O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 16 apreldagi “Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5416-son Farmonida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi diniy ta’lim muassasalari hamda ilmiy maktablarda 2018 yilning 10 iyunidan boshlab “Qur’oni karim va tajvid” bo‘yicha pullik o‘quv kurslari o‘z faoliyatini boshlashi haqida xabar bergan edik.
Bugun, 1 iyun kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi barcha diniy ta’lim muassasalari hamda ilmiy maktablarda kurslarda bilim olish istagini bildirganlarning hujjatlarini qabul qilish boshlandi.
Ma’lumot uchun, o‘quv kurslariga 2018 yilning 1-3 iyun kunlari soat 09:00 dan 17:00 gacha hujjatlar qabul qilinadi.
O‘MI Matbuot xizmati
“Salafiylik” tushunchasi arab tilidagi “salaf” so‘zidan olingan. “Salaf” so‘zi “avval yashab o‘tganlar”, “ajdodlar” degan ma’nolarni bildiradi. Hadislarga ko‘ra, Muhammad sollallohu alayhi vasallam zamonida va undan keyingi ikki asrda yashagan musulmonlar “salafi solih”, ya’ni “solih ajdodlar” hisoblanadi. Shunga ko‘ra, Islom ulamolari sahobiy, tobein va tabaa tobeinlarni “solih ajdodlar” deb hisoblashda yakdildirlar. Keyingi davrlarda yashagan musulmonlarga nisbatan “salaf” yoki “salafiylar” tushunchalarini ishlatish to‘g‘ri bo‘lmaydi. Aksincha, ularga “xalaf” ya’ni, keyingi kelganlar deyish to‘g‘ri bo‘ladi.
Qayd etish joizki, tarixda yashab o‘tgan Islom ulamolarining asarlarida “salaf” so‘zi ko‘p uchraydi. Ammo, bundan murod hozirgi davrimizda alohida ajralib chiqqan, o‘zlarini “salafiy” deb atayotgan toifalar nazarda tutilgan emas.
So‘nggi vaqtlarda “salafi solihlarga ergashish” iddaosi ostida o‘zlarini go‘yoki “salaflarning izdoshlarimiz”, deb hisoblaydigan o‘ta mutaassib, to‘g‘ri yo‘ldan adashgan soxta salafiylar paydo bo‘lganini alohida qayd etish lozim.
Yigirmanchi asrning yirik ulamolaridan Shayx Muhammad G‘azzoliy o‘zining “Musulmonlarning yagona ma’rifiy dasturi” nomli maqolasida “Salafiylik”ning haqiqati haqida bunday yozadi:
“Salafiylik bu arab yarim orolining ma’lum bir joyida yashaydigan, muayyan bir ijtimoiy tarzda hayot kechiradigan odamlar guruhi emas. Biz bu tarzda tushunishni rad etamiz va unga mansub bo‘lishni inkor etamiz.
Salaflik — aqliy va hissiy tuyg‘u bo‘lib, saodat asri bilan bog‘lanadi, Allohning Kitobi va Payg‘ambarning sunnatiga sodiqlikni chuqurlashtiradi hamda Allohning kalomini yuksaltirish uchun moddiy va ma’naviy sa’y-harakatlarni amalga oshiradi. U irq yoki rangga e’tibor bermaydi. Islomni tushunishi va unga amal qilishi esa uning umumiyligi, abadiyligi, fitratga muvofiqligi va aqlga tayanganligi darajasida bo‘lishi lozim.
— Men ayrim odamlarni ko‘rdim, ular salafiylikni Ahmad ibn Hanbalning fiqhi deb tushunadilar, bu xato. Ahmadning fiqhi Islom madaniyatidagi ko‘plab fikriy yo‘nalishlardan biri bo‘lib, u turli diyor imomlari va boshqalarni o‘z ichiga oladi.
— Ba’zi odamlar salafiylikni faqat hadisga asoslangan maktab deb tushunadilar. Bu ham xato. Chunki aqliy maktab (ra’y maktabi) ham hadis maktabi singari Islomdan olib, unga tayanadi. Ulardan ba’zilari o‘zlarini “ahli hadis” deb ataydilar va rivoyatlarni noto‘g‘ri tushunishlari sababli haromda fitna chiqaradilar. Hadis biror bir guruhning xususiy mulki emas, u barcha mazhablar uchun asosiy manba hisoblanadi.
— Ayrim odamlar ilmiy kashfiyotlarni yoqtirmaydi va ulardan Islom da’vati hamda ta’limotini himoya qilishda foydalanishni bilmaydilar. Masalan, ular televideniyeda suhbat qilishni rad etadilar. Chunki, ekranda suratning ko‘rinishini harom deydilar. Ular astronomiya, geografiya kabi fanlarni masxara qiladilar va inkor qiladilar. Bu toifa aslida salaf ham emas, xalaf ham emas. Ularning qalblari va aqllari qayta ishlanishga muhtoj.
— Ba’zi odamlar qiyin va qattiq fatvolar berishni o‘zlariga vazifa qilib olganlar. Ular odamlarga faqatgina og‘ir va mashaqqatli hukmlar chiqaradi, hayotlarini qiyinlashtiradi va ularning dunyodagi rivojlanishlarini ortga surib, ularni qorong‘u g‘orlarga hibs etadi. Bu toifa ham na salaf va na xalaf. Ular din ilmlariga nisbatan nomaqbul kishilardir, ularning aksariyati vijdon va fikrda nuqsonlidir.
Men aytaman: “Bu salafiylik emas! Bu da’vat sohibining gapi emas, bu yo‘lto‘sarlarning fikridir. Bunday odamlarga biror bir joyda shogirdlarga Islomdan dars berishlariga yoki xalqaro anjumanlar va katta jome masjidlarida va’z aytishlariga ishonch bildirish mumkin emas”.
— Shunday kishilarni ko‘rdikki, o‘zlari hadis bilan shug‘ullanadilar, fiqhdan ma’lumotlari oz bo‘lishiga qaramay o‘zlaridan faqih yasab olganlar. Keyin esa, siyosatchiga aylanib jamiyatni va davlatni o‘zlari aytgan, o‘zlari bilgan tushunchalari asosida o‘zgartirishni da’vo qiladilar.
— Bunday sayoz diniy fikr egalarining eng ajablanarli tomoni — ular hukumat dasturlarini, maslahatlashuv uslublarini, moliyaviy munosabatlar, ijtimoiy adolat, yoshlar muammolari, oila muammolari va axloqiy tarbiya haqida hech narsa bilmaydilar. Ular madaniy hayot va moddiy taraqqiyot Islom olib kelgan oliy g‘oyalar va ulug‘ maqsadlarga xizmat qilishini ham hecham idrok qilmaydilar”.
Xulosa qilib aytganda, bugungi kunimizda yurtdoshlarimiz ichida hali ham bilib-bilmay soxta salafiylarning asossiz da’volarining ta’sirida yurgan kishilar, ularga taqlid qilayotganlarning mavjud ekani ushbu toifaning asl mohiyatini ochib berish, uni xalqimizga to‘g‘ri tushuntirib berish dolzarb ekanini bildirmoqda. Bizning eng asosiy vazifamiz yoshlarni bunday soxta salafiylar domiga tushib qolishdan asrashimiz va buning uchun esa doim ogohlik bilan ularga qarshi ilmiy raddiyalar berib borishimiz kerak bo‘ladi.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisining birinchi o‘rinbosari.