O`zbekiston musulmonlari idorasi

Payg‘ambar alayhissalom siyratlarining muhim sanalari

14.09.2018 9049 7 min.

Go‘zal hayot sahifalari

1. Payg‘ambar alayhissalomning tug‘ilishlari – fil yili, 12 rabi’ul-avval.
2. Payg‘ambar alayhissalomning onalari bilan Madinaga borishlari va onalarining vafoti – tug‘ilganlarining oltinchi yili.
3. Payg‘ambar alayhissalomning bobolari Abdulmutalibning vafoti va u zot amakilari Abu Tolibning kafolatiga o‘tishlari – tug‘ilganlarining sakkizinchi yili.
4. Payg‘ambar alayhissalomning amakilari Abu Tolib bilan Shom safariga chiqishlari – tug‘ilganlarining o‘n ikkinchi yili.
5. Payg‘ambar alayhissalomning Fijor urushida hozir bo‘lishlari – tug‘ilganlarining o‘n to‘rtinchi yili.
6. Payg‘ambar alayhissalomning Fuzul shartnomasida hozir bo‘lishlari – tug‘ilganlarining yigirmanchi yili.
7. Payg‘ambar alayhissalomning Xadichaning g‘ulomi Maysara bilan tijoratga chiqishlari – tug‘ilganlarining yigirma beshinchi yili.
8. Payg‘ambar alayhissalomning Xadicha binti Xuvaylid roziyallohu anhoga uylanishlari – tug‘ilganlarining yigirma beshinchi yili.
9. Payg‘ambar alayhissalomning Ka’bani qayta qurishda ishtirok etishlari – tug‘ilganlarining o‘ttiz beshinchi yili.
10. Payg‘ambar alayhissalomga vahiy tushishining boshlanishi –tug‘ilganlarining qirqinchi yili, payg‘ambarlikning birinchi yili.
11. Habashistonga birinchi hijrat – payg‘ambarlikning beshinchi yili.
12. Habashistonga ikkinchi hijrat – payg‘ambarlikning oltinchi yili.
13. Qamal sahifasi – payg‘ambarlikning yettinchi yili.
14. Qamal sahifasining bekor qilinishi – payg‘ambarlikning to‘qqizinchi yili.
14. Abu Tolibning vafoti – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
15. Xadicha roziyallohu anhoning vafoti – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
16. Payg‘ambar alayhissalomning Savda binti Zam’a roziyallohu anhoga uylanishlari – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
17. Qurayshning Payg‘ambar alayhissalomga ozorining kuchayishi – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
18. Payg‘ambar alayhissalomning Toifga chiqishlari – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
19. Payg‘ambar alayhissalomning o‘zlarini qabilalarga tanishtirishlari – payg‘ambarlikning o‘ninchi yili.
20. Oisha roziyallohu anhoga aqdi nikoh qilishlari –payg‘ambarlikning o‘n birinchi yili.
21. Isro va Me’roj – payg‘ambarlikning o‘n ikkinchi yili.
22. Namozning farz bo‘lishi – payg‘ambarlikning o‘n ikkinchi yili.
23. Ansorlar bilan tanishuv – payg‘ambarlikning o‘n ikkinchi yili, zulhijja oyi.
24. Birinchi Aqoba bay’ati – payg‘ambarlikning o‘n ikkinchi yili, zulhijja oyi.
25. Mis’ab ibn Umayr roziyallohu anhuning Madinaga yuborilishi – payg‘ambarlikning o‘n ikkinchi yili.
26. Ikkinchi Aqoba bay’ati – payg‘ambarlikning o‘n uchinchi yili.
27. Payg‘ambar alayhissalomning Madinaga hijratlari –payg‘ambarlikning o‘n to‘rtinchi yili, safar oyi, birinchi hijriy sana.
27. Masjidi Nabaviyni qurish – birinchi hijriy sana, safar oyi.
28. Azonning joriy qilinishi – birinchi hijriy sana.
29. Musulmonlarni birodarlashtirish – birinchi hijriy sana, jumadul ula oyi.
30. Urushga izn berilishi – birinchi hijriy sana.
31. Payg‘ambar alayhissalomning Oisha roziyallohu anhoga uylanishlari – birinchi hijriy sana, shavvol oyi.
32. Qiblaning o‘zgartirilishi – ikkinchi hijriy sana, rajab oyi.
33. Ro‘za va zakotning farz qilinishi – ikkinchi hijriy sana, sha’bon oyi.
34. Badr g‘azoti – ikkinchi hijriy sana, ramazonning 12-kuni.
35. Payg‘ambar alayhissalomning qizlari Ruqayya roziyallohu anhoning vafotlari – ikkinchi hijriy sana, ramazon oyi.
36. Hazrati Ali va Fotimalarning nikohlari – ikkinchi hijriy sana.
37. Banu Qayniqo’ urushi – ikkinchi hijriy sana, shavvol oyi.
38. Suvayq urushi – ikkinchi hijriy sana, shavvol oyi.
39. Payg‘ambar alayhissalomning Hafsa roziyallohu anhoga uylanishlari – uchinchi hijriy sana, ramazon oyi.
40. Payg‘ambar alayhissalomning Zaynab binti Xuzayma roziyallohu anhoga uylanishlari – uchinchi hijriy sana, 14-shavvol.
41. Uhud urushi – uchinchi hijriy sana, 15-shavvol.
42. Xamrning harom qilinishi – to‘rtinchi hijriy sana, sha’bon oyi.
43. Payg‘ambar alayhissalomning Ummu Salama roziyallohu anhoga uylanishlari – to‘rtinchi hijriy sana, shavvol oyi.
44. Davmatul jandal g‘azoti – beshinchi hijriy sana, rabbiul avval oyi.
45. Bani Mustaliq g‘azoti – beshinchi hijriy sana, sha’bon oyi.
46. Ifk hodisasi – beshinchi hijriy sana, sha’bon oyi.

47. Payg‘ambar alayhissalomning Zaynab binti Jahsh roziyallohu anhoga uylanishlari – beshinchi hijriy sana, zulqa’da oyi.
48. Payg‘ambar alayhissalomning Juvayriya binti Horis roziyallohu anhoga uylanishlari – beshinchi hijriy sana, sha’bon oyi.
49. Xandaq urushi – beshinchi hijriy sana, shavvol oyi.
50. Bani Qurayza g‘azoti – beshinchi hijriy sana, zulqa’da oyi.
51. Hudaybiya sulhi – oltinchi hijriy sana, zulqa’da oyi.
52. Payg‘ambar alayhissalomning podshohlarga maktub yuborishlari – yettinchi hijriy sana, muharram oyi.
53. Xaybar urushi – yettinchi hijriy sana, safar oyi.
54. Payg‘ambar alayhissalomning Sofiya binti Huyaay roziyallohu anhoga uylanishlari – yettinchi hijriy sana.
55. Payg‘ambar alayhissalomning Ummu Habiba binti Abu Sufyon roziyallohu anhoga uylanishlari – yettinchi hijriy sana.
56. Zotur Riqo’ g‘azoti – yettinchi hijriy sana.
57. Qazo umrasi – yettinchi hijriy sana, zulqa’da oyi.
58. Payg‘ambar alayhissalomning Maymuna binti Horis roziyallohu anhoga uylanishlari – yettinchi hijriy sana, zulqa’da oyining oxiri.
59. Payg‘ambar alayhissalomning qizlari Zaynab roziyallohu anhoning vafotlari – sakkizinchi hijriy sana, muharram oyi.
60. Mu’ta g‘azoti – sakkizinchi hijriy sana, jumadul ula oyi.
61. Makkaning fath qilinishi – sakkizinchi hijriy sana, ramazon oyi.
62. Xamr va o‘limtik sotish va mut’a nikohining harom qilinishi – sakkizinchi hijriy sana, ramazon oyi.
63. Hunayn g‘azoti – sakkizinchi hijriy sana, ramazon oyi.
64. Toif g‘azoti – sakkizinchi hijriy sana, shavvol oyi.
65. Ja’rona umrasi – sakkizinchi hijriy sana, zulqa’da oyi.
66. Payg‘ambar alayhissalomning o‘g‘illari Ibrohimning tug‘ilishi – sakkizinchi hijriy sana, zulhijja oyi.
67. Vakillar kelishi yili – to‘qqizinchi hijriy sana.
68. Najoshiy roziyallohu anhuning vafoti – to‘qqizinchi hijriy sana, rajab oyi.
69. Tabuk g‘azoti–to‘qqizinchi hijriy sana, rajab oyi.
70. Ummu Kulsum roziyallohu anhoning vafotlari – to‘qqizinchi hijriy sana, sha’bon oyi.
71. Riboning harom qilinishi – to‘qqizinchi hijriy sana.
72. Abu Bakr roziyallohu anhuning odamlar bilan haj qilishi –to‘qqizinchi hijriy sana, zul¬hijja oyi.
73. Payg‘ambar alayhissalomning o‘g‘illari Ibrohimning vafoti – o‘ninchi hijriy sana, rabbiul avval oyi.
74. Vidolashuv haji – o‘ninchi hijriy sana, zulhijja oyi.
75. Payg‘ambar alayhissalomning boqiy dunyoga ko‘chishlari – o‘n birinchi hijriy sana, ikkinchi rabbiul avval.

manba

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Ashuro kuni — muharram oyining o‘ninchi kunidir

04.07.2025 5504 7 min.

Islom tarixidagi eng ulug‘, ma’naviy jihatdan eng ibratli kunlardan biri Ashuro kunnidir. Har yili muharram oyining o‘ninchi kuni nishonlanadigan bu sana nafaqat ro‘za tutish fazilati bilan, balki Alloh taoloning bandalariga ko‘rsatgan marhamati, Muso alayhissalom va uning qavmini najot etganligi bilan ham ahamiyatlidir. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ushbu kunga alohida e’tibor berganlar va ummatlarini ham uning fazilatlaridan bahramand bo‘lishga chorlaganlar. Ashuro kuni musulmonlar uchun ma’naviy poklanish, gunohlarga kafforat va sunnatni hayotga tatbiq etish imkonidir.

Bu kun musulmonlar uchun ro‘za tutish tavsiya etilgan kunlardan biri bo‘lib, ulamolarning ko‘pchiligi bu kunni ro‘za bilan o‘tkazishni mustahab deb hisoblaydi. Ashuro kuni ro‘za tutish sunnat amallardan biri bo‘lib, uning fazilati juda katta. Tasu’o (to‘qqizinchi) va Ashuro (o‘ninchi) kunlarida ro‘za tutish payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan qolgan sunnatlardandir. Bu Allohning kunlaridan biri bo‘lib, U Zot o‘z bandalariga marhamat ko‘rsatgan, ya’ni U zot Kalimulloh Muso alayhissalom va Uning qavmi Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinining zulmidan najot etgan kundir.

Ashuro kunini ro‘za bilan o‘tkazishning asosiy sababi bu kunda Alloh taolo Muso alayhissalom va Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinidan najot etganidir. Payg‘ambar Muhammad sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasini juda ahamiyatli deb bilar edilar. Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biror kunni boshqalardan afzal deb ro‘za tutishga uringanlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun — Ashuro kuni va ushbu oy — Ramazon oyidan tashqari” (Imom Buxoriy rivoyati).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam musulmonlarni Ashuro kuni ro‘za tutishga rag‘batlantirar va: “Ashuro kuni ro‘zasi o‘tgan bir yilning gunohlariga kafforat bo‘lishini Allohdan umid qilaman”, der edilar (Imom Muslim rivoyati).

Musulmonlar bu sunnatni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qilganlaridan so‘ng amaliyotga tadbiq eta boshladilar. U kishi yahudiylarni Ashuro kuni ro‘za tutayotganini ko‘rdilar va buning sababini so‘raganlarida, ular: “Bu yaxshi kun bo‘lib, Alloh ushbu kunda Bani Isroilni dushmanlaridan najot etgan, shuning uchun Muso alayhissalom ushbu kunni ro‘za bilan o‘tkazgan”, deyishdi. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Men Musoga sizlardan ko‘ra yaqinroqman”, deb, o‘sha kuni ro‘za tutdilar va boshqalarga ham ro‘za tutishni buyurdilar.

Shu kundan boshlab bu amal sunnat sifatida amalga oshirila boshlandi va musulmonlar uchun o‘tgan yilning gunohlaridan poklanish, katta savob va fazilatga erishish imkoni sifatida qaraladi.

Ashuro kuni bu barcha musulmonlar uchun muhim sana hisoblanadi. Ko‘plab insonlar bu kunda ro‘za tutishga va ibodat qilishga intiladi.

Ko‘pchilik Ashuro kunini yagona holda ro‘za tutish mumkin emas, deb hisoblaydi. Ammo Azhar muassasasi o‘z fatvolaridan birida bu fikrni rad etgan. Unda ta’kidlanganidek, juma yoki shanba kuni Ashuro kuniga to‘g‘ri kelsa ham, uni alohida holda ro‘za tutish man qilingan emas.

Azhar ulamolarining ta’kidlashlaricha, imom Tahoviy rahmatullohi alayhdan rivoyat qilingan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasiga izn berganlar va unga targ‘ib qilganlar. Lekin bu kun shanbaga to‘g‘ri kelsa, tutmanglar, demaganlar. Buning o‘ziyoq, Ashuro har qanday kunga to‘g‘ri kelsa ham ro‘za tutish mumkinligini ko‘rsatadi”.

Shuningdek, agar Ashuro yoki Arafa kuni juma yoki shanba kuniga to‘g‘ri kelsa yoki insonning odatdagi ro‘zali kuni bo‘lsa, bu holda ro‘za tutishda hech qanday mone’lik yo‘q.

Dorul-Ifto (Misr Fatvo hay’atining 2023 yil 26 iyuldagi 7756 raqamli Professor Doktor Shavqiy Ibrohim Allom fatvosida) ham Ashuro kunini ya’ni muharramning 10-kunini yagona holda ro‘za tutish joizligini tasdiqlagan. Shu bilan birga, ixtilofdan qochish maqsadida, u bilan birga bir kun avval 9-kun yoki bir kun keyin 11-kun ro‘za tutish tavsiya etildi.

Misr Dorul-Ifto muassasasi ta’kidlashicha, muharramning 9-kunini ro‘za tutish qat’iy sunnatdir. Bu borada Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda keladi: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘za tutganlarida, Payg‘ambarimizga yahudiy va nasroniylar bu kunni ulug‘lashlarini aytishgan. Shunda u zot: “Kelgusi yili, agar Alloh xohlasa, to‘qqizinchi kuni ham ro‘za tutaman”, deganlar. Ibn Abbos aytadilar: kelgusi yil kelmasdan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam vafot etdilar. Bu hadisni Imom Muslim o‘z “Sahihlarida” keltirganlar.

Sunnatda Ashuro kuni ro‘zasi tutishning fazilati haqida bir qator rivoyatlar keltirilgan. Unga ko‘ra, muharram oyida ro‘za tutish tavsiya etilgan amallardan sanaladi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar:

“Ramazondan keyingi eng afzal ro‘za Allohning oyi muharram oyida tutiladigan ro‘zadir. Farz namozlardan keyingi eng afzal namoz kechasi o‘qiladigan (tahajjud) namozdir”.

Ashuro kunining fazilati shundaki, bu kun tutiladigan ro‘za o‘tgan bir yillik gunohlarga kafforat bo‘ladi. Abu Qatoda roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Bir kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan so‘radi:

— Arafa kuni ro‘zasi haqida nima deysiz?

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan va kelgusi yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, dedilar.

— Ashuro kuni ro‘zasi haqida nima deysiz? deb so‘radilar.

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, deb javob berdilar.

Shuningdek, Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:

“Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biron kunni boshqalardan ko‘ra afzal deb ro‘za tutishga shunchalik intiqlik bilan intiqlik qilganlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun Ashuro kuni va ushbu oy Ramazon oyi bundan mustasno”.

Ulamolarimiz Ashuro kunida ahli oilaga ko‘proq sarf qilish, ya’ni ularni quvonchli qilish, rizqda kenglik qilishning tavsiya etilgan amallardan ekanini ta’kidlaydilar. Bu Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning muborak hadislariga asoslanadi:

“Kimki Ashuro kunida o‘z ahliga (oila a’zolariga) kenglik qilsa, Alloh taolo unga butun yili kenglik beradi”.

Xulosa o‘rnida shuni eslash joizki, Ashuro kuni bu bir kunlik ro‘za orqali butun bir yillik gunohlardan poklanish umidi berilgan, Allohning maxsus marhamati to‘kilgan muqaddas kundir. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan biri bo‘lgan ushbu ro‘zani tutmoq, uni 9-kuni yoki 11-kun bilan birga ado etmoq musulmon kishi uchun katta ajru savob manbaidir.
Shuningdek, bu kunda ahli oilaga shodlik ulashish, rizqda kenglik qilish ham sunnatga uyg‘un amallardan hisoblanadi. Demak, Ashuro kuni ibodat, muhabbat va ma’naviy yangilanish kunidir. Undan oqilona foydalangan kishi na dunyoda, na oxiratda ziyon ko‘rmaydi.

Dilshod Aliyev,
"Boloi Hovuz" masjidi imomi.