Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyun, 2025   |   13 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:37
Shom
19:58
Xufton
21:36
Bismillah
09 Iyun, 2025, 13 Zulhijja, 1446

Nega Ramazonda gunoh qilamiz?

22.05.2018   43373   4 min.
Nega Ramazonda gunoh qilamiz?

Bandalariga ikki dunyo saodatini ko‘zlab, ro‘zani Islomning farz ibodatlari qatoriga qo‘shgan Alloh taboraka va taologa hamdu sanolar bo‘lsin!

Ummatlariga mehr ko‘rsatib, ro‘za tutishni barcha sir-asrorlari ila ta’lim bergan habibimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam)ga abadul abad salovotu salomlar bo‘lsin!

Dindosh birodarlariga ro‘za haqidagi bilimlarni yetkazib, o‘rgatgan dinimiz yo‘lchi yulduzlari – sahobai kiromlarga Alloh taoloning rahmati va roziligi bo‘lsin!

Aziz dindoshlar mana, yana bir bora Ramazoni sharif boshimizga soyabon bo‘lib tashrif buyurdi. Bizga ma’lumki, qadimdan musulmonlar muborak Ramazonda doimgidan-da ko‘proq Qur’on tilovat qilishga, doimgidanda ko‘proq har bir xatti-harakatlarida axloqliroq va karamliroq bo‘lishga harakat qiladilar. Chunki suyukli payg‘ambarimiz Muhammad  (sollallohu alayhi vasallam)ning o‘zlari ana shunday qilganlar va barcha Islom amallari qatori bu masalada ham ummatlariga o‘rnak bo‘lib, alohida ta’lim berganlar.

Insonning ro‘zadan boshqa hamma qilgan amallari o‘zi uchun bo‘ladi. Faqat tutgan ro‘zasigina Alloh taolo uchun bo‘ladi. Ya’ni, ro‘zadan boshqa amallarda amal qiluvchi xohlasa ham, xohlamasa ham bir oz xo‘jako‘rsinga qilish, o‘zgalarning havasi, maqtovi, obro‘-e’tiborini qozonish hissi paydo bo‘ladi. Misol uchun, namoz o‘qigan odamning  tahorat qilganini, namozga joy tanlaganini va nihoyat, namoz o‘qiyotganini boshqalar ko‘radi. Bu odam namoz uchun tahorat qilmoqda, bu odam namoz uchun joy tanlamoqda, bu odam namoz o‘qimoqda, yaxshi odam ekan, degan fikr xayolidan o‘tib, unga hurmat-e’tibor bilan qaraydi. Shu kabi zakot berganini qancha yashirsa ham, hech bo‘lmaganda zakot olgan kishi bilib, haqqiga duo qiladi. Hajga borgani esa umuman shov-shuv bo‘lib ketadi. Qaytganidan so‘ng qanchadan-qancha insonlar uning ziyoratiga kelishadi. Hamma uni “Hoji ota” yoki “Hoji ona” deb chaqira boshlaydi. Ro‘zada esa bu narsalarning birortasi yo‘q, kechasi hech kim ko‘rmaydigan vaqtda saharlik qiladi. Kunduzi esa hamma qatori yuraveradi. Hech kimsiz, yolg‘iz o‘zi qolganida ro‘za tutgan inson Alloh taolo ko‘rib turganini his qilib, og‘zini ochib yubormaydi. Ushbularning barchasi ro‘za Alloh uchun tutilishining belgilaridir. Shu bois ham yolg‘iz Alloh uchun bo‘lgan ibodatning mukofotini Alloh taoloning O‘zi berishini va’da qilgan. Ro‘za uchun beriladigan savobning ko‘payishi shunchalarki, uni Alloh taolodan boshqa hech kim bilmaydi, idrok ham qila olmaydi.

Nabiy (sollallohu alayhi vasallam) “Qachonki Ramazon kelsa, jannat eshiklari ochilur, do‘zax eshiklari yopilur va shaytonlar kishanlanur”, dedilar. (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati).

Aziz dindoshlar! E’tiboringizni ushbu hadisi sharifdagi “…va shaytonlar kishanlanur” jumlasiga qaratmoqchiman. Bizga ma’lumki, shayton doimo insonlarni Alloh taoloning ibodatidan, toatidan chetlanishga undaydi, vasvasa  qiladi va odam bolasining qon tomirida suzib yuradi. Mo‘min-musulmonlarga rahmat bo‘lib Ramazoni sharif tashrif buyursa, isyonkor shaytonlar o‘zlari uchun sevimli bo‘lgan bu ishlaridan to‘silib, kishanlarga mahkum etiladilar. Shu o‘rinda savol paydo bo‘ladi: Shunday bo‘lsa nega baribir bilib-bilmay ma’siyatlar sodir etaveramiz? Hattoki, ba’zi insonlarning gunoh ishlarda bardavom bo‘layotganlariga guvoh bo‘lamiz? Ushbu savollarning javobi esa quyidagicha: Ramazoni muborak hurmatidan shaytonlar kishanlangan paytda ma’siyatga boshlovchi, tutgan ro‘zaning, Alloh asrasin, mukammalligi ketib, nuqsonli bo‘lishiga sababchi bo‘luvchi narsa – NAFSdir. Demak, Ramazoni sharifning muborak kunlari davomida biror-bir gunoh sodir etgudek bo‘lsak, “Ha, shayton o‘lgur yo‘ldan urdi-da”, deyishimiz noo‘rindir. Bejizga hikmatlarda: “Aql mudroq, nafs esa uyg‘oqdir”, deyilmagan. Shaytonlar kishanlangan Ramazon oyida kim bilandir tortishib qolishimiz, kimnidir g‘iybat qilishimiz, dilozor ishlarga yo‘l qo‘yishimiz-nafsimizning uyg‘oqligi, hali ham kishanlanmaganidandir. Ushbu oy nafslarimizni poklash, ruhimizni sayqallash uchun qulay fursatdir. Ro‘zadagi chanqoq, ochlik, tunggi bedorlik, taroveh namozlari, xatmi Qur’onlar, xayru ehsonlar-nafsimizga qarshi kurashdir.

Shunday ekan, Alloh O‘z fazlu marhamatidan bahramand aylab, Ramazoni sharifni faqat go‘zal amallar, savobli ishlar bilan o‘tkazish baxtini barchamizga nasib etsin! Bu oyda nafsimiz “Xotirjam nafslar” safiga qo‘shilsin.

 

Muhsina Isoqjonova tayyorladi.

Ramazon-2018
Boshqa maqolalar

Olimlarga suyangan sohibqiron

30.05.2025   5990   4 min.
Olimlarga suyangan sohibqiron

Amir Temur nafaqat buyuk sarkarda, davlat arbobi, balki o‘z davri ilm ahllari homiysi ham bo‘lgan. U mamlakatni rivojlantirishda ilm-fan va islom olimlarining ahamiyati beqiyos ekanligini yaxshi tushungan. “Saltanatda erishgan barcha muvaffaqiyatim va mustahkam joylarni zabt etishim – bularning barchasi Shayx Shamsuddin Fohuriy duosi, Shayx Zaynuddin Xavofiy himmati va Sayyid Baraka marhamati sharofatlari yordamida bo‘ldi”, deb ta’kidlagan edi[1]. Zar qadrini zargar biladi, deganlaridek, Sohibqiron saroyida taniqli mutafakkirlarni jamlashga harakat qilgan.

 Mo‘g‘ullar davridan keyin, Amir Temur davrida islomga davlat dini maqomining qaytarilishi yangi ulamolar tabaqalarining shakllanishiga olib keldi[2].

Temur davlatida Samarqand siyosiy poytaxtgina emas, balki ilmiy markaz ham edi[3]. Bu to‘g‘rida Movarounnarda bo‘lgan yevropalik sayyohlar va o‘sha davrda yashab ijod etgan tarixnavis Sharq olimlari yetarli ma’lumotlar qoldirganlar.

Tarixchi Ibn Arabshoh yozganidek, “Temur olimlarga mehribon, sayyidu shariflarni o‘ziga yaqin tutar edi. Ulamo va fuzaloga to‘la izzat-hurmat ko‘rsatib, ularni har qanday odamdan tamom muqaddam ko‘rar edi. Ularning har birini o‘z martabasiga qo‘yib izzatu ikromini izhor qilar edi”[4]. Natijada saltanat poytaxti Samarqandda o‘z davrining turli sohalari bo‘yicha buyuk allomalar jam bo‘ldiki, bu jamlashni Sohibqirondek ilm-fanni yaxshi tushingan va uni qadriga yetgan hukmdorgina amalga oshirishi mumkin edi.

Bunga quyidagi ikki voqeani keltirish mumkin. Amir Temur Xorazmga kelganida, Malik Muhammad Saraxsiy ibn Malik Mu’iziddin Husayn Kurt o‘z jiyani Pirmuhammad G‘iyosiddin Piralidan Amir Temurdan Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayhni Saraxsga taklif qilishini so‘rashni iltimos qildi. Amir Temur Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayhning ilmdagi fazlini bilib, u zotni Samarqandga taklif qilishni afzal ko‘rdi. Avvaliga Alloma Taftazoniy rahmutullohi alayh Amir Temurning taklifiga javob bermay turdi, so‘ng Hijozga safar qilish niyati borligini aytib, uzr aytmoqchi ham bo‘ldi. Ammo Amir Temur ikkinchi bor taklif yuborganidan keyin Samarqandga ravona bo‘ldi[5].

 “Amir Temur o‘ta ahmiyatli va foydali ishlaridan biri bo‘yicha chopar yubordi. Choparga: “Agar yo‘lda otga hojat tushib qolsa, kimni ko‘rsang ham otini ol, agar o‘g‘lim Shohruh bo‘lsa ham”, dedi. Chopar u amr qilgan tarafga tezlab jo‘nadi. Yo‘lda alloma Taftazoniyga duch keldi. U dam olish uchun bir joyga tushgan, otlari chodirning oldiga bog‘langan ekan. Chopar o‘sha otlardan birini oldi. Alloma Sa’duddin Taftazoniy chodirdan chiqib, uni ushlab oldi. Otni chopardan qaytarib oldi.

Chopar Amir Temurning oldiga qaytib borganida bo‘lgan gapni unga aytdi. Shunda Amir Temur qattiq g‘azablandi. Ammo birozdan so‘ng: ”Agar uning o‘rnida o‘g‘lim bo‘lganida, uni qatl qilardim. Lekin qaysi joyga borsam, kitoblari u yerga mening qilichimdan oldin kirib borgan odamni qanday qilib qatl qilaman”, dedi[6].

Toshkent islom instituti Qur’on ilmlari kafedrasi

o‘qituvchisi Qurbanov Sodiq

 

[1]Abulabbos Shihobuddin Ahmad ibn Muhammad Dimashqiy. Ajoib al-maqdur fi tarix Taymur. – Bayrut: Muassat ar-risola, 1986. – B. 48. 13

[2] Alimov U. Samarqandda kalom ilmining rivojlanishi. – T.: Movarounnahr, 2008. – B. 59.

[3]Fernand Brudil. Tarix va madaniyatlar qoidalari / Husayn Sharif tarjimasi. – Qohira. Al-hay’a al-misriyya al-omma li-l-kitob, 1999. – B. 77.

[4]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.7

[5]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.17

[6]Shayx Muhammad Sodiq Muhammad yusuf. Samarqandning sara ulamolari.-Toshkent: Hilol nashr, 2019.-B.19.