti bilan yerga urishi yoxud oyog‘i bilan yerga tepishi natijasida paydo bo‘lib, yerdan otilib chiqqanligidir.

8. "Solima" (sog‘lom va salomatli suv). Zamzamning bu ism bilan nomlanishiga sabab unda salomatlik va ofiyat borligidandir.

9. "Siqoyatul hoj" (Hojilarga suv berish). Zamzam suvi hojilarni suv bilan ta’minlaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarni zamzam suvi bilan ta’minlash ishini Abbos roziyallohu anhu va oilasiga topshirdilar.

10. "Sayyida". Chunki zamzam suvi boshqa barcha suvlarning sayyidi, eng afzali, eng sharaflisi va eng qadri balandi hisoblanadi.

11. "Shabbo‘atul 'iyol" (kambag‘allarni to‘ydiruvchi) shuningdek, "shab’a" (to‘qlik, to‘yimlilik). Johiliyat davrida zamzam bulog‘i shu nom bilan ham nomlanardi. Sababi, u chanqaganni chanqog‘ini qondirardi, kambag‘allarning qornini to‘ydirardi.

12. "Sharobul abror" (yaxshilarning sharobi). Sababi hamma yaxshilar va solih kishilar zamzam suvidan ichishga haris bo‘ladilar.

13. "Shifau suqmin" (kasalliklar shifosi). Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qildilar: "Zamzam yer yuzidagi eng yaxshi suvdir. Unda ochiqqanlar uchun taom, kasalliklar uchun shifo bordir" (Tabaroniy {11167, 11/98}, Haysamiy {3/286}, Ibn Hibbon sahih deganlar). Unda Alloh taoloning izni bilan barcha kasalliklarga davo bordir. Kim shifo niyatida ichsa, Allohning irodasi bilan, albatta, tuzalib ketadi.

14. "Sofiya" (sof). Zamzam barcha zararli narsalardan pok va sof bo‘lgan suvdir.

15. "Tohira" (pok). Zamzam barcha aybu nuqsonlardan pok, ichuvchi kishi uchun foydali suvdir. Bundan tashqari, zamzam hurmati balandligi uchun iflos narsalarga iste’mol qilinmaydi.

16. "Toyyiba" (xush, shirin, mazali). Zamzam suvining bu nom bilan nomlanishi sabab, ichgan kishi lazzatlanadi, uni hamma yaxshi ko‘radi.

17. "Zohira" (zohir, ochiq-oydin). Zamzam suvining manfaati doim zohir bo‘lib, ko‘rinib turadi.

18. "Ofiyat". Zamzam suvi uni ichgan inson uchun ofiyat va shifodir. Alloh taolo mutaxassis tabiblar ham davolay olmagan qancha-qancha kasalliklardan zamzam tufayli shifo bergan.

19. "G‘iyos" (yordam, qutulish). Chunki u Hojar onamiz va u kishining farzandi Ismoil alayhissalom uchun yordam, qattiq qiyinchilikdan so‘ng qutulish manbai edi.

20. "Kofiya" (kifoya qiluvchi). Zamzam suvi uni ichayotgan kishining barcha hojatlariga kifoya qiluvchidir.

21. "La tunzofu vala tuzammu" (yo‘q bo‘lmaydi va kamaymaydi). Zamzam suvidan qancha ko‘p ichilmasin kamaymaydi ham, tugab ham qolmaydi.

22. "Ma’saratu Abbos" (Abbosning ulug‘ merosi). Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarga zamzam suvini ichirishdek sharafli vazifani Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ajratib beradilar. Bu esa Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ulug‘likda tengsiz bo‘lgan meros edi.

23. "Mu’nisa" (do‘st, dildosh). Zamzam suvidan ichgan mo‘min unga o‘rganib, o‘zida unga nisbatan doimiy mayl his qiladi va uni yaxshi ko‘rib qoladi. Mudom zamzam suvidan ichgisi kelaveradi.

24. "Maymuna" (barakali). Zamzam suvi har tamonlama barakalidir.

25. "Nofi’a" (foydali). Zamzam suvi sanab tugatib bo‘lmaydigan manfaatlarga ega ekanligi tufayli shunday nomlangan.

Zamzam suvining foydalari

Zamzam suvi o‘zining ma’naviy foydalaridan tashqari salomatlik uchun ko‘plab foydali xususiyatlarga egadir. Ularning ba’zilarini quyida zikr qilamiz:

1. Erta qarishning oldini oladi.

2. Jismning himoya tizimini (immunitet) kuchaytiradi.

3. Ovqat hazm qilishga yordam beradi.

4. Saratonga qarshi samarali vositalardan biri hisoblanadi.

5. Jism uchun foydali bo‘lgan ozuqa moddalarini qonga so‘rilish jarayonini kuchaytiradi.

6. Jismga kuch-quvvat baxsh etadi. Ayniqsa, hojilar haj mavsimida bunday kuch-quvvat va energiya manbaiga muhtoj bo‘ladilar.

7. Ko‘plab kasalliklardan tuzalishga yordam beradi. Jumladan, ko‘rish qobiliyatining pasayishi, qizamiq, yurak-qon tomir kasalliklari, qon bosimi, qon aylanishi kasalliklari va boshqa bir qator xastaliklardan tuzalishda samarali yordam beradi.

8. Shuningdek, zamzam suvi qandli diabet kasaliga chalinganlar, buyrak xastalari uchun ham shifodir. Shu bilan birga suyak va bo‘g‘in kasalliklari, oshqozon-ichak kasalliklari, hazmdagi muammolar, yo‘g‘on ichak muammolari, qabziyat va yana bir qancha kasalliklarni davolashda samarali vosita hisoblanadi.

Zamzam suvini boshqa suvlarga aralashtirish haqida

Agar zamzam suvidan boshqa oddiy suvlarga aralashtirilsa mazkur oddiy suv unga qo‘shilgan aralashma miqdoricha barakot va fazilat kasb etadi. Qancha ko‘p aralashtirilsa, shunchalik barakoti ortadi. Kamroq aralashtirilgan bo‘lsa ham mazkur suv zamzam qo‘shilmagan suvdan afzalroq va barakotliroq bo‘ladi. Zero, zamzam aralashtirilgan suvdan ichgan kimsa zamzam suvining ma’lum miqdorini ichgan hisoblanadi. Shu tufayli, uning fayzidan bonasib bo‘ladi.

Imom Kosoniy (rahimahulloh) aytadilar: "Agar bir kimsa zamzam suvidan iborat bo‘lgan biror suvni ichmayman deb qasam ichgan bo‘lsa va o‘sha (zamzamdan iborat bo‘lgan) suvga boshqa suvlardan juda ko‘p miqdorda quyilib, natijada zamzam suvi o‘ziga quyilgan ko‘p miqdordagi suvga aralashib, boshqa suv uning ustidan g‘olib kelsa va shundan so‘ng, mazkur suvdan ichsa, qasamini buzgan hisoblanadi" ("Badoi’u-s-sanoi'": 3/63;).

Yuqoridagi matnda aytilmoqchi bo‘layotgan narsa shuki, zamzam suvini ichmayman deb qasam ichgan kishi o‘ziga juda ko‘p oddiy suv aralashtirilishi natijasida oddiy suvga aralashib ketgan zamzam suvidan ichsa, qasamiga rioya qilmagan va zamzamdan ichib qo‘ygan hisoblanar ekan. Bu esa oddiy suvga aralashtirilgan zamzam butkul yo‘qolib ketmasligini anglatadi. Balki, u aralashgan suviga barakot kirgazadi.

Shu ma’noda, zamzam aralashtirilgan suvga "zamzam" deyilsa ham u hukman zamzam maqomida bo‘ladi. Unda zamzamning barakoti va fazilati mavjud bo‘ladi. Oddiy suvlardan ortiq bo‘ladi. Unga har qancha ko‘p suv quyilsa ham baribir, ichida zamzam mavjud bo‘ladi. Ammo fazilatda musaffo zamzamchalik bo‘lmaydi.

Sahobai kiromlar nafaqat zamzam, balki Nabiy alayhissalom tahorat qilgan suvlardan ham tabarruklanganlar. Uzoqdan kelgan kishilar uylariga qaytishda U zotning (alayhissalom) tahoratdan qolgan suvlarini o‘zlari bilan olib ketib, uni ko‘p miqdordagi suvlarga qo‘shib ko‘paytirganliklari rivoyat qilinadi.

Bu ham bo‘lsa, tabarruk narsa boshqa oddiy (tohir va pok) narsaga aralashtirilganda, aralashtirilgan oddiy narsa ham barakot va fazilat kasb etishiga dalolat qiladi.

Rivoyat qilinishicha, Nabiy alayhissalom Makkaning hokimiga odam yuborib, undan Madinaga zamzam suvidan jo‘natishni talab qilar ekanlar. Bundan maqsad, Madinaliklar ham zamzamdan yuqorida aytilganidek, oddiy suvlarga aralashtirib, ko‘paytirish orqali bahramand bo‘lishlari uchun ekan.

Abdulloh Kamolov