Sayt test holatida ishlamoqda!
06 Yanvar, 2025   |   6 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:49
Peshin
12:34
Asr
15:28
Shom
17:12
Xufton
18:31
Bismillah
06 Yanvar, 2025, 6 Rajab, 1446

Makkai mukarramaning XII asrga tegishli hujjatlari — O‘zbekistonda

8.05.2018   2971   3 min.
Makkai mukarramaning XII asrga tegishli hujjatlari — O‘zbekistonda

Ana shu ma’lumotni aniqlashtirish va unga tegishli hujjatlar tafsilotini bilish uchun O‘zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivida bo‘ldik. Katta ilmiy xodim, dinshunos, islomshunos Dilshod Vahobov bilan suhbatlashdik. 

— Makkaning XII asrga tegishli hujjatlari bu yerda saqlanayotgani rostmi? 

— Mazkur hujjatning ikki qismi 1300 hijriy yilda Tataristonning Qozon bosmaxonasida bosmadan chiqqani haqida ma’lumot bor, – deydi D.Vahobov. – Yana bir qismi qo‘lda chizilgan. U XII asrga tegishli bo‘lib, Makkani tasviri aks ettirilgan. Unda hojilarning borishi kerak bo‘lgan ziyorat joylari, dam olish xonalari va qanaqa amallarni bajarishlari ko‘rsatilgan. Bu chizma chizilgan qog‘oz sifati juda yuqori bo‘lib, o‘sha davrlarda hajga boruvchilarga qo‘llanma bo‘lgan. 

 
6fa327cb-4a37-4569-b70a-6fb22219d5f5.jpg 

— Hujjatning bosmaxonadan chiqqan qismida nima izohlangan? 

— Ular 1280 hijriy yilga talluqli bo‘lib, unda Hakimxo‘ja Eshonxo‘ja o‘g‘li va Muhiddinxon Xudoyberdi o‘g‘liga tegishli muhrlar qo‘yilgan. Bu ularning o‘sha davrda hajga borib, hoji bo‘lib kelganini tasdiqlovchi hujjatlar hisoblanadi. Ulardan biriga o‘nta yana biriga sakkizta muhr qo‘yilgan. Bu nomi yuqorida keltirilgan shaxsning hajga kelib, ziyoratning barcha amallarni bajargani haqida arab tilida yozilib, muhrlar bilan tasdiqlangan. Eng birinchi muhr Makka imom xatibi Saidmuhammad Solihga tegishli ekani belgilab qo‘yilgan. Keyin muazzin va ma’sullar o‘z belgisini qo‘ygan. 

— Bu hujjatlar shu vaqtga qadar qanday tartibda saqlab kelingan? 

— Buxoro xonligi davrida hajga borib kelgani haqidagi hujjatlar hojilarning o‘zida saqlangan. Chor Rossiyasi Turkistonga kirib olgandan keyin, yurtimizning boy tarixi talon-toroj qilinib, barcha hujjatlar yig‘ilib, olib ketilgan. 

Ular arab va fors yozuvida bitilgan bu hujjatlarni o‘qiy olmagan. Ularda muhim ma’lumotlar aks ettirilgan degan fikrda uzoq ushlab turishgan. Sharqshunos mutaxassislar bu hujjatlarni u qadar muhim, siyosiy ahamiyatga ega emasligini o‘rganib chiqqandan keyin O‘zbekistonga qaytarib yuborilgan. 1976 yilda O‘zbekistonga bir qator arxiv hujjatlari qatorida bu ma’lumotlar ham qaytib kelgan. 

Qayd etish keraki, arxivda xalqimiz o‘tmishiga tegishli arab, fors va lotin alifbosida yozilgan hujjatlar shu qadar ko‘pki, ular ro‘yxatga olingan bo‘lsa-da, olimlar yoki sharqshunoslar tomonidan hanuz to‘liq o‘rganib chiqilmagan. Arxiv sirlari qachon to‘liq ochilishi esa noma’lum. Buning uchun malakali kadrlar yetishmayotgani kunday ravshan. 
 

 

Sayyora Shoyeva, O‘zA
Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Rajab oyining ro‘zasini tutishni unutmang!

4.01.2025   17878   2 min.
Rajab oyining ro‘zasini tutishni unutmang!

HAROM OYLARDA RO‘ZA TUT!

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Harom (oy)larida ro‘za tut, so‘ngra tark qil, harom (oy)larida ro‘za tut, so‘ngra tark qil, harom (oy)larida ro‘za tut, so‘ngra tark qil, deb uch barmoqlarini bukib ochib ko‘rsatdilar” (Imom Abu Dovud rivoyati).

 

HADIS SHARHI

Ulamolar hadisni bunday sharhlaydilar: “Ushbu harom oy (ashhurul hurum)larda ro‘za tutishga da’vat etadi va uch kun ro‘za tutib, uch kun qoldirishga ishora qiladi. Rajab oyi ham harom oylardan biri hisoblanadi”.

 

HAROM OYLARI TO‘RTTADIR

Alloh taolo Qur’oni karimda bunday marhamat qiladi: “Albatta, Allohning kitobida oylarning soni Allohning huzurida osmonlaru yerni yaratgan kuni o‘n ikki oy qilib belgilangan. Ulardan to‘rttasi (urush qilish) harom (oylar)dir” (Tavba surasi, 36-oyat).

 

BU OYDA RASULULLOH QANDAY RO‘ZA TUTARDILAR?

Usmon ibn Hakim roziyallohu anhu aytadi: “Said ibn Zubayrdan rajab oyida turganimizda bu oy ro‘zasi haqida so‘radim. U: “Ibn Abbosning Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ro‘za tutar edilar, hatto og‘izlarini ochmasalar kerak, der edik. Og‘izlari ochiq bo‘lardi, hatto ro‘za tutmasalar kerak, der edik, deyayotganini eshitganman” dedi.

 

RAJAB OYIDA RO‘ZA TUTUVCHILARGA QASR QURILADI

Abu Qiloba roziyallohu anhu aytadilar: “Rajab oyida ro‘za tutuvchilar uchun jannatda bir qasr bor”.

 

BIR KUNLIK RO‘ZANING MUKOFOTI

Abu Sa’id Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bir banda Alloh yo‘lida bir kun ro‘za tutsa, o‘sha kungi ro‘zasi sababli Alloh uning yuzini do‘zaxdan yetmish yillik masofaga uzoq qiladi”, dedilar (Imom Buxoriy, Imom Termiziy rivoyati).

 

SAHARLIK-IFTORLIK VAQTI

06 yanvar – dushanba

Saharlik vaqti (og‘iz yopish): 06:24
Iftorlik vaqti: (og‘iz ochish) 17:12

 

QANDAY NIYAT QILINADI?

Niyati: Xolis Alloh uchun rajab oyining ro‘zasini tutishni niyat qildim.

 

Davron NURMUHAMMAD