1-savol: Qazo namozlarni qaysi payt o‘qigan ma’qul?
Javob: Aslida namozlarni iloji boricha o‘z vaqtida ado etishga g‘ayrat qilish kerak. Insonning o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan holatlar bundan mustasno. Ana shu holatlar sabab namoz qazo bo‘lib qolsa, ularni ado etishga ma’lum bir vaqt ajratilmagan. Ammo kunning uch vaqtida – kun chiqayotgan, quyosh tikkaga kelgan va kun botayotgan vaqtlarda o‘qib bo‘lmaydi (“Bahrur roiq”).
2-savol: Ayol kishi umra qilayotgan vaqtida hayz ko‘rib qolsa, nima qiladi?
Javob: Ayol kishi umra qilayotib hayz ko‘rib qolsa, shu yerda umrasini yakunlaydi va sochini qisqartirib, ehromdan chiqadi. Haramdalik vaqtida hayzi to‘xtasa, umraning qazosini ado qiladi.
3-savol: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qiy olmagan kishi sog‘aygach, o‘qimagan namozlarining qazosini o‘taydimi?
Javob: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qishga qodir bo‘lmagan kishi ko‘zlari yoki qoshlari bilan imo-ishora qilib namoz o‘qimaydi. Sog‘aygach yoki kasali yengillagach, qaraladi, agar bir kechayu kunduzdan ortiq namoz o‘qiy olmagan bo‘lsa, qazosini o‘qimaydi. Agar undan kam bo‘lsa, qazosini o‘taydi.
4-savol: Ko‘p yillik namozlarim qazosini o‘qishim uchun tartibga rioya qilishim kerakmi?
Javob: Yo‘q. Qazo namozlar bir kunlik, ya’ni besh vaqt namoz bo‘lsa, o‘shanda tartibga rioya qilinadi. Agar, qazo namozlar olti vaqtdan ko‘payib ketsa, tartibga rioya qilinmaydi (“Hidoya”).
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) va sahobalar Handaq kuni muhoraba sababli uch vaqt namoz – peshin, asr va shom namozlarini vaqtida ado etisholmaydi. Kechqurun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Bilol (roziyallohu anhu)ga azon ayttirib, tartib bilan avval peshin, keyin asr va oxirida shom namozlarining qazolarini o‘qishgan va: “Men namoz o‘qiganim kabi namoz o‘qinglar”, deganlar.
Qazo qilingan besh vaqt namozlarning orasida tartib farzdir (Jome’ur Rumuz).
Agar o‘tkazib yuborgan namozlar olti vaqtdan o‘tib ketsa, xohlaganidan boshlab qazosini o‘qisa bo‘laveradi (“Muxtasarul Viqoya”).
5-savol: Vitr namozidan keyin qazo namozlarni o‘qisa bo‘ladimi?
Javob: Ha. Vitr namozini o‘qiganidan so‘ng qazo yoki nafl namozlar o‘qilaveradi.
6-savol: Bomdod namozini uyda o‘qiymanu, lekin ish yuzasidan ba’zan peshin va asr namozlarini o‘qishning imkoni bo‘lmay qoladi. Ishdan qaytib, uyda ularning qazosini o‘qisam, gunohkor bo‘lmaymanmi?
Javob: Har bir balog‘atga yetgan mo‘min aqli joyida bo‘lsa, unga namoz o‘qish farzdir.
Qur’oni karimda: “Ey imon keltirganlar! Na mol-dunyolaringiz va na farzandlaringiz sizlarni Allohning zikridan (Unga ibodat qilishdan) chalg‘itib qo‘ymasin! Kimki shunday qilsa, bas, ana o‘shalar ziyon ko‘ruvchi kimsalardir” (Munofiqun, 9), deya marhamat qilingan.
Namoz haqida hazrat Umar (roziyallohu anhu) bunday deganlar: “Mening nazdimda sizlarning eng muhim ishlaringiz namozdir...”
Uxlab qolish, vaqt o‘tganini bilmasdan o‘tkazib yuborish uzr hisoblanadi. Unda bilgan zahoti namozning qazosini o‘qib olishi kerak bo‘ladi.
Qatoda (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dedilar: “Uyquda kamchilik, mas’uliyatni sezmaslik yo‘q, kamchilik va mas’uliyatni sezmaslik uyg‘oq paytdadir. Qachon sizlardan biringiz namozni unutsa yoki uxlab qolsa, uni eslagan vaqtida o‘qib olsin. Chunki Alloh taolo: “Namozni meni eslagan vaqtingda qoim qil!” degan” (Imom Muslim rivoyati).
Ammo namozni hech qanday uzrsiz tark qilish, bilaturib o‘qimaslik ulkan gunohdir.
Ayniqsa, hozirgi paytda yurtimizda namoz o‘qish va boshqa ibodatlarni ado etish uchun barcha sharoitlar muhayyo qilingan. Bizning turli bahona va vajlarimiz o‘rinsiz ekani ayon. Chunki namozlarning vaqti bizlar ulgurishimiz uchun yetarlidir.
Shuning uchun o‘zini anglagan har bir musulmon darhol tavba qilishi, Allohga qaytishi, namoz o‘qishni o‘rganib, qazolarini ham ado etishni boshlashi lozim bo‘ladi.
7-savol: Hurmatli Muftiy hazratlari, savolim shundan iboratki, besh vaqt namoz o‘qib yurgan kishi, ishlari ko‘paysa, namozni qazo qilib o‘qishi mumkinmi?
Javob: Kur’oni karimning Niso surasi 103-oyatida: “Namoz mo‘minlarga vaqti tayin etilgan va (farz etib) belgilangandir”, deyilgan. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Amallarning yaxshisi o‘z vaqtida o‘qilgan namozdir” deganlar. Demak, mo‘minlarga namozni vaqtida o‘qish farz qilingan. Uni uzrsiz kechiktirib o‘qish mumkin emas. Uzr esa uxlab qolish yoki unutib qo‘yish bilan bo‘ladi. Imkon bo‘lsa, namozni vaqt kirishi bilan o‘qish afzal, bo‘lmasa belgilangan vaqt o‘tib ketmasidan o‘qib olish lozim.
Faqat haj ibodatini bajarayotganlar Arafotda peshin bilan asrni, Muzdalifada shom bilan xufton namozlarini jamlab o‘qiydilar.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam): “Kim bir namozni uxlab qolib yoki unutib o‘qimagan bo‘lsa, yodiga tushganida o‘qiydi”, deganlar.
O‘MI Matbuot xizmati
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
(Qur’oniy dori)
Savol: Ko‘zga oq tushganda jarrohlik yoki dori tomizishdan boshqa muolajalar ham bormi?
Javob: Ilmiy qo‘llanma va ilmiy nazariyalarda umumiy urinishlar bor. Ular ko‘proq proteinni almashtirishga, xususan, oq tushgan ko‘zni avvalgi holatiga qaytarishga qaratilgan. Gohida kimyoviy yo‘l bilan imkon topiladi. Bu o‘zgartirish juz’iy xolos, mukammal bo‘lmaydi. Ammo kimyoviy yo‘lni ko‘z gavharidagi proteinga qo‘llash mumkin emas.
Savol: Mana shunday nuqsonli yechimlargina mavjud bo‘lgan kasallikka qanday qilib siz Qur’oni karim orqali davo topdingiz?
Javob: Yuqorida aytib o‘tganimdek, ko‘z gavharining tashqi yuzasi parda bilan qoplangan bo‘lib, unda protein bor. O‘sha proteinning tarkibi o‘zgarsa, gavharning holati ham o‘zgarib, oqibatda xiralik kelib chiqadi. Shuning uchun biz o‘sha proteindagi fiziologik o‘zgarishni tiklashning tabiiy uslubini qidirdik. Bunda bizga Yusuf surasidagi quyidagi oyatlar yordam berdi:
«U bulardan yuz o‘girib, «Esizgina Yusuf!» dedi va qayg‘udan ko‘zlariga oq tushdi. U dardini ichiga yutdi (ojiz bo‘lib qoldi)» (84-oyat). Yusuf alayhissalom Robbimizdan kelgan vahiy sababli akalaridan otalari huzuriga ko‘ylagini olib borishni talab qildilar:
«Mana bu ko‘ylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz, ko‘zi ochilur. So‘ng barchangiz ahlingiz ila huzurimga kelinglar. Karvon (Misrdan) yo‘lga chiqqan vaqtda otalari (Ya’qub alayhissalom o‘z uylarida turib, huziridagi kishilarga): «Meni aqldan ozgan demanglar u, lekin men Yusufning hidini sezmoqdaman», dedi. Ular: «Allohga qasamki, albatta, sen eski adashuvingdasan», dedilar. Xushxabarchi kelib, (ko‘ylakni) uning yuziga tashlagan edi, u yana ko‘radigan bo‘ldi. U: «Men sizlarga: «Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman», demaganmidim?» dedi» (Yusuf surasi, 93–96-oyatlar).
Yusuf alayhissalomning ko‘ylaklarida qanday shifo bo‘lishi mumkin edi? Bu haqda o‘ylab-o‘ylab, terdan boshqa narsani topmadik. Shundan so‘ng inson tanasidan ajraladigan terning tarkibiy elementlarini o‘rgandik. An’anaviy jarrohlik yo‘li bilan ko‘zdan chiqarib olingan, xiralashgan gavharni olib, terga botirib ko‘rganimizda uning biroz shaffoflashganini ko‘rdik. So‘ngra savol tug‘ildi: bu holatda terdagi barcha moddalarning shunday ta’siri bormi yoki undagi qaysidir bir moddaningmi? Javob shuki, bu uning tarkibidagi bir moddaning – karbamidning («mochevina») ta’siri ekan. Bu moddani kimyoviy usul bilan ham tayyorlab, laboratoriya sharoitida ko‘zi xiralashgan yoki ko‘ziga oq tushgan hayvonlarda sinab ko‘rildi. Biroq kuzatuvlar davomida kimyoviy yo‘l bilan tayyorlangan o‘sha malham bu kasallikni tuzatmadi, balki ko‘z gavhariga oq tushishiga sabab bo‘ldi. Bu narsa yo‘naltirilgan maxsus chiroq (slit lamp), ultratovush hamda ko‘z gavharidan akslangan ultrabinafsha nur yordamida tekshirib ko‘rildi. Bundan keyin kompyuterdagi fiziologik okulyarda 250 ming dollar to‘lab, yarim soat tajriba o‘tkazilganida uning yorug‘lik akslantirish darajasi 2 foizdan oshmadi. Lekin inson teridan tayyorlangan tomchi quyilganda 15 daqiqada 2 foizdan 60 foizga yorug‘lik darchasi ochildi. 20 daqiqada 90 foizga ziyodalashdi. 30 daqiqada 95 foizga ziyodalashdi. 60 daqiqada 99 foizga ziyodalashdi.
Savol: Bu tomchida nojo‘ya ta’sirlar kuzatildimi?
Javob: Mutlaqo. Ter tanadan ajralib chiqadigan modda bo‘lib, yuqorida aytganimizdek, uning tarkibi karbamidning tarkibi bilan deyarli bir xil. Shuning uchun bu malham konsentratsiyasini o‘n barobarga oshirib, hayvonlarda tajriba o‘tkazish lozim. Bunda malham organizmga og‘iz orqali yoki bevosita yurakning protein pardasiga kiritish orqali singdirildi. Ushbu tajribada ham nojo‘ya ta’sirlar kuzatilmadi, malham jigar, buyrak, miyaga yoki qon tarkibiga umuman ta’sir ko‘rsatmadi.
Savol: Bu tajriba quyonlar ustida o‘tkazilgan ekan. Agar buni insonning fiziologik ko‘zi ustida o‘tkazilsa, nima bo‘ladi?
Javob: Bunday tajriba 250 ta ko‘ngilli ishtirokchi ustida o‘tkazilganida 90 foizdan ko‘proq kishilarning ko‘zidagi oqlik ketib, ko‘rishi avvalgi holiga qaytdi. Klinik tekshiruvlar shuni ko‘rsatdiki, qolgan 10 foiz kishilarning ko‘z gavharida shaffoflik kuzatilgan, biroq ko‘z to‘rida boshqa kasallik bo‘lgani uchun ularning ko‘rishi yaxshilanmagan.
Savol: Ana shu tomchi ko‘zdagi kataraktadan boshqa ko‘z kasalliklariga shifo bo‘la oladimi?
Javob: Ha, ko‘zdagi shox pardaga ham shifo bo‘ladi. Ko‘z zaiflashganda oqlik yuzaga kelishi ana shu shox parda sirtida sodir bo‘ladi. Bu qon quyilgandagi yoki shox parda tarkibidagi proteinining tabiatida o‘zgarish bo‘lgandagi holatdir. Tajribalardan sobit bo‘ldiki, ushbu tomchini ikki hafta davomida har kuni ikki martadan quyib borilsa, ko‘rish xususiyati yaxshilanib, asl holiga qaytadi.
Savol: Shox pardadagi oqlik avvallari qanday muolaja qilinar edi?
Javob: Avvallari o‘lgan kishining ko‘z shox pardasini ko‘chirib o‘tkazish orqali muolaja qilinar edi. Ilova qilib aytadigan bo‘lsak, bunda ko‘rish quvvati avvalgi holiga qaytmas edi.
Savol: Siz o‘zingizni qanday his qildingiz? Chunki siz butun insoniyatga Qur’on voqeligidan muolaja taqdim qildingiz. Vaholanki, ichimizdagi ba’zi kishilar dunyoviy ishlarga yoki ilmiy bahslarga Qur’onning aloqasi yo‘q deb hisoblashadi.
Javob: Men bu ishim bilan ilmning zakotini ado qildim, deb hisoblayman. Axir molning zakoti chiqarilganidek, ilmning ham zakoti chiqariladi-ku? Axir ilm insonlarning yaxshi kuniga xizmat qilishi kerak! Bundan tashqari, ushbu amaliy tajriba sababli Qur’oni karimning azamatini va ulug‘ligini yana bir bor his etdim. «Qur’onni mo‘minlar uchun shifo va rahmat o‘laroq nozil qilurmiz. U zolimlarga ziyondan boshqani ziyoda qilmas» (Isro surasi, 82-oyat). Shunga binoan, bu ulug‘ Kitobga qaytishni umid qilaman. Agar haqiqiy ma’noda qaytsakkina, avvalgi davrimizni qo‘lga kiritib, butun insoniyatni hidoyatga chorlay olamiz.
Savol: Bu dori bozorlarga chiqarilganida unga «Qur’oniy dori» deb ishora qilinadimi?
Javob: Ha, biz bu dorini ishlab chiqaruvchi shirkatga «Bu Qur’oniy dori», deb yozib qo‘yishni shart qilganmiz. Toki butun olam ana shu Qur’onning rostligini, dunyo va oxiratda odamlarni baxtli qilishda faol ekanini bilsin. Suhbatimiz oxirida yangi bir bahsni, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) hadisi sharifda vasf qilganlaridek, ko‘z tibbiyotidagi boshqa bir dorini taqdim etmoqchiman. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) «Qo‘ziqorin ham bir ovqat turi bo‘lib, uning suvi ko‘z uchun shifodir», deganlar.
Inshaalloh, Allohning izni bilan mana shu bahs ham kelajakda keng qamrovli ilmlarni ochib beradi.
“Qur’on va Sunnatdagi ilmiy mo‘jizalar” kitobidan