Sayt test holatida ishlamoqda!
05 Iyul, 2025   |   10 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:12
Quyosh
04:56
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:03
Xufton
21:39
Bismillah
05 Iyul, 2025, 10 Muharram, 1447

Oltin kuz – xayrli ishlar mavsumi

13.08.2018   15529   5 min.
Oltin kuz – xayrli ishlar mavsumi

Alloh taolo zamonni yaratib, uni kun, hafta, oy, yillarga taqsim qildi. O‘z navbatida kun soatlarga, hafta kunlarga, oy haftalarga, yil esa fasllarga bo‘lindi.

Alloh taolo fasllarni yaratar ekan, ularning har biriga o‘ziga xos bo‘lgan ob-havo, mevalar, poliz ekinlari, manzaralar va bulardan boshqa biri ikkinchisida topilmaydigan xususiyatlarni berdi.

Bugun fasllar ichida eng chiroylisi — oltin kuz haqida so‘z yuritamiz.

Fasllar orasida kuzning o‘ziga yarasha o‘rni va ahamiyati bor. Aytib o‘tganimizdek, bu faslda insonning rizqi bo‘lgan ko‘pgina anvoi ne’matlar pishadi. Havosi ham iliq, mo‘tadil bo‘ladi. Manzarasi esa go‘zal, dillarni yayratadi.

Abu Sa’iyd Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: «Kim Alloh yo‘lida bir kun ro‘za tutsa, Alloh uning yuzini do‘zaxdan yetmish kuz uzoqlashtiradi», deganlarini eshitdim» (Buxoriy va Muslim rivoyat qilgan).

Ibn Hajar Asqaloniy rahmatullohi alayh «Sahihul Buxoriy»ga yozgan mashhur sharhi «Fathul Boriy» kitobida yuqoridagi hadisni bunday izohlaydi: «Kuz — yilning ma’lum bir qismidir. Lekin, bu yerda u bilan «yil» nazarda tutilmoqda. Bu joyda boshqa fasllar: yoz, qish, bahor qolib, aynan kuzning zikr qilinishi unda mevalar pishib, eng yaxshi fasl bo‘lgani uchundir», deydi.

Kuz fasli hamma qatori o‘zbek xalqi uchun juda qadrli. Chunki tinchlik, diyonat, istiqlol, hurlik va qator ulug‘ ne’matlar ana shu oltin kuz fasli boshlanishi bilan xotiralarga muxrlangan.

Yuqorida ta’kidlanganidek, kuz fasli o‘zida juda ko‘p yaxshiliklarni jamlagan. Quyida ulardan uchtasiga e’tibor qaratamiz.

Kuz ibrat fasli

Oqil hikmat, johil ayb qidiradi, deganlaridek, fasllarda ham mo‘min bandalar uchun qanchadan-qancha yaxshiliklar, barakalar, ibratlar, sir-sinoatlar bor.

Alloh taolo bu fasllarni birin-ketin keltirishi borliqni tartib-intizom ustiga qurgani va biz bundan o‘zimizga kerakli xulosalarni chiqarishimizga dalolatdir. Har faslda issiq, sovuq, qor, yomg‘ir, shamol kabi iqlim o‘zgarishlarining bo‘lishi aql egalari uchun ibrat bo‘lishi bilan birga, Buyuk Rabbimizning cheksiz qudratini ko‘rsatadi.

Bu borada Qur’oni karimda shunday deyiladi:

 إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآَيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ

«Albatta, osmonlaru yerning yaratilishida va kecha-kunduzning almashinishida aql egalari uchun belgilar bor» (Oli Imron surasi, 190-oyat).

Bu haqida So‘fi Olloyor rahmatullohi alayh ham go‘zal bayt keltirgan:

Padid etdi jahon ichra favosil,

Qilur har fasl turluk nash’a hosil.

Alloh taolo bu dunyoni to‘rt fasldan iborat qilib yaratdi. U zot bahor kunlarida o‘lik yerdan turli o‘t-o‘lanlarni chiqarib qo‘ydiki, bu hol odam bolalarining qabrlaridan turib, tirilmog‘iga ishoradir. Yoz faslida nabotot olami tamom o‘sib, to‘la yetiladi. Hammayoq yam-yashil kiyimga burkanadi. Bu odamlarni foniy dunyoda biroz to‘kinlikda yashashlariga ishora. Kuz kelib, boyagi tamom yetilgan o‘t-o‘lanlar butkul gullari-yu mevalaridan ayrilib, quriy boshlaydi. Bu ham odam bolalarining yoshligi o‘tib, qarilikka qadam tashlashlariga ishoradir. Qish faslida boyagi tuzuk dunyo buzilib, suvlar muzlab, qor yog‘ib, butun hayvonlar ustiga mashaqqatlar yog‘iladi. Bu ham maxluqotning qiyomatda qayta tirilib, boshlariga turli mashaqqat va qayg‘ular tushishiga ishoradir.

Kuz shukr fasli

Musulmon kishi doim shukrda bo‘lishi lozim. Ne’matlar ziyoda bo‘lganda shukri ham ziyoda bo‘lishi kerak.

وَالْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ ۖ وَالَّذِي خَبُثَ لَا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِدًا ۚ كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُونَ

«Pok yurtning nabototi Rabbining izni ila chiqadir. Nopok bo‘lgani esa, faqat qiyinchilik ila chiqadir. Shukr keltirgan qavmlar uchun oyatlarimizni shunday xilma-xil bayon qilurmiz» (A’rof surasi, 58-oyat).

Oyati karimada ta’kidlanganidek, nabototlarning unib chiqishi, ularning hosil berishi bizni shukrga, fikrga chorlaydi.

Kuz ibodat fasli

Chunki bu faslda yig‘ilgan hosillar, yig‘im-terimlardan zakoti ushri beriladi. Bu bilan odamlar orasida mehr oqibat ziyodalashadi. Alloh taolo aytadi:

كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِه

ِ ۖ وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

«Mevalagan paytida uning mevasidan yenglar va yig‘im-terim kunida haqqini beringlar. Va isrof qilmanglar. Albatta, U isrof qilguvchilarni sevmas». (An’om surasi, 141 – oyat).

Demak, biz kuzda zimmamizdagi haqlarni ado qilib, tilimiz bilan shukr etib, amalda uni tadbiqini ko‘rsatib, isrofgarchilikdan tiyilishimiz darkor. Shunda Alloh berayotgan ne’matlarini yana ziyoda qilib beradi.

Nuriddin Xoliqnazarov,

Andijon viloyat bosh imom-xatibi

http://muslimun.uz

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Katta jamoaga ergashish

30.06.2025   5376   3 min.
Katta jamoaga ergashish

“Mazhab” so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, “yo‘l”, “yo‘nalish” ma’nolarini bildiradi. Shar’iy istilohda esa, “biror diniy masala, muammo bo‘yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo‘lidir”. Sahoba va tobe’inlar davrida mazhablar ko‘p bo‘lgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan ular orasida to‘rt yirik: hanafiy, molikiy, shofeiy, hanbaliy mazhablari rivoj topgan. Mazkur to‘rt mazhab vujudga kelishining asosiy omili –  bular qolgan mazhablarning ta’limotini ham tadqiq qilib, qamrab olganidir.

Bu haqda alloma Ibn Rajab  o‘zining “To‘rt mazhabdan boshqaga ergashganga raddiya” asarida quyidagi so‘zni aytganlar: “Ko‘plab mazhablar orasidan aynan to‘rt mazhab saqlanib qolishi xuddi Qur’oni karimning yetti qiroatidan faqat bittasi qolganiga o‘xshaydi. Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallamga Qur’oni karim yetti xil lahjada nozil bo‘lgan. Keyinchalik islom dini atrofga keng yoyilib, musulmonlarning soni ortib bordi va qiroat borasida ular o‘rtasida ba’zi ixtiloflar kelib chiqqach, Usmon ibn Affon raziyallohu anhu mus'hafni yetti qiroatdan faqat bittasining lahjasida yozdirishga qaror qildi. Oqibatda bugun yer yuzi musulmonlari Qur’onni faqat bitta mus'hafdan ya’ni, Usmon mus'hafida yozilgan xatidan o‘qiydigan bo‘ldi. Demak, ko‘plab mazhablar orasidan faqat to‘rttasining saqlanib qolgani asrlar davomida insonlarni turli ziddiyatlar va ixtiloflardan himoya etishda asos bo‘lgan”.

Mazkur to‘rt mazhabning to‘g‘riligi va haq ekanligi haqida barcha musulmon ummati ijmo, ittifoq qilganlar. 

Alloma Ibn Rajab rahmatullohi alayh yana shunday deydi: “Alloh taolo shariatni saqlash va dinni muhofaza qilish uchun o‘z hikmati bilan odamlar ichidan to‘rt zabardast imomlarni chiqarib berdi. Ularning ilmu ma’rifatda bir martabaga erishganlarini va chiqargan fatvo va hukmlarini haqiqatga o‘ta yaqinligini barcha ulamolar bir ovozdan e’tirof qilganlar. Barcha hukmlar o‘shalar orqali chiqariladigan bo‘ldi. Bu narsa mo‘min bandalar uchun Alloh taoloning lutfu karami va marhamati bo‘ldi”.

Ulamolarimiz fiqhiy mazhablar imomlarini va ularning ishlarini quyidagi misol bilan tushuntiradilar: “Allohning roziligiga erishib, jannatiy bo‘lish xuddi tog‘ning cho‘qqisiga chiqishdek bo‘lsa, mazhab imomlari – Qur’on, hadis va shularga asoslangan manbalardan foydalanib, cho‘qqiga chiqishning eng oson va bexatar yo‘lini topib, belgi qo‘yib, osonlashtirib qo‘ygan kishilardir. Cho‘qqiga chiquvchilar mazkur buyuk to‘rt imom ko‘rsatgan yo‘ldan birini tutsalar osongina, qiynalmasdan maqsadiga erishadi”.

Imom Badruddin Zarkashiy “Bahrul muhit” kitobida shunday yozadi: “Musulmonlarning e’tirof qilingan to‘rt mazhabi haqdir va undan boshqasiga amal qilish joiz emas”.

Imom Ali ibn Abdulloh Samhudiy o‘zlarining “Iqdul farid fi ahkomit-taqlid” nomli asarlarida shunday deganlar: “Bilingki, ushbu to‘rt mazhabdan birini ushlashda katta foyda bor. Undan yuz o‘girishda esa, katta muammo va ixtiloflar bor. Bir mazhabda yurishdagi foydalardan biri – sahoba va tobe’inlarning shariat ilmini o‘rganishdagi odatlariga ergashishdir. Chunki, tobe’inlar shariat ishida bir-birlariga yoki sahobalarga ergashar edi, sahobalar esa, bir-birlariga yoki Rasulullohga ergashganlar”.

U zot yana shunday deganlar: “Bir mazhabda yurishdagi foydalardan yana biri – Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam marhamat qilgan quyidagi hadisga amal qilish bor: ya’ni: “Agar ixtilofni ko‘rsangiz, o‘zingizga ko‘pchilik tomonini lozim tuting” (Imom Ibn Moja rivoyati).

To‘g‘ri mazhablardan faqat mana shu to‘rttasi qolgan ekan, ularga ergashish katta jamoaga ergashish hisoblanadi.

Shamsuddin Xapizov,

Namangan tumani "Halil hoji" jome masjidi imom-xatibi

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA