Ramazon xususida biz bandalarga uchta mag‘firat va’da qilindi. Dastlabkisida “kim Ramazon ro‘zasini imon va ajr umidida tutsa, uning o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi”, deyilgan. Keyingisida “Kim Ramazon oyida imon va ajr umidida qoim (tunda bedor) bo‘lsa, uning o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi”, deyilgan va oxirgisida “kim qadr kechasida qoim bo‘lsa, uning o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi”, deb aytilgan. Agar uchinchi jumlaga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, faqat bir kechani ibodatda o‘tkazishlik uchun shunchalik ko‘p savob va’da qilinyapti. Qur’oni karimda esa uni ming oydan afzalligi aytilgan. (Qadr surasi). Bu qadar fazilatga ega kechani qaysi ekanligini bilish hammamiz uchun ham ahamiyatldir.
Imom Bag‘aviyning ta’kidlashlaricha, Alloh taolo juma kungi ijobat onlarini, go‘zal ismlari orasidagi “ismi a’zam”ni va boshqalarni yashirgani kabi ibodatda zo‘r g‘ayrat qilmoqliklari uchun qadr kechani ham o‘z bandalaridan maxfiy tutgan. Imom Buxoriy va Muslimlar rivoyat qilgan hadisda Rasululloh (s.a.v.): “Qadr kechasini Ramazonning oxirgi o‘n kunligidan izlanglar”, deganlar. Bu ma’noda va xossatan oxirgi o‘n kunlikning toq kechalarida ekanligini tasdiqlovchi rivoyatlarni ko‘plab topish mumkin.
Shunday bo‘lsada, uni Ramazonning 27-kechasiga to‘g‘ri kelishlik ehtimoli kattaroq ekanligiga ishora qiluvchi rivoyatlar ham talaygina. Jumladan, ibn Umar (r) rivoyat qilgan hadisda Rasululloh (s.a.v.): “Kimda-kim uni izlamoqchi bo‘lsa, 27-kechada izlasin”. (Imom Ahmad rivoyati). Ibn Abbos (r) dan rivoyat qilinadi: bir kishi payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga kelib dedi: “Ey Allohning payg‘ambari, men keksa, kasalmand cholman. Menga (har kechada) qoim bo‘lishlik og‘irlik qiladi. Shuning uchun meni Alloh taolo qadr kechasiga muvaffaq qilishi mumkin bo‘lgan bir kechada qoim bo‘lishga buyur. Ul zot: sen yettinchi kechani mahkam tutgin, dedilar”. (Imom Ahmad rivoyati).
Quyidagi hadislarda esa uning alomatlari ham zikr qilinib o‘tilgan. Zirr ibn Hubayshdan rivoyat qilinadi: “Ubay ibn Ka’bga bunday deyildi: Abdulloh ibn Mas’ud: kim yilning hammasida qoim bo‘lsa, qadr kechasini topadi, deganlar. Shunda Ubay dedi: Unda o‘zga iloh yo‘q bo‘lgan Allohga qasamki, u albatta, Ramazonda (istisnosiz qasam ichdi). Allohga qasamki men uni qaysi kecha ekanligini bilaman. U 27-kechadir va alomati uning tongida (kechadan keyingi tongda) quyoshni shulasiz chiqishidir”. (Ahmad, Muslim va Abu Davudlar rivoyati).
Buxoriy Abu Saiddan rivoyat qiladi: “Biz Rasululloh (s.a.v.) bilan Ramazonning ikkinchi o‘n kunligida e’tikof qildik. Ular bizning huzurimizga yigirmanchi kunning tongida chiqib murojaat qildilar: “Men qadr kechasini ko‘rdim va so‘ng unutib qo‘ydim. Uni oxirgi o‘n kunlikda, toq kechalarda izlanglar. Men o‘zimni suv va loyda sajda qilayotganimni ko‘rdim. Kim Rasululloh (s.a.v.) bilan e’tikof qilgan bo‘lsa, qaytsin”. So‘ng bizlar qaytdik va osmonda biror dog‘ni ko‘rmadik. Shunda birdan bir bulut keldi va yomg‘ir yog‘ib masjid tomidan (xurmo shoxidan qilingan edi) oqa boshladi. Namozga iqomat aytildi va men Rasululloh (s.a.v.) ni suv va loy ustida sajda qilayotganlarini ko‘rdim. Hattoki ul zotning peshonalarida loyning izini ko‘rdim”.
Ming oylik ibodatdan afzal bo‘lgan qadr kechasining fazilatini topishlikni Alloh taolo barchalarimizga muvaffaq qilsin!
Sayyid Jamol
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ أَبِي مُوسَى t قَالَ: صَلَّيْنَا الْمَغْرِبَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، ثُمَّ قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، فَخَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: مَا زِلْتُمْ هَاهُنَا، قُلْنَا: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللهِ، قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، قَالَ: أَحْسَنْتُمْ أَوْ أَصَبْتُمْ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَكَانَ كَثِيرًا مَا يَفْعَلُهُ فَقَالَ: النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أُتِيَ السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ، وَأَنَا أَمَنَةٌ لِأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أُتِيَ أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ، وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لِأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَتْ أَصْحَابِي أُتِيَ أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
Abu Muso roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan Shom namozini o‘qidik. So‘ngra «Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik», dedik. Bas, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimizga chiqdilar va:
«Hali ham shu yerdamisizlar?» dedilar.
«Ha, yo Allohning Rasuli. Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik, dedik», deb javob berdik.
«Yaxshi qilibsizlar» yoki «To‘g‘ri qilibsizlar», dedilar u zot. So‘ngra boshlarini osmonga ko‘tardilar. Ko‘pincha shunday qilar edilar. Keyin u zot:
«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir. Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi. Men sahobalarim uchun omonlikdirman. Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi. Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar. Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir», dedilar».
Muslim rivoyat qilgan.
Ushbu hadisi sharifda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlarida bo‘ladigan suhbatlardan birining mazmuni haqida so‘z ketmoqda. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlari o‘sha paytdagi Islom jamiyatining qalbi – yuragi ekanligi hammaga ma’lum. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning shaxslari musulmonlarga o‘rnak bo‘lganidek, u zotning masjidlari ham o‘zga masjidlarga o‘rnakdir. Islom jamiyatida har bir masjid o‘z qavmidan tashkil topgan kichik jamiyatning tinimsiz urib turgan yuragi bo‘lishi kerak.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam mazkur suhbatda sahobai kiromlarga ajoyib o‘xshatish ila o‘zlarining fazllarini bayon qilib bermoqdalar:
«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir».
Yulduzlar osmonda tursalar, osmon omon bo‘ladi. Ular osmonning omonlik ishonchlaridir.
«Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi».
Osmonga tahdid qilingan narsa uning nizomining buzilishi va qiyomat qoim bo‘lishidir.
«Men sahobalarim uchun omonlikdirman».
Osmon yulduzlar bilan omon turganidek, sahobai kiromlar ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashar ekanlar.
«Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi».
Sahobai kiromlarga tahdid qilingan narsa ularning oralarida xilof va kelishmovchiliklar kelib chiqishidir.
«Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar».
Osmon yuduzlar bilan, sahobai kiromlar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashaganlaridek, Islom ummati ham sahobai kiromlar bilan tinch yashar ekanlar.
«Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir».
Islom ummatiga tahdid qilingan narsa havoi nafsga ergashish va molu dunyoga o‘ch bo‘lish kabi nuqsonlarga mubtalo bo‘lishdir.
Ushbu hadisi sharifdan sahobai kiromlarning fazllari qanchalik ulug‘ ekanligini bilib olishimiz kerak. Ana shunday ulug‘ fazl egalari bo‘lgan zotlarni hurmatlash va ulardan o‘rnak olish musulmon ummatining burchidir.
«Hadis va hayot» kitobining 21-juzidan olindi