Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyun, 2025   |   14 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:28
Asr
17:37
Shom
19:59
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyun, 2025, 14 Zulhijja, 1446

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu

08.08.2018   10631   4 min.
Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhuning ismi Abdulloh, kunyasi Abu Abdurahmon, otasi Umar ibn Xattob, onasi Zaynab binti Maz’undir. Abdulloh ibn Umar hali balog‘at yoshiga yetmay, otasi bilan Makkada Islomga kirdilar. Badr va Uhud janglariga qatnashish uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan ruxsat so‘raganlarida, yoshlari kichkina bo‘lgani sababli ruxsat bermadilar. Lekin Xandaq jangiga chiqqanlar. Ana shu vaqtda Ibn Umarning yoshlari hali o‘n beshdan o‘tmagan edi. Otalari bilan birga Madinaga hijrat qildilar. Yoshlari yigirmaga yetganda Makkani fath etishda ishtirok etdilar.
Abdulloh ibn Umar yoshlik vaqtlaridan taqvodor, iffatli edilar, u kishini Quraysh yoshlari ichida, nafsiga molik kishilardan, deb tanishardi. Kishilar orasida saxiylik va rostgo‘ylik bilan ham mashhur edilar. Alloh yo‘lida haqdorlar uchun bir kunda yuzta tuyani in’om etganlari rivoyatlarda keladi. Doimo yetim va miskinlar bilan birga ovqatlanib yurar edilar. Agar biror ma’raka qiladigan bo‘lsalar, ana shu ma’rakaga faqat yetim va kambag‘allarni taklif qilar edilar. Albatta, bu saxiyliklari faxr yoki maqtov uchun emas, balki Alloh yo‘lida bo‘lar edi. Abdulloh ibn Umar zohidlardan edilar. Dunyoga moyil ham bo‘lmas va unga ortiqcha harakat ham qilmas edilar, balki undan badanlarini to‘sgudek kiyimni, egilgan bellari to‘g‘ri bo‘lgudek taomni umid qilar edilar, xolos.

Ibn Umar kechalari ko‘p namoz o‘qib, doim Qur’on tilovat qilib, Allohni ko‘p zikr qilardilar. Agar ogohlantiruvchi, qo‘rqituvchi oyat eshitsalar, ko‘zlariga yosh yomg‘ir kabi quyilib kelardi. Ibn Umar kechasining ko‘p qismida namoz o‘qib chiqar edilar. Tong saharlarda esa, istig‘for aytib, yig‘lab chiqar edilar.

Ulug‘ zotlardan Tovus rahmatullohi alayhi: «Ibn Umardan ko‘ra taqvoli, Ibn Abbosdan ko‘ra biluvchiroq kishini ko‘rmadim», deydi.

«Lan tanolul birra xatto tunfiquu mimma tuhibbun» («Yaxshi ko‘rgan narsalaringizdan infoq qilmaguningizcha yaxshilikka erisha olmaysizlar») oyati karimasi nozil bo‘lganida Ibn Umar Rumaysa ismli cho‘risini Alloh yo‘lida ozod qildilar va: «Allohga qasamki, dunyoda eng yaxshi ko‘rgan kishim sensan, ozodsan, ketaver», deb aytdilar.

Ulug‘ zotlardan Nofe’ aytadilar: «Ibn Umarga agar dunyo ishlarida biror narsa qattiq bo‘lib qolsa, Rabbilariga yaqin bo‘lar edilar».

Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhu aytadilar:

«Abdulloh ibn Umardan boshqa molu dunyoga moyil bo‘lib ketmagan biror kishini ko‘rmadik».
Kishilar aytishar edi: «Abdulloh ibn Umarning zohidliklari otasidan meros edi. Shuning singari, din ta’limotlarini ham otasidek kasb qilgan edilar. Har bir ishda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga va otasiga ergashar edilar. U zotning qalblari behojatlik bilan to‘lgan edi. Aqllari oliy darajada, ruhlari esa, pok edilar. Agar huzurida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsa, u zotga bo‘lgan muhabbatlaridan ko‘zlari yoshga to‘lar edi».

Ibn Umarda ulamolarga xos bo‘lgan bir xislat bor edi. Agar insonlar biror narsada johillik qilsalar, ularga adovatlarini zohir qilmas yoki javobni uzib qo‘ymas edilar. Agar bilmaydigan narsalari to‘g‘risida so‘ralsa, darhol bilmayman, deb aytar edilar.
Ibn Umar hammasi bo‘lib, 2630 ta hadis to‘plab, Abu Hurayra roziyallohu anhudan keyingi o‘rinni egalladilar. Ibn Umar hadislarni Abu Bakr Siddiq, Umar ibn Xattob, Usmon ibn Affon, Abdulloh ibn Mas’ud kabi ulug‘ sahobalardan va Oisha hamda Hafsa onalarimizdan rivoyat qildilar. U zotdan Said ibn Musayyib, Hasan Basriy, Ibn Shihob Zuhriy, Ibn Siyrin, Nofe’, Mujohid, Tovus, Ikrima kabi tobeinlar rivoyat qilishdi.
Abdulloh ibn Umar hijratning 73-yili 84 yoshida Makka shahrida bu foniy dunyodan dorulbaqoga rihlat qildilar.

 

O‘MI matbuot xizmati

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

06.06.2025   481   4 min.
Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

Shukuh


Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.

Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.

Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.

Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.

Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.

Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.

Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.

Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.

Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.

Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.

Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.

Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.

Maqolalar