Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Iyul, 2025   |   9 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:11
Quyosh
04:55
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
04 Iyul, 2025, 9 Muharram, 1447

Sizsizlikka ko‘nikmasin farzandlaringiz

09.03.2018   5368   4 min.
Sizsizlikka ko‘nikmasin farzandlaringiz

Safarni ixtiyor qilib yo‘lga hozirlik ko‘rgan kishini yo‘ldan qaytarmoq keyinchalik o‘sha odamning malomatlariga duch bo‘lmoq demakdir. Zotan, dinimizda ham o‘z makonida ishi yurishmagan kishilarning safarga chiqishi tavsiya etilgan. Bizning vatandoshlarimiz musofirchilikka asosan rizq-nasiba talabida chiqayotir. Ularning ba’zilari  musofirchilik zahmatini tortgani besamar ketmay uch-to‘rt so‘m orttirib kelyapti, ba’zilari esa quruq qo‘l bilan qaytib kelayotir.

“Bismillah” deb yurtidan chiqqan odamning Xudodan boshqa yori yo‘q. Shunday ekan, unday odam Alloh taoloning himoyasida bo‘lishni istasa, avvalo xulqini go‘zal tutmog‘i darkor. Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumo aytadi:
“Musofirning zodi rohilasi halol, pokiza bo‘lishi, safar mobaynida (yon-atrofdagilarga) shirinsuxanligi, safardoshlariga xushmuomalaligi, yeb-ichish va xarajatlarda qo‘lidan kelganicha ularga yordam berishi ulug‘ inson ekanining alomatidir”.

Ana shu fazilatlari musofirchilikda uni boshqalarning ko‘ziga yaxshi ko‘rsatadi. Albatta, tanimagan-bilmagan joylariga borish kishini bir oz hayajonlantiradi, uyida qolayotgan farzandlaridan xavotir olishiga ham sabab bo‘ladi.

عن عثمان بن عفان، قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : "مَنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ يُرِيدُ سَفَرًا فَقَالَ حِيْنَ يَخْرُجُ: بِسْمِ اللهِ وَ اعْتَصَمْتُ بِاللهِ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللهِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إَلا بِاللهِ رُزِقَ خَيرَ ذَلِكَ المَخرَجِ وَصُرِفَ عَنهُ شَرَّ ذَلِكَ المَخرَجِ".

Usmon ibn Affon roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollollohu alayhi vasallam:

Kimki safarni iroda qilib uyidan chiqsa va chiqayotgan paytida: “Bismillahi va’tasomtu billahi tavakkaltu alallohi la havla vala quvvata illa billah” (Allohning nomi bilan safar qilishni boshlayman. Allohning yordamiga bog‘landim, Allohga tavakkul qildim va toatga quvvat ham, gunohdan saqlanishga bo‘lgan quvvat ham yolg‘iz Allohdandir) desa, o‘sha chiqishligida yaxshilik bilan rizqlanib, o‘sha chiqishligining yomonligi undan daf’ qilinadi”, dedilar”.

Musofirchilikning to‘rli ko‘rinishlari va shartlari haqida mufassir olimlarimiz ko‘p va xo‘b yozgan. Ularning asarlari bilan ham vaqti bilan tanishtirib boramiz. Hozirgi maqolamizda esa muhojirlikning, zamonaviy ifodada aytganda, migrantlik yoki gastarbayterlikning insonning ruhiyatiga qanchalik ta’sir ko‘rsatishiga birgina misol keltirmoqchimiz.

Qo‘lida diplomi bor, ko‘p yillar shifoxonada ishlagan vrach ayol ozgina pul topaylik, uyimizning kam-ko‘stini butlaylik, bolalarni o‘qitaylik, to‘ylar qilaylik degan niyatda Ummon Orti davlatiga ishlagani ketibdi. U yerda bir insofli oilaga uchrab qolibdi. Keksa kampirga qaray boshlabdi. Xonadon egalari unga chiroyli muomala qilar, yaxshigina oylik maosh ham to‘lar ekan. Ko‘p yil ishlabdi. Bu yerdan niyat qilib chiqqanlarining deyarli hammasini hal qilishga o‘sha yoqda ishlagan dastmoyasi asqatibdi.

Nihoyat eng kenja qizini chiqaradigan bo‘lishibdi. Uyning egalaridan ruxsat olib yo‘lga shaylanibdi. Keyin yana buncha joyga borib-kelishga ozgina pul kerakmi, yaxshisi, yana bir yil sabr qilsam, birato‘la keta qolaman, deb o‘ylabdi. Yo‘llariga ko‘z tikib o‘tirgan farzandlariga qo‘ng‘iroq qilib shu qarorini aytibdi. Hammaning hafsalasi pir bo‘libdi. Lekin to‘yni to‘xtatib bo‘lmaydi-ku!

Hosili kalom, yana bir yil ishlab endi qaytmoqchiman deb qo‘ng‘irogq qilsa, eri ham, bolalari ham ishingiz yaxshi bo‘lsa, ishlayverganingiz ma’qulmi, yana bunday yaxshi xonadon topiladimi, yo‘qmi, deyatgan emish...

Bu gaplarni eshitib uning boshidan sovuq suv qo‘ygandek bo‘libdi. Musofirchilikda o‘tgan yillari ko‘z o‘ngida birma-bir o‘taveribdi. Deyarli har kuni bog‘lanib “Sizni sog‘indik, oyijon”, “Qachon qaytasiz, oyijon” deya mo‘ltiragan farzandlari nahotki usiz yashashga o‘rganib qolgan bo‘lsa! Uning o‘zichi? O‘zi erisiz, farzandlarisiz yashashga ko‘nikmadimi?.. Qaytib borganda ularga el bo‘lib ketarmikan!..

Damin JUMAQUL

O‘MI Matbuot xizmati

 

HORIJDAGI YURTDOSHIM
Boshqa maqolalar

O‘ng qo‘ling bilan ye!

30.06.2025   4592   5 min.
O‘ng qo‘ling bilan ye!

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.



عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأْكُلْ بِيَمِينِهِ، وَإِذَا شَرِبَ فَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِشِمَالِهِ وَيَشْرَبُ بِشِمَالِهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon birortangiz yesa, o‘ng qo‘li bilan yesin. Qachon birortangiz ichsa, o‘ng qo‘li bilan ichsin. Chunki shayton chap qo‘li bilan yeb, chap qo‘li bilan ichadi», dedilar (Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilganlar).


Demak, chap qo‘li bilan yeb-ichgan odam Rohmanning amridan yuz o‘girib, shaytonga ergashgan va uning ishini qilgan bo‘ladi.

Shuning uchun bu masalaga katta e’tibor bilan qaramog‘imiz, farzandlarimizga ham o‘rgatmog‘imiz lozim.
 

عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِي اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا أَكَلَ عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِمَالِهِ، فَقَالَ: كُلْ بِيَمِينِكَ، قَالَ: لَا أَسْتَطِيعُ، قَالَ: لَا اسْتَطَعْتَ، مَا مَنَعَهُ إِلَّا الْكِبْرُ، قَالَ: فَمَا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.


Salama ibn al-Akva’ roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida chap qo‘li bilan taom yedi. Bas, u zot:

«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar.

«Qodir emasman», dedi u.

«Qodir bo‘lmagin! Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», dedilar u zot. Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi» (Muslim rivoyat qilgan).

Ushbu hadisi sharifdan dinimizda ovqatlanish madaniyatiga qanchalik ahamiyat berilganligini yorqin ko‘rib turibmiz. Albatta, gap ovqatlanishning islomiy madaniyati haqida ketmoqda. Ovqatlanishning islomiy madaniyatlaridan biri o‘ng qo‘l bilan yeyishdir. Har bir musulmon inson bu muhim ishga alohida e’tibor bilan qarashi lozim. Ba’zi bir kishilar bu islomiy madaniyatga rioya qilmasalar, ularni ogohlantirish kerak.

Ushbu rivoyatning qahramoni ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida ovqatlanishning islomiy madaniyatiga rioya qilmay, chap qo‘li bilan taom yeyishga tutindi. Albatta, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bu holga beparvo bo‘lishlari mumkin emas edi. Shuning uchun mazkur odobsiz kishiga ta’lim berib:


«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar».

Bunday paytda har qanday odam ta’lim beruvchiga tashakkur aytib, o‘zini o‘nglab olishga urinadi. Odob-axloq taqozosi shu. Ammo haligi odam Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga tashakkur aytib, o‘z xatosini tuzatib, o‘ng qo‘li bilan taom yeyishga o‘tish o‘rniga:

«Qodir emasman», dedi».

Ya’ni, bu «Ovqatni o‘ng qo‘li bilan yeya olmayman. Chap qo‘lim bilan yeyaveraman», degani edi. O‘zi noto‘g‘ri ish qila turib, unga mehr ko‘rsatib, xatosini to‘g‘rilab qo‘ygan zot Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga nisbatan bunday betgachoparlik qilgan nobakor har qanday jazoga va qarg‘ishga loyiq edi. Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ochiq-oydin qilib:


«Qodir bo‘lmagin!» dedilar».

Ya’ni, «O‘ng qo‘ling bilan taom yeya olmasang, bir yo‘la yeya olmay qolgin», dedilar. Hamda u yerda hozir bo‘lganlarga tushuntirish uchun:


«Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», deb, qo‘shib qo‘ydilar. Ya’ni, u odam yuqoridagi gapni haqiqatda o‘ng qo‘lida nuqson borligi uchun emas, kibr bilan xatosini tan olishdan bosh tortib aytgan edi.

Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam uni duoibad qildilar. U zot sollallohu alayhi vasallamning duolari joyida qabul bo‘ldi.


«Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi».

Ajab bo‘ldi! Battar bo‘lsin! O‘z foydasini bilmagan, shariat hukmidan ko‘ra o‘zining kibrini ustun qo‘yadiganlar uchun bu ham kam!


Ushbu hadisi sharifdan olinadigan foydalar:

1. Chap qo‘l bilan taom yeb bo‘lmasligi.
2. Birovning chap qo‘l bilan yeganini ko‘rgan odam tanbeh berib, o‘ng qo‘l bilan yeyishini eslatib qo‘yishi kerakligi.
3. Diniy hukmlar bo‘yicha nasihat eshitgan odam mutakabbirlik qilmasligi kerakligi.
4. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning duolari darhol qabul bo‘lishi.

«Hadis va hayot» kitobi 16-juz