Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Mayxo‘rlikka qarshi kurashning noyob uslubi

18.09.2018   5494   15 min.
Mayxo‘rlikka qarshi kurashning noyob uslubi

Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning  qisqa vaqt ichida jamiyatni ichkilikbozlikdek zararli odatdan qanday qilib poklagani, bunda foydalangan noyob uslubi bugungi kunda shu ishni uddalay olmayotgan olimlar e’tiborini tortmoqda.  U zoti sharif bunga qanday erishgan edilar? 

Keyingi yillarda ketma-ket e’lon qilinayotgan ayrim hisobotlar islom olamining ijtimoiy strukturasi ijobiy natija ko‘rsatmayotganini xabar qilmoqda.

Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti 2010 yilda e’lon qilgan sog‘liqni saqlash statistikasida  qayd etilishicha, asosiy aholisi musulmonlar bo‘lgan Yaqin Sharq davlatlari va Turkiyada spirtli ichimliklar iste’mol qilish me’yori oshgan. The Economist jurnali turli manbalardan to‘plangan hisobotlarni yig‘ib quyidagicha xulosa qilgan: “Musulmon davlatlarida 2001-2011 yillar ichida spirtli ichimliklar iste’mol qilish 72 foizga ko‘paygan”.

Alloh taoloning Rasuli sollallohu alayhi vasallam bizga Allohning amrini yetkazib, hidoyat yo‘lini ko‘rsatib qo‘ygan bo‘lsa-da, nega biz shu holga kelib qoldik? Nima uchun gunohu ma’siyatni afzal hisoblamoqdamiz? Chunki qachon yoshlarimizga qarasak, ularning tashqi qiyofasidan tortib, insoniy muomalalarigacha – har bir harakatiga g‘arbona jamiyat nuqsi urib turganini ko‘ramiz. Chunki OAV yoshlar tarbiyasida juda katta rol o‘ynaydi. Bu borada eng ilg‘or texnika va texnologiyaga ega bo‘lgan g‘arb olami ana shu vositalar yordamida madaniy mahsulotlarini eksport qilmoqda hamda turmush tarzini o‘rgatmoqda. Buning oqibatida ayrim yoshlarimiz johiliyat davri odatlaridan bo‘lgan spirtli ichimliklarni zamonaviylik belgisi sifatida qabul qilmoqda. Holbuki, spirtli ichimliklar – johillik davrining urf-odatlaridan edi.

Xalifa Umar roziyallohu anhu: “Qachonki musulmonlar orasida johiliyat davri an’analarini qadrlovchi avlod paydo bo‘lsa, Islomning barcha arkonlari biri ikkinchisining ortidan uzilib boshlaydi”, degan ekanlar. Bugun biz aynan shu hodisaga shohid bo‘lmoqdamiz.  Islomning qanday joriy bo‘lganini, dunyoni qanday o‘zgartirib yuborganini bilmaydigan yosh avlod johillarning qadimgi odatini yangi moda deb hisoblamoqda. Aslida achitilgan uzum, xurmo, asal, bug‘doy, arpadan tayyorlanadigan mast qiluvchi ichimliklar ming yillar burun ma’lum edi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak chehralari bilan dunyo yuzini yoritgan kezlarda mast qiluvchi ichimliklar butun dunyo bo‘ylab tarqalgan zamonlar edi. Qadimgi tamaddunda uzumni yig‘ib olish katta bayram sifatida nishonlanar va o‘sha kuni odamlar juda ham ko‘p vino, pivo ichib xursandchilik qilar edi. Isroil avlodlarining ravvinlari bu odatning ko‘p tarqalib ketgani natijasida o‘zlari ham uni ichishga majbur bo‘ldi va odamlarga uni mast bo‘lib qolmaguncha ichish mumkin deb fatvo chiqarib berdi. Iso alayhissalom olib kelgan yakkaxudolik dinining tez tarqalishi qoshida Rim imperiyasi ojiz qoldi, bu dinni yo‘qota olmasligini tushundi.  Vaqt o‘tishi bilan imperiya qadimiy mushriklar dini bilan yangi din o‘rtasida kelishuv shartnomasi tuzishga harakat qildi. Shuning uchun ularga olib kelingan dinga eski, butparastlik urf-odatlari kirib qoldi. Masalan, hosilni yig‘ib olish va Dionis bayramida vino ichish an’anasi mavjud. Yevxaristiya (nasroniylik cherkovidagi birodarlik rishtasi) yangi e’tiqodida ham uning o‘rni bor – marosim non va sharobga bag‘ishlangan.

Shu tariqa, sharob ishlab chiqarish va sotish diniy zaruratga aylanib qoldi. O‘sha davrning buyuk imperiyasi – Rimda ahvol shunday edi. Shu boisdan uning mustamlakasi bo‘lgan Yaqin Sharqda  sharob ichish an’anasi keng yoyilib ketdi. Sharob ishlab chiqarish va uni sotishning Saudiya Arabistoni hududida turli variantlari bo‘lgan: uzumzorlar va xurmozorla ko‘p bo‘lgan Madina, Toif, Xaybar shaharlarida uzum va xurmodan sharob tayyorlangan. Yaman aholisi arpa, bug‘doy, jo‘xori hamda asaldan  spirtli ichimliklar ajratib olgan. Johiliyat davri shoirlar yozgan she’rlarda sharobning yuzdan ortiq turi tilga olingan.

Payg‘ambar alayhissalom nafaqat amerikaliklar, balki shu vaqtga qadar ham hech kim bajara olmagan ishni bajargan edilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallam spirtli ichimliklar nima ekanini bilmaydigan jamiyatga kelmaganlar. U zot sharobxo‘rlik eng baland cho‘qqisiga chiqqan, tantanalar, katta-kichik ziyofatlar sharobsiz o‘tmaydigan, sharobxo‘rlik jamiyatning ommaviy madaniyatiga aylangan vaqtda dunyoga keldilar.                

Amerikaliklar o‘z xalqini zararli ichimlikdan himoya qilish uchun spirtli ichimliklar ichishni taqiqladi. Ammo bu ishning uddasidan chiqa olmadi – yashirin ishlab chiqarish va ichish avj oldi. 1933 yil taqiq bekor qilinganda amerikalik bir professor: “Muhammad payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam) Qur’on(i karim) vositasida ummatlarini nafaqat o‘zining zamonida, balki keyingi avlodlarni ham spirtli ichimliklardan himoya qilib kelmoqda. Shunga o‘xshagan natijaga XX yuzyillikda ilmiy asoslar va barcha targ‘ibot vositalari mavjud bo‘lgan holda ham Amerika erisha olmadi” (professor Yulius Xirsh: Uchebnik zdravooxraneniya. Stambul, № 34, str. 242), deb yozgan edi.

1983 yillarda sobiq SSSRda ham ichkilikbozlikka kurash kampaniyasi avj olgan edi. O‘shanda odamlar etik moyini buxanka nonga surib oftobga qo‘yib yeb, yana qandaydir qo‘lbola samogonlar tayyorlab ichib zaharlanganlari ko‘pchilikni yodida.

O‘shanda hukumat ichkilikbozlikka kurashning eng qat’iy choralarni qo‘llab ham ijobiy natijaga erishish u yoqda tursin, salbiy oqibatga sabab bo‘lgan edi.

Nega bunday bo‘lganini bilish uchun Payg‘ambarimiz alayhissalom qanday qilib spirtli ichimlikdan insonlarni himoya qilish borasida hech kim erisha olmagan natijaga erishganini o‘rganish kerak.

Allohning Rasuli bir marta ham sharob ichmaganlar. U zot Islomning Makkada yoyilishi davrida spirtli ichimliklarga qarshi kurashmaganlar. Chunki u vaqtda musulmonlarning soni unchalik ko‘p emas edi. Boz ustiga Payg‘ambar alayhissalom, Abu Bakr Siddiq, Usmon, Ali roziyallohu anhular spirtli ichimliklar ichiladigan davralarga sira ham yaqinlashmaganlar. U zotlarning bunday go‘zal fazilatga ega bo‘lishlarining sababi quyidagicha bo‘lsa kerak: arablarda ilohiy vahiylar kelguniga qadar to‘g‘ri din (Dinun Xanif) haqidagi xotiralar saqlanib qolgan edi, xususan, jaranglab turgan bir qoida bor edi: "spirtli ichimliklar ichiladigan bayramlarda qatnashadigan kishilar yaxshi odamlar emas”. Sharob taqiqlanishidan oldin ham Payg‘ambar alayhissalom uni mutlaqo yoqtirmaganiga yorqin bir misol shuki, me’rojga chiqqanlarida  u zotga ikkita piyolada ichimlik tutganlar – birida sut, ikkinchisida sharob, u zot sutni olib ichganlar. Jabroil alayhissalom ushbu tanlovni maqtab: “Siz tabiiylikni tanladingiz, agar sharobni tanlaganingizda ummatingiz yo‘ldan adashib ketar edi, sutni olib tabiiylikni ixtiyor qildingiz, endi ummatingiz tabiiylikka yo‘naltirildi”  (Imom Buxoriy rivoyati), deganlar.

Allohning Rasuli ummatlarini mayxo‘rlikdan asta-sekinlik bilan uzoqlashtirdilar. Negaki, odamlarning ko‘p yillik odatiga aylanib qon-qoniga singib ketgan narsadan birdaniga voz kechishi oson bo‘lmas edi, Shu boisdan Alloh taolo insonning fe’lini hisobga olib uni taqiqlaydigan oyatni birdaniga nozil etmadi. Qur’oni karimda spirtli ichimliklar haqida to‘rtta oyat bor. Makkada nozil bo‘lgan birinchi oyatda:  

وَمِن ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَرِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ

Va xurmo va uzumlarning mevalaridan mast qiluvchi narsa va go‘zal rizq olursiz. Albatta, bunda aql yuritguvchilar uchun oyat-belgi bordir” (Nahl, 67), deyilgan. Ushbu oyatda mast qiluvchi ichimlik haqida hukm aytilmagan. Ammo uni go‘zal rizqqa qiyosan xunuk narsa ekani ishora bilan bildirilgan.

Bundan  mayparastlik Allohga xush kelmaydigan amal ekani ayon bo‘ladi. Bu ifoda hamda Payg‘ambarimiz solallohu alayhi va sallamning sharobni yoqtirmagani ichkilikbozlik yaxshi odat emasligini ko‘rsatadi. Payg‘ambar alayhissalom Madinaga kelib yashay boshlagan choqlarda ansorlar xurmodon tayyorlangan sharob ichar va mehmonlarga ham uzatar edilar. Ba’zida mast bo‘lib olgan mayxo‘rlar davrasi bema’ni bahslar va mushtlashuvlar bilan nihoyasiga yetardi. Shunday hodislarga bir necha bor guvoh bo‘lgan Umar va Muoz roziyallohu anhular Payg‘ambar alayhissalomning huzuriga kelib vazitni tushuntirar ekan “sharob odamni butkul aqlidan judo qilmoqda” dedilar. Shunga qaramasdan, Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallam oyat nozil bo‘lguniga qadar bir qarorga kelmadilar. Shundan so‘ng quyidagi oyati karima nozil bo‘ldi:  

يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ

Sendan xamr va qimor haqida so‘rarlar. Sen: «Ikkisida katta gunoh va kishilar uchun manfaat bor va gunohlari naflaridan kattadir», deb ayt. Va sendan nimani nafaqa qilishni so‘rarlar. Sen:«Ortiqchasini», deb ayt. Alloh shundoq qilib sizga O‘z oyatlarini bayon qiladi. Shoyadki tafakkur qilsangiz” (Baqara surasining 219-oyati).

Oyati karimada spirtli ichimliklar sababli sodir bo‘ladigan gunoh uning yaxshi jihatidan ko‘pligi aytilmoqda. Uning foydasi nima o‘zi? Ichganda bir oz bosh aylanishi, oldi-sottidan olinadigan daromadi bo‘lsa kerak-da. Ammo zarari haqida jild-jild kitoblar yozish mumkin, anchasi yozilgan ham. Ana shu ogohlantirishdan so‘ng ko‘pchilik musulmonlar sharob ichmay qo‘ydilar. Keyin esa mana bu oyat nozil bo‘ldi:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُكَارَى حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلاَ جُنُباً إِلاَّ عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلُواْ وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغَآئِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَفُوّاً غَفُوراً

Ey iymon keltirganlar! Mast holingizda to aytayotgan gapingizni biladigan bo‘lmaguningizcha, namozga yaqinlashmang va junub holingizda ham to g‘usl qilmaguningizcha. Magar yo‘ldan o‘tuvchi bo‘lsa, mayli. Agar bemor yoki safarda bo‘lsangiz yoki sizdan biringiz tahoratxonadan kelsa yoxud ayollarga yaqinlashgan bo‘lsangiz-u, suv topa olmasangiz, pokiza tuproq-la tayammum qiling. Bas, yuzingizga va qo‘llaringizga mas'h torting. Albatta, Alloh afv va mag‘firat qiluvchi zotdir” (Niso surasining 43-oyati).

Oyati karimada musulmonlarga mast holida namoz o‘qish taqiqlandi. Musulmonlarga esa besh vaqt namoz farz qilingan. Demak, tongdan tunga qadar aslo aroq ichib bo‘lmaydi. Nihoyat sharobni mutlaqo taqiqlagan oyat nozil bo‘ldi:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

Ey iymon keltirganlar! Albatta, xamr, qimor, butlar va (fol ochadigan) cho‘plar iflosdir. Shaytonning ishidir. Bas, undan chetda bo‘ling. Shoyadki, najot topsangiz (Moida surasining 90-oyati).

Anas ibn Molik roziyallohu anhu aytgan ekanlar: “Biz ziyofatda edik. Men soqiylik qilayotgandim. Bir kishi kelib sharob taqiqlanganini xabar qildi. Davrada o‘tirgan birodarlarim bu xabarni eshitib,  “Sharob solingan hamma idishni to‘nkaringlar”, deyishdi. Shundan so‘ng biror kishi mast qiluvchi ichimlikni og‘ziga olmadi” (Imom Nasaiy rivoyati).

O‘sha tunda shahardagi sharob solingan barcha idishlar to‘nkarildi va Madina ko‘chalaridan sharob daryo bo‘lib oqdi. Shu voqeada sahobalarning Allohning amriga qanchalik sidqidildan itoat etishi, Payg‘ambar alayhissalomga qalban bog‘langani yaqqol namoyon bo‘lgan. Chunki ular  Payg‘ambar alayhissalom aytgan har bir so‘zga itoat qilar ekan, u zot buyurgan amallar Alloh vahiy orqali yuborgan amrlar ekaniga qat’iyan ishonar edilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning amerikaliklar yetisha olmayotgan yutuqlari ana shu edi. Sahobalar ichkilikni sog‘ligiga zarar bo‘lgani uchun emas, Alloh taolo taqiqlagani uchun tashlagan edilar. Shuning uchun oshkora ham, yashirincha ham ichmay qo‘ygan edilar.  

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning yutug‘ini ta’minlagan yana bir hodisa – u zot sharobning o‘zini harom deyish bilan cheklanmasdan, uni tayyorlovchi, sotuvchi, olib keluvchi, quyib beruvchi, ichuvchilar davrasida o‘tirishni harom deb e’lon qildilar. 

Bugun esa davlat bir tarafdan ichkilikbozlikka qarshi kurashyapti, ikkinchi tomondan – uni sotish uchun ishlab chiqaryapti. Spirtli ichimliklarni ishlab chiqarish davom etar ekan – taqiqdan hech qanday foyda yo‘q.  “Payg‘ambarimizning huzuriga uzoq o‘lkalarning biridan vakillar kelib, “Biz spirtli ichimliklardan davolash maqsadida foydalanamiz” yoki “Biz sovuqda muzlab qolmaslik uchun aroq ichishga majburmiz”, dedilar.  Bu bahonaga u zot: “Sharob davolash vositasi emas, kasallik manbaidir”, deb javob berdilar” (Imom Ibn Moja rivoyati).

Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallam sharobxo‘rlikka kurashning jazolash uslubini ham qo‘llaganlar. Chunki sharob ichgan kishi jazolansa, boshqalar sharob ichish gunoh ish ekanini yanada teranroq his etar edilar. Ayniqsa, sharob ichgan yoshlarga qattiqqo‘llik bilan jazo tayin qilar edilarki, ular bu kasofatni qaytib og‘ziga olmas edilar. Abu Hurayro roziyallohu anhu aytganlar: “Payg‘ambar alayhissalomning oldiga shirakayf odamni olib keldilar. U zot “Uni uringlar!” deb amr qildilar. Kim qo‘li bilan, kim oyoq kiyimi bilan, yana biri boshqa narsa bilan uni ura ketdi”.

Payg‘ambarimiz ichgan odamni yomon ko‘rganidan bu jazoni tayinlamagan, balki uni mayxo‘rlikdan xalos bo‘lib, o‘zini sharobga qaramlikdan qutqarsin va yana ichuvchilarning  bu qilig‘i boshqalarni ham o‘ziga jalb qilmasin degan maqsadda bo‘lganlar.

Hazrati Umar roziyallohu anhu xalifalik qilgan davrda musulmonlar ko‘p yurtlarni ishg‘ol qildi va dinni yoyish uchun har tarafga tarqalib ketdi. Ular moddiy jihatdan ham boyib ketdi. O‘shanda ichkilikbozlik ko‘payib ketmasin degan maqsadda hazrati Umar aroq ichgan kishiga 80 darra jazo tayin qildilar.

Spirtli ichimlik va giyohvandlikka qarshi kurash islomning asosiy tamoyillaridan biri sanaladi: hayotni, mulkni, naslni va dinni saqlash – musulmonning burchi. Sog‘likka zarar yetkazadigan, cho‘ntakni qoqlaydigan, aqlni zaiflashtiradigan, insonni dindan uzoqlashtiradigan va kelajak avlodni nobud qiladigan narsalar bilan har taraflama kurashish sog‘lom aqlli kishilarning muqaddas vazifasidir.

 

Damin JUMAQUL tayyorladi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

“Jonli” va “jonsiz” tarbiya

10.06.2025   12202   12 min.
“Jonli” va “jonsiz” tarbiya

«Agar ogohsan sen – shohsan sen.

Agar shohsan sen – ogohsan sen»

 

«Avliyolarning  avliyosi», «mutafakkirlarning  mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!

 

«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.     

 

Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.

 

Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.

 

«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».

 

Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!

 

Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo,  baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...

 

Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.

 

  1. «JONSIZ» tarbiya – bu internet, kompyuter, telefon, televizor... Ming afsus va nadomatlar bo‘lsinki, bu narsalar ham ko‘p yoshlarimizni, ba’zi o‘rinlarda sal kattaroqlarimizni ham to‘g‘ri yo‘ldan, o‘z ota-onalari ne-ne mashaqqatlar chekib o‘rgatgan yo‘ldan, ota-bobolarimizdan buyuk va beqiyos meros bo‘lib kelayotgan yo‘ldan ozdirib va adashtirib qo‘ymokda...

 

Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...

 

Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:

  • dono xalqimiz dunyoqarashiga ham,
  • millatimiz mentalitetiga ham,
  • Qur’oni karimning muborak oyati karimalariga ham,
  • Payg‘ambarimiz alayhis salomning muborak hadisi shariflariga ham,
  • dinimiz ko‘rsatmalariga ham,
  • shariatimiz hukmlariga ham,
  • ulamolarimiz fatvolariga ham,
  • davlatimiz qonunlariga ham,
  • sharqona odoblarimizga ham,
  • mazhabimiz me’yorlariga ham,
  • jamiyatshunoslik aloqalariga ham,
  • odamgarchilik munosabatlariga ham,
  • insoniy tuyg‘ularga ham,
  • ruhshunoslik sir-asrorlariga ham,
  • yurtimiz urf-odatlariga ham,
  • o‘zbekchilik qoidalariga ham,
  • madaniyatimiz axloqlariga ham,
  • insoniy aqlga ham,
  • axloqiy normalarga ham,
  • dono maqollarimizga ham,
  • milliy an’analarimizga ham,
  • diniy qadriyatlarimizga ham,
  • xalqimiz ong-tafakkuriga ham,
  • musulmonchiligimiz asoslariga ham,
  • Islom dinimiz tushunchalariga ham

ZID  EKANLIGINI  UNUTMAYLIK !!!

 

Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!

 

Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!

 

Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!

 

Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.

 

2) «JONLI» tarbiya – bu:

 

ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;

 

buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;

 

mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;

 

elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;

 

jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;

 

uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.

 

Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi. 

 

Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi. 

 

Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
 

Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.

 

Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga  yengilmas kuch qilib berdilar.
 

Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.

 

Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».

 

Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:

«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,

 Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».

 

Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.

 

Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.

 

Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,

 

HAR BIR OTA,  HAR BIR ONA  O‘Z farzandiga:

 

odob-axloq namunalarini,

kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,

bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,

ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,

oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,

o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,

qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,

qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,

sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,

atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,

hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –

HAM  BURCHIMIZ,  HAM  QARZIMIZ,  HAM  FARZIMIZDIR!!!

 

XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!

 

Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!

Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.

Iloho o‘zlarimizni ham,

farzand-zurriyotlarimizni ham

Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,

Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,

o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,

xalqimiz xursand bo‘ladigan,

ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!      

 

JIDDIY  E’TIBOR  UCHUN  JIDDIY  MASALA:

 

Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz

dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,

milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan

hamda davlatimiz qonunlari qoralagan

yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari

va ayniqsa hozirgi paytda

aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga

kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –

o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda

o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini

yaqqol belgisi bo‘ladi!

Ibrohim domla Inomov

 

Ibratli hikoyalar