Bu yorug‘ dunyoda hayot bor ekan – oila bor. Oila bor ekan – farzand deb atalmish bebaho ne’mat bor. Farzand bor ekan, odamzod hamisha ezgu orzu va intilishlar bilan yashaydi. Farzandlarimiz – bizning kelajagimiz. Xalqimiz ertasining qanday bo‘lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog‘liq.

Oila davrasida qiladigan har bir harakatimiz, og‘zimizdan chiqadigan har bir so‘z farzandning tarbiyasiga, uning shakllanishiga ijobiy yoki salbiy ta’sir ko‘rsatishi tabiiy. Harakatlarimizni o‘ziga ko‘chirgani singari hali shakllanmagan so‘z zaxirasiga bizning so‘z boyligimizdan andoza oladi. Avvalambor, oilaning tinch – totuv, oila a’zolarining bir – birlariga mehr – oqibatli bo‘lishlari farzand tarbiyasida muhim va munosib o‘rin egallaydi.

Alloh taolo Qur’oni karimda: “Farzandlar dunyo hayotining ziynatidir”, deya farzandlarni dunyo va oxirat saodati, ziynati qilib qo‘ydi. Go‘zal tarbiya sir – asrorlarini esa, o‘zining suyukli Rasuli orqali bizlarga ta’lim berdi. Asrlar osha ta’lim – tarbiya meros o‘laroq ulug‘ olimu – ulamolar orqali bizgacha yetib keldi. Ularning tarbiya borasidagi bebaho o‘gitlari, bosqichma – bosqich holda, yosh va mijozga e’tibor berib amalga oshirgan ishlari mustaqil kelajakning mustahkam poydevorlarini yetishtirishda ahamiyatli o‘rin egallaydi.

Farzand niholga o‘xshaydi. Agar u o‘z vaqtida, yaxshi parvarish qilinmasa, to‘g‘ri o‘smay qolishi mumkin. Ota-onaning vazifasi esa bolaga chiroyli tarbiya berish, yaxshi inson qilib voyaga yetkazishdir. Abdurauf Fitrat bu borada bunday yozadi: “Axloqi go‘zal farzand Allohning ne’matidir. Yaxshi tarbiya insonning baxtu-iqboli omilidir. Ba’zi fe’lu atvor tug‘ma bo‘lsa-da, yaxshi xulq ko‘pincha shakllantiriladi”.

Luqmoni Hakimdan “Nega o‘g‘lingizga juda ko‘p nasihat qilasiz?” deb so‘rashdi. U zot: “Keksalarning yoshlarga qilgan nasihati xuddi ko‘chatlarni voyaga yetkazadigan bog‘bon kabidir. U vaqt-vaqti bilan ko‘chatlarning ortiqcha shoxlarini kesadi, ular atrofidagi begona o‘t-o‘lanlarni tozalab tashlaydi. Xullas, uning mustahkam bo‘lib o‘sishi uchun bor kuch-quvvatini sarflaydi. Agar shunday qilsa, nihol yaxshi o‘sib, unadi. Zero, u hosilga kirgach, mevasi asaldek shirin bo‘ladi. Aks holda, bog‘bon beparvo bo‘lib, ko‘chatlarning ortiqcha shoxlarini kesmasa, ular baland o‘sib, yaxshi hosil bermaydi. Natijada, bunday niholdan bog‘bonga kam foyda yetadi”.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) bunday marhamat qiladilar: “Kishining o‘z farzandini chiroyli odob-axloq bilan tarbiyalashi ko‘p miqdordagi nafl sadaqa berishidan yaxshiroqdir” (Imom Termiziy rivoyati). Boshqa bir hadisda: “Ota bolaga go‘zal odobdan yaxshiroq narsani bera olmaydi” (Imom Termiziy rivoyati), deyiladi.

Bolaning tabiati, xulq-atvori oiladagi muhitga bog‘liq. Albatta, yaxshi farzandlar o‘z-o‘zidan voyaga yetmaydi. Balki oilada ota-ona nazoratida tarbiyalanib, ulg‘ayadi.

Abu Ali ibn Sino farzand tarbiyasi haqida bunday degan: “Bola ta’lim-tarbiya oladigan joyda odob-axloqli, turmush tarzi namunali bolalar bo‘lishi lozim. Zero, bola har bir narsani ularga taqlid qilib o‘rganadi va ular bilan do‘st bo‘ladi”.

Har tomonlama barkamol farzandni voyaga yetkazish borasida ulug‘larning juda ko‘p tavsiyalari bor. Ularni bolalarda shakllantirilishi quyidagicha bayon qilinadi: Islom, ilm, diyonat, qanoat, intizom, vijdon, vatanparvarlik, adolat, muhabbat, iffat, sabr, to‘g‘riso‘zlik, ibrat nazari bilan qarash, sir saqlash va hokazo.

Shu bilan birga farzandni hasad, manmanlik, takabburlik, yolg‘on gapirish, aldash, munofiqlik, baxillik, bekorchilik, jahl, g‘azab, g‘iybat, behuda so‘zlarni gapirish, mazax qilish, shahvatga berilish, so‘kish, tama’ qilish, zulm, johillik kabi yomon xislatlar rivojlanishidan muhofaza qilish zarurligi ham aytiladi.

Ruhan tetik va axloqli farzand ulug‘ ne’matdir. Farzandi barkamol inson bo‘lib voyaga yetishini istagan har bir ota-ona uni sog‘lom e’tiqod asosida to‘g‘ri tarbiyalashi zarur.

O‘MI Matbuot xizmati