Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَجَلَّ: }رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِنْ تَكُونُوا صَالِحِينَ{ قَالَ: تَكُونُ البَادِرَةُ مِنَ الوَلَدِ إِلَى الوَالِدِ. وَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: }إِنْ تَكُونُوا صَالِحِينَ{ قَالَ: أَنْ تَكُونَ النِّيَّةُ صَادِقَةً، }فَإِنَّهُ كَانَ لِلأَوَّابِينَ غَفُورًا{ لِلبَادِرَةِ الِّتِي بَدَرَتْ مِنْهُ».
Sa’id ibn Jubayrdan rivoyat qilinadi:
«U zot azza va jallaning: «Alloh ichingizdagi narsani biluvchi. Agar solih bo‘lsangiz», – degan qavli haqida «Boladan ota-onaga bo‘ladigan muomala alomati» – degan.
Alloh azza va jalla: «Agar solih bo‘lsangiz» (ya’ni, agar niyat sodiq bo‘lsa) «Albatta, U zot tavba qiluvchilar uchun mag‘firatlidir», degan. Bu undan sodir bo‘lgan alomat haqida».
Sharh: Ya’ni, bu rivoyatda aytilyaptiki, Alloh taolo bolaning ota-onasiga bo‘lgan his-tuyg‘usini biladi. Yuzida tabassum bilan boqayapti-yu, ichi g‘ijinib turgan bo‘lsa, uni ham biladi. O‘zicha, odamlarning ko‘zida «ota-onasini hurmat qilar ekan» – deb aytsinlar deya, egilib, qandaydir bir xushomadlarni qilayapti, lekin ichida: «Qani tezroq ketsaydi, men ishimga tezroq borsaydim» – deb turgan holat bo‘lsa, Alloh taolo uni ham biladi.
Bu yerda ham ota-onaning haqqi nihoyatda ulug‘ligi, farzand ota-onasiga bo‘lgan munosabatda sirti boshqa, ichi boshqa bo‘lmasligi kerakligi ta’kidlanyapti. Butun qiladigan ehtiromini, yaxshiligini, hurmatini sidqidildan, astoydil qilishi kerak, ichi bilan tashi har xil bo‘lmasligi kerak.
عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ فِي الرَّجُلِ يَحْلِفُ لاَ يُكَلِّمُ أَبَاهُ أَوْ أَخَاهُ شَهْرَيْنِ، قَالَ: يَدْخُلُ عَلَيْهِ وَيَلْطُفُهُ وَلاَ يُكَلِّمُهُ.
A’mash Ibrohimdan rivoyat qiladi:
«Otasi yoki akasiga «ikki oy gapirmayman» – deb qasam ichgan kishi haqida: «oldiga kiradi, lutf ko‘rsatadi va gapirmaydi», – dedi».
Sharh: Bir kishi otasi yoki akasiga «ikki oy gapirmayman» – deb qasam ichib qo‘yibdi. Qasamiga amal qilay desa, zimmasida otasiga yoki akasiga yaxshilik qilish, hurmat qilish vazifasi bor. Gapiraveray desa, qasam ichib qo‘ygan. Xullas, bu kishi ikki o‘t orasida, og‘ir ahvolda qolibdi.
Unga bu noqulay vaziyatdan chiqish uchun shunday yo‘l tutish maslahat berilibdi: «Otangning, akangning oldilariga kirib, hurmatlarini joyiga qo‘yasan, xizmatlarini qilaverasan, lutf ko‘rsatasan va hokazo. Biroq, muddat tugaguncha gapirmaysan».
Demak, qasamga ham rioya qilinadi, otaga yoki akaga ham munosib muomalada bo‘linadi.
عَنْ سَلاَمٍ عَنِ الْحَسَنِ، قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ: آمُرُ وَالِدَايَّ وَأَنْهَاهُمَا؟ قَالَ: إِنْ كَرِهَا ذَلِكَ فَلاَ.
Salom Hasandan rivoyat qiladi:
«Bir kishi undan:
«Ota-onamga amru ma’ruf, nahyu munkar qilsam, bo‘ladimi?» – deb so‘radi.
«Agar yoqtirmasalar, bo‘lmaydi», – dedi».
Sharh: Demak, ota-ona farzandining nasihatlarini yoqtirmay, «Biz uni ko‘tarib katta qilgan edik, endi bo‘lsa bizga aql o‘rgatyapti» – degan noto‘g‘ri tushunchada bo‘lsa, farzand o‘zini ehtiyot qilib, indamay qo‘ysa, bo‘laverar ekan.
«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
