1-savol: Qazo namozlarni qaysi payt o‘qigan ma’qul?
Javob: Aslida namozlarni iloji boricha o‘z vaqtida ado etishga g‘ayrat qilish kerak. Insonning o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan holatlar bundan mustasno. Ana shu holatlar sabab namoz qazo bo‘lib qolsa, ularni ado etishga ma’lum bir vaqt ajratilmagan. Ammo kunning uch vaqtida – kun chiqayotgan, quyosh tikkaga kelgan va kun botayotgan vaqtlarda o‘qib bo‘lmaydi (“Bahrur roiq”).
2-savol: Ayol kishi umra qilayotgan vaqtida hayz ko‘rib qolsa, nima qiladi?
Javob: Ayol kishi umra qilayotib hayz ko‘rib qolsa, shu yerda umrasini yakunlaydi va sochini qisqartirib, ehromdan chiqadi. Haramdalik vaqtida hayzi to‘xtasa, umraning qazosini ado qiladi.
3-savol: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qiy olmagan kishi sog‘aygach, o‘qimagan namozlarining qazosini o‘taydimi?
Javob: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qishga qodir bo‘lmagan kishi ko‘zlari yoki qoshlari bilan imo-ishora qilib namoz o‘qimaydi. Sog‘aygach yoki kasali yengillagach, qaraladi, agar bir kechayu kunduzdan ortiq namoz o‘qiy olmagan bo‘lsa, qazosini o‘qimaydi. Agar undan kam bo‘lsa, qazosini o‘taydi.
4-savol: Ko‘p yillik namozlarim qazosini o‘qishim uchun tartibga rioya qilishim kerakmi?
Javob: Yo‘q. Qazo namozlar bir kunlik, ya’ni besh vaqt namoz bo‘lsa, o‘shanda tartibga rioya qilinadi. Agar, qazo namozlar olti vaqtdan ko‘payib ketsa, tartibga rioya qilinmaydi (“Hidoya”).
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) va sahobalar Handaq kuni muhoraba sababli uch vaqt namoz – peshin, asr va shom namozlarini vaqtida ado etisholmaydi. Kechqurun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Bilol (roziyallohu anhu)ga azon ayttirib, tartib bilan avval peshin, keyin asr va oxirida shom namozlarining qazolarini o‘qishgan va: “Men namoz o‘qiganim kabi namoz o‘qinglar”, deganlar.
Qazo qilingan besh vaqt namozlarning orasida tartib farzdir (Jome’ur Rumuz).
Agar o‘tkazib yuborgan namozlar olti vaqtdan o‘tib ketsa, xohlaganidan boshlab qazosini o‘qisa bo‘laveradi (“Muxtasarul Viqoya”).
5-savol: Vitr namozidan keyin qazo namozlarni o‘qisa bo‘ladimi?
Javob: Ha. Vitr namozini o‘qiganidan so‘ng qazo yoki nafl namozlar o‘qilaveradi.
6-savol: Bomdod namozini uyda o‘qiymanu, lekin ish yuzasidan ba’zan peshin va asr namozlarini o‘qishning imkoni bo‘lmay qoladi. Ishdan qaytib, uyda ularning qazosini o‘qisam, gunohkor bo‘lmaymanmi?
Javob: Har bir balog‘atga yetgan mo‘min aqli joyida bo‘lsa, unga namoz o‘qish farzdir.
Qur’oni karimda: “Ey imon keltirganlar! Na mol-dunyolaringiz va na farzandlaringiz sizlarni Allohning zikridan (Unga ibodat qilishdan) chalg‘itib qo‘ymasin! Kimki shunday qilsa, bas, ana o‘shalar ziyon ko‘ruvchi kimsalardir” (Munofiqun, 9), deya marhamat qilingan.
Namoz haqida hazrat Umar (roziyallohu anhu) bunday deganlar: “Mening nazdimda sizlarning eng muhim ishlaringiz namozdir...”
Uxlab qolish, vaqt o‘tganini bilmasdan o‘tkazib yuborish uzr hisoblanadi. Unda bilgan zahoti namozning qazosini o‘qib olishi kerak bo‘ladi.
Qatoda (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dedilar: “Uyquda kamchilik, mas’uliyatni sezmaslik yo‘q, kamchilik va mas’uliyatni sezmaslik uyg‘oq paytdadir. Qachon sizlardan biringiz namozni unutsa yoki uxlab qolsa, uni eslagan vaqtida o‘qib olsin. Chunki Alloh taolo: “Namozni meni eslagan vaqtingda qoim qil!” degan” (Imom Muslim rivoyati).
Ammo namozni hech qanday uzrsiz tark qilish, bilaturib o‘qimaslik ulkan gunohdir.
Ayniqsa, hozirgi paytda yurtimizda namoz o‘qish va boshqa ibodatlarni ado etish uchun barcha sharoitlar muhayyo qilingan. Bizning turli bahona va vajlarimiz o‘rinsiz ekani ayon. Chunki namozlarning vaqti bizlar ulgurishimiz uchun yetarlidir.
Shuning uchun o‘zini anglagan har bir musulmon darhol tavba qilishi, Allohga qaytishi, namoz o‘qishni o‘rganib, qazolarini ham ado etishni boshlashi lozim bo‘ladi.
7-savol: Hurmatli Muftiy hazratlari, savolim shundan iboratki, besh vaqt namoz o‘qib yurgan kishi, ishlari ko‘paysa, namozni qazo qilib o‘qishi mumkinmi?
Javob: Kur’oni karimning Niso surasi 103-oyatida: “Namoz mo‘minlarga vaqti tayin etilgan va (farz etib) belgilangandir”, deyilgan. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Amallarning yaxshisi o‘z vaqtida o‘qilgan namozdir” deganlar. Demak, mo‘minlarga namozni vaqtida o‘qish farz qilingan. Uni uzrsiz kechiktirib o‘qish mumkin emas. Uzr esa uxlab qolish yoki unutib qo‘yish bilan bo‘ladi. Imkon bo‘lsa, namozni vaqt kirishi bilan o‘qish afzal, bo‘lmasa belgilangan vaqt o‘tib ketmasidan o‘qib olish lozim.
Faqat haj ibodatini bajarayotganlar Arafotda peshin bilan asrni, Muzdalifada shom bilan xufton namozlarini jamlab o‘qiydilar.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam): “Kim bir namozni uxlab qolib yoki unutib o‘qimagan bo‘lsa, yodiga tushganida o‘qiydi”, deganlar.
O‘MI Matbuot xizmati
Imom Moturidiĭ xalqaro ilmiĭ-tadqiqot markazi tomonidan imom-xatiblar, mudarrislar, oliĭ va ŭrta maxsus diniĭ ta’lim muassasalari ŭqituvchilari va tadqiqotchilari uchun “Moturidiylik” jurnalining maxsus sonini nashr qilish rejalashtirilmoqda. Maxsus sonni taĭërlashdan maqsad – diniĭ soha xodimlarining ilmiĭ salohiyati va malakasini yanada oshirish, islomshunoslik sohasidagi ilmiĭ tadqiqotlarini qŭllab-quvvatlashga qaratilgan.
“Moturidiylik” respublikaning islomshunoslik sohasidagi yetakchi ilmiĭ nashrlaridan biri bŭlib, Oliĭ attestatsiya komissiyasi tomonidan ilmiĭ tadqiqotlarning asosiĭ ilmiĭ natijalarini chop etishga tavsiya etilgan. Ya’ni, “Moturidiylik” jurnalida chop etilgan maqolalar respublika miqësida mustaqil ilmiĭ tadqiqot sifatida tan olinadi va ilmiĭ ish olib borayëtgan tadqiqotchilarga qŭĭilgan maqola talablarini bajarishda tŭliq e’tirof etiladi.
JURNALNING MAXSUS SONIGA MAQOLALAR QUYIDAGI YO‘NALISHLAR BO‘YICHA QABUL QILINADI:
- Imom Moturidiy va yurtimizdan yetishib chiqqan allomalarning hayoti va merosi.
- Jaholatga qarshi ma’rifat, yot oqimlarning soxta da’volariga qarshi ilmiy raddiyalar, jamiyatda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlikni mustahkamlash masalalari.
- Dinshunoslik, islomshunoslik, Islom huquqi, Islom tarixi, Islom falsafasi, manbashunoslikka oid ilmiy tadqiqotlar natijalari.
- Madaniyat, madaniyatshunoslik va madaniyat tarixi.
Jurnalga taqdim qilinayëtgan material ushbu ĭŭnalish bilan cheklanib qolmaĭ, diniĭ, ma’naviĭ-ma’rifiĭ, ilmiĭ va adabiĭ merosimizning bugungi hayëtimizda egallagan ŭrni va ahamiyatini kŭrsatishga qaratilgan bŭlishi ham e’tiborga olinadi.
Tahririyat manzili: 100011, Toshkent shahri, Shaĭxontoxur tumani, A.Qodiriĭ kŭchasi, 11-uĭ, Imom Moturidiĭ xalqaro ilmiĭ-tadqiqot markazi.
Murojaat uchun: t.me/zarifjon0203